دکتر آزاده نجارزاده؛ متخصص تغذیه
هیرسوتیسم به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن موهای زائد و ناخواسته در صورت و بخش‌های مختلف بدن می‌روید و معمولاً این موها ضخیم و تیره هستند. این موهای غیر طبیعی غالباً در مناطقی که مردان رویش مو دارند رشد می‌کند که از آن جمله می‌توان به صورت، سینه و پشت اشاره کرد.
در بعضی از موارد رویش این موها طبیعی بوده و در افراد مختلف متفاوت است. اما در حدود نیمی از موارد هیرسوتیسم با افزایش سطح هورمون‌های جنسی مردانه که آندروژن نامیده می‌شود همراه می‌باشد. اگر چه در موارد نادری نیز مشکلات زمینه ساز جدی دیگری نظیر سندرم کوشینگ وجود دارد.
علائم و نشانه‌های پرمویی زنان
مهم‌ترین نشانه هیرسوتیسم رشد مو روی شکم، سینه و پشت لب می‌باشد. چنانچه هیرسوتیسم به علت افزایش هورمون‌های مردانه اتفاق افتاده باشد، نشانه‌ها شامل قاعدگی نامنظم، آکنه، از دست دادن هیکل زنانه، وجود بعضی از نشانه‌های مردانه نظیر تغییر صدا، ریزش مو با الگوی مردانه و پهن شدن شانه‌ها می‌باشد. در صورتی که سندرم کوشینگ علت هیرسوتیسم باشد، چاقی به خصوص در ناحیه میانی بدن، افزایش فشار خون، دیابت و نازکی پوست از علائم مشخصه بیمار خواهند بود.
علل پرمویی زنان
افزایش هورمون‌های جنسی مردانه در نیمی از زنان مبتلا به هیرسوتیسم دیده می‌شود. این افزایش می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شود. به‌عنوان مثال در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) افزایش می‌یابند. معمولاً زنان مبتلا به این سندرم با مشکل ناباروری مواجه می‌باشند. ضمناً وجود تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی نیز از عوامل ایجاد کننده هیرسوتیسم می‌باشد.
سندرم کوشینگ نیز همانگونه که ذکر شد می‌تواند علتی برای بروز این مشکل به شمار برود. برخی از داروها نظیر استروئیدهای آنابولیک، فنی توئین، ماینوکسیدیل، دیازوکسید، سیکلوسپورین، هگزاکلروبنزن و دانازول (داروی مورد استفاده در درمان اندومتریوز) باعث رشد موهای زائد و بروز مشکل هیرسوتیسم می‌گردند.
عوامل خطر ساز پرمویی زنان
عواملی مانند ژنتیک، نژاد و قومیت نیز می‌توانند باعث افزایش خطر ابتلا به هیرسوتیسم گردند. مثلاً زنان اروپایی، خاورمیانه و آسیای جنوبی در خطر بیشتری از این مشکل هستند.
تغذیه و مکمل‌های غذایی پرمویی زنان
سعی کنید از غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان استفاده کنید. این غذاها شامل انواع میوه‌ها و سبزی‌ها می‌باشند. از مصرف غذاهای تصفیه شده مثل نان‌های سفید، ماکارونی و به خصوص شکر اجتناب نمایید. سعی کنید کمتر از گوشت قرمز استفاده نمایید و از ماهی، سویا و حبوبات به‌عنوان منبع پروتئین استفاده کنید. مصرف روغن‌های نباتی جامد را متوقف نموده و از روغن‌های مایع به خصوص روغن زیتون استفاده کنید.
اسیدهای چرب ترانس را که در محصولات قنادی نظیر کیک و کلوچه، پیراشکی، غذاهای فرایند شده و سرخ شده وجود دارند از رژیم غذایی خود حذف نمایید. روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب مصرف کنید. 5 روز در هفته به مدت حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. برخی از گیاهان دارویی نظیر ساوپالمتو (Saw Palmetto)، چست تری (Chaste Tree)، بلک کوهوش (Black Cohosh) و چای نعنا نیز دارای خاصیت ضد آندروژنی می‌باشند.
اما به یاد داشته باشید گیاهان دارویی را نیز نمی‌توان بدون مشورت با پزشک و سرخود مصرف کرد. چون علاوه بر تداخلاتی که با برخی داروها دارند مصرف آنها نیز خالی از اثرات جانبی نخواهد بود. ضمناً برخی از خانم‌های باردار در سه ماهه سوم بارداری رشد بیش از حد موها را به خصوص در صورت، بازوها، پاها و سینه‌ها تجربه می‌کنند. این یک حالت طبیعی بوده و به‌عنوان هیرسوتیسم تلقی نمی‌گردد.
تشخیص پرمویی زنان
معمولاً تشخیص توسط معاینه پزشکی و گرفتن شرح حال در خصوص سابقه پزشکی، سیکل قاعدگی، داروهای مصرفی و تاریخچه خانوادگی صورت می‌گیرد. همچنین سونوگرافی لگن و تخمدان برای تعیین وجود تومور یا کیست انجام می‌شود. آزمایش خون نیز جهت تعیین میزان آندروژن‌ها صورت می‌گیرد.
درمان پرمویی زنان
درمان مشکل هیرسوتیسم بستگی به شدت آن و وجود علائم زمینه ساز دارد. به‌عنوان مثال چنانچه مصرف برخی داروها باعث افزایش مشکل می‌شود باید با پزشک خود جهت تغییر دارو یا توقف مصرف آن مشورت نمایید. اگر یک تومور در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیه وجود داشته باشد جراحی چاره کار خواهد بود.
زنان مبتلا به هیرسوتیسم که دچار اضافه وزن می‌باشند با رعایت رژیم غذایی مناسب و کاهش وزن می‌توانند به کاهش تولید تستوسترون در بدن خود کمک نمایند. در صورتی که علل اصلی زمینه‌ساز مشکل یافت نشود با استفاده از تکنیک‌های مختلف برداشتن موهای زائد می‌توان از رشد آنها خلاص شد.
داروهای پرمویی زنان
هنوز داروی تایید شده‌ای جهت رفع این مشکل به ثبت نرسیده است. اما برخی از داروها می‌توانند تولید آندروژن‌ها را کاهش داده و رشد موها را کم کنند. تقریباً 6 ماه طول می‌کشد تا داروها به صورت مؤثر عمل نمایند. این داروها شامل قرص‌های ضد بارداری (که تولید آندروژن‌ها را کاهش می‌دهند)، اسپیرونولاکتون (که گیرنده‌های آندروژن‌ها را بلوکه می‌نماید)، و یک نوع کرم (که رشد موها را کاهش می‌دهد ولی رشد آنها را متوقف نمی‌کند و با توقف مصرف، دوباره رشد موها ادامه می‌یابد) می‌باشند.
مراقبت‌های پیشگیری از پرمویی زنان
در برخی موارد می‌توان با توجه به علت هیرسوتیسم از آن پیشگیری کرد. مثلاً کنترل وزن در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از طریق رژیم غذایی و ورزش می‌تواند در جلوگیری از رشد موهای ناخواسته کمک کننده باشد. مطالعات نشان می‌دهند زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چنانچه از یک رژیم کم کالری پیروی نمایند مشکل آنها در خصوص موهای زائد کاهش می‌یابد.
