پونه کوهی؛ پیشکش معطر سلامتی!

-*هاشم یاوری: مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند که پونه کوهی ظرفیت آنتی‌اکسیدانی قوی‌تری به نسبت آنتی‌اکسیدان‌های صنعتی که به فرآورده‌های صنایع غذایی اضافه می‌شوند، دارد.


به گزارش به نقل از زندگی آنلاین، پونه کوهی با نام علمی Origanum Vulgare L. و از خانواده labiatae گیاهی چند ساله دارای ساقه ای چهارگوش و برگ های کُرکی قرینه در دو طرف ساقه می باشد.

شکل برگ ها بیضی شکل و به رنگ سبز و بنفش می باشد. این گیاه که بومی جنوب غربی اوراسیا و منطقه‌ مدیترانه می باشد، به مدت هزاران سال بخشی از درمان از طریق طب جایگزین یا آشپزی بوده ‌است.

قدمت استفاده از پونه کوهی جهت مصارف گوناگون از جمله مصارف درمانی به دوران یونان باستان بر می گردد؛ به طوریکه در نسخ قدیمی علمی به جامانده ذکر شده است بقراط از این گیاه به عنوان یک داروی ضد عفونت استفاده می‌کرده است.

در ادامه به برخی از خواص متنوع و خارق العاده این گیاه با ارزش اشاره خواهیم نمود:

پونه کوهی و خواص آنتی اکسیدانی

دو مورد از مهم‌ترین ترکیبات موجود در پونه کوهی عبارتند از رزمارینیک اسید و تیمول، که هر دو آنتی‌اکسیدان هایی بسیار قدرتمند می باشند که به شدت با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن ارتباط داشته و می توانند سلول های مختلف بدن را از آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد محافظت کنند.

رادیکال‌های آزاد محصول مخرب جانبیِ متابولیسم سلولی هستند که می‌توانند به سرطان و سایر بیماری‌های مزمن منجر شوند.

مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که پونه کوهی ظرفیت آنتی اکسیدانی قوی تری به نسبت آنتی اکسیدان های صنعتی که به فرآورده های صنایع غذایی اضافه می شوند، دارد.

ظرفیت آنتی اکسیدانی پونه کوهی در یک مقدار برابر بسیار بیشتر از مواد غذایی مصرفی روزانه نظیر پرتقال و سیب می باشد.

پونه کوهی و خواص آنتی میکروبیالی

مواد شیمیایی فعال موجود در پونه کوهی رشد باکتری هایی چون سودوموناس آیروژنز و استافیلوکوکوس اورئوس را متوقف می کند.

حتی مطالعات متعدد نشان می دهد که پونه کوهی به نسبت داروهای تجویز شده در برابر باکتری ژیاردیا بسیار مؤثرتر عمل می کند. همچنین شایع ترین عفونت های قارچی معمولاً توسط قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود.

این عفونت ها معمولاً با علائمی از جمله خستگی، درد مفاصل، نفخ و افزایش وزن همراه هستند.

پژوهش ها نشان می دهند که کارواکرول موجود در پونه کوهی خطر ابتلا به بیماری های قارچی ناشی از کاندیدا آلبیکنس را کاهش می دهد. به نظر می رسد کارواکرول با افزایش نفوذپذیری غشاء سلولی میکروارگانیسم های مضر، سبب بر هم خوردن تعادل یونی دو طرف غشاء و در نهایت منجر به تخریب غشای سلولی میکروارگانیسم می شود.

علاوه بر مطالب گفته شده پونه کوهی یک عامل تحریک کننده است که می‌تواند تولید سلول‌های سفید خون را افزایش دهد، سرعت سوخت و ساز بدن را بالا ببرد و بهبودی از بیماری‌ را سرعت ببخشد.

پونه کوهی و سلامت دستگاه گوارش

از دسته گیاهانی که به نظر می رسد در سلامت دستگاه گوارش نقش مهمی داشته باشد، پونه کوهی را می توان نام برد که اثرات مفید و کارآمد خود در این زمینه را از طرق مختلف اعمال می کند:

1- ترکیبات پلی فنولی موجود در پونه کوهی مانند کارواکرول که جزء ترکیبات فعال زیستی به شمار می روند در تعادل میکروفلورهای دستگاه گوارش به خصوص روده -بوسیله جلوگیری از رشد باکتری های بیماری زا و در نتیجه افزایش تکثیر باکتری های مفید- نقش داشته و از این طریق در تنظیم و تعادل هضم و جذب مواد غذایی و بهبود عملکرد دستگاه گوارش نقش مهمی را ایفا می کنند.

2- پونه کوهی سرشار از فیبر است، بنابراین با وجود اندازه‌ کوچکی که دارد، می‌تواند تأثیر زیادی روی دستگاه گوارش داشته باشد. فیبر، عنصری اساسی برای یک سیستم گوارشی سالم است، چرا که می‌تواند مقدار مدفوع را افزایش دهد و حرکات لوله‌ گوارش را تحریک کند، که به این ترتیب حرکت غذا در دستگاه گوارش و دفع به صورت مؤثرتری صورت می‌گیرد.

فیبر همچنین به حفظ سلامت روده کمک می‌کند و جذب مواد غذایی را افزایش می‌دهد، به طوریکه فایده‌ بیشتری از غذایی که مصرف می شود به بدن‌ می‌رساند.

3- پونه کوهی نقش خود در حوزه فعالیت انقباضی را عمدتاً از طریق اختلال در بسیج کلسیم و تا حدی توسط فعال شدن کانال های پتاسیم انجام می دهد.

در نتیجه عصاره برگ این گیاه اثرات شل کنندگی بر روی عضلات صاف روده دارد، به همین دلیل از قدیم از این گیاه برای درمان اختلالات دستگاه گوارش مانند اسهال، گرفتگی و درد های شکمی استفاده می کردند.

پونه کوهی و فشارخون

بر اساس مستندات علمی، پیروی از یک رژیم غذایی که پتاسیم، منیزیم و کلسیم بیشتری داشته و از سدیم کمتری تشکیل شده باشد، می تواند در پیشگیری و کنترل فشارخون بسیار کمک کننده باشد.

بر پایه یافته های حاصل از تحقیقات صورت گرفته، پونه کوهی نسبت به سایر سبزی های مصرفی روزانه از سدیم کمتر و پتاسیم، منیزیم و کلسیم بیشتری (به ترتیب سه، چهار و هشت برابر) تشکیل شده است.

بنابراین گنجاندن این گیاه با ارزش در وعده های رژیم غذایی به منظور تعدیل و کنترل فشارخون امری کاملاً معقول و منطقی به نظر می رسد.

پونه کوهی، التهاب و سرطان

ترکیب فعال "بتاکاریوفیلین" پونه کوهی باعث مهار فعالیت آنزیم سیکلواکسیژناز نوع 2 (COX2) و در نتیجه مهار تولید پروستاگلاندین نوع E می‌شود که نقش بسزایی در ایجاد و تسریع روند فرایندهای التهابی در بدن دارد.

آنزیم سیکلواکسیژناز نوع 2 به عنوان جزئی از واکنش های التهابی در پاسخ به تحریکات خارج سلولی سریعاً القاء می گردد.

به علاوه COX2 نقش مهمی در تنظیم تکثیر سلولی، تمایز زدایی و سرطان زایی ایفاء می کند. مطالعات زیادی افزایش میزان COX2 در سلول های ترانسفرم شده و اشکال مختلف سرطان را نشان داده اند.

مطالعات بالینی و اپیدمیولوژیکی حاکی از کاهش خطر ایجاد تومورهای بدخیم مانند سرطان کولون در اثر مصرف منظم داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی که قابلیت مهار فعالیت COX2 را دارند، است. بنابراین مهار COX2 به عنوان یک استراتژی امیدبخش و مؤثر برای درمان و جلوگیری از سرطان مورد توجه قرار گرفته است.

همچنین برخی از آزمایش‌های علمی نشان می‌دهند که پونه کوهی می‌تواند به نابودی سلول‌های سرطانی کمک کند. محققان می‌گویند کارواکرول موجود در پونه کوهی، این توانایی را دارد که رشد و گسترش سلول‌های سرطانی در سرطان کولون و سینه را مهار کند.

با این‌حال، آنان تأکید می‌کنند که هنوز در مرحله آزمایش بر روی این گیاه قرار دارند و در نظر گرفتن دوز مؤثر و مشخص برای بیماران به مطالعات تکمیلی وابسته است.

موارد احتیاط

* مصرف پونه کوهی می تواند سبب ناراحتی معده در برخی از افراد شود.

علاوه بر این، کسانی که به گیاهان متعلق به خانواده نعناع مانند: ریحان، سنبل، نعناع و مریم گلی حساسیت دارند باید مراقب باشند، چرا که آنها نیز ممکن است به پونه کوهی واکنش های آلرژیک داشته باشند.

* پونه کوهی خوراکی در مقادیر بالا در دوران بارداری نباید مصرف شود، زیرا خطر سقط جنین با مصرف پونه کوهی وجود دارد.

*دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران