مقدمه
ارتباطات، عنصر بسیار مهمی در زندگی انسان معاصر به شمار می رود. در گذشته، بیشتر ارتباطات از طریق انتقال مستقیم پیام میان پیام دهنده و پیام گیرنده و به صورت چهره به چهره صورت مـی گرفت؛ امـا امروزه این مسئله، از طریق وسایل ارتباط جمعی متنوعی نظیر: رادیو، تلویزیون، اینترنت و شبکه های اجتماعی صورت می گیرد. با ورود اینترنت در دهه 70 هجری شمسی به ایران و گسترش نفوذ آن در میان سطوح مختلف جامعه و نـیز بـه دنبال آن، افزایش چراغ خاموش خطرات و مشکلات ناشی از استفاده نادرست از این فضای ارتباطی و تأثیرات مخرب آن بر روح و روان و شخصیت افراد، این مسئله به یکی از دغدغه های اصلی بزرگان و تصمیم سازان نظام تبدیل گردید. ایـن ابـزار رسـانه ای با توجه به ویژگی های فـرازمانی و فـرامکانی کـه دارد، تأثیرات شگرفی در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی بر جای گذاشته، زندگی روزمره افراد جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده اسـت. بـه اعـتقاد کارشناسان، این ابزار نوین ارتباطی و تبلیغاتی در کنار مـزایایی کـه دارد، معضلات و معایبی مانند: انزواطلبی، دوری از گروه دوستان و خانواده، خودکشی اینترنتی، سرقت اینترتی، گرایش به فضاهای تخیلی به صورت افراطی، فـاصله گرفتن از واقـعیت های جـامعه، پرسه زدن در پایگاه های غیراخلاقی و ضدّ ارزشی را به دنبال داشته است.
اهـمیت فضای مجازی
رهبر معظم انقلاب به صورت گسترده در مقاطع زمانی مختلف، بر لزوم تمرکز بر فضای مجازی تأکید داشـته اند. ایـن مـطلب، دلیل آشکاری بر اهمیت فراوان این عرصه و لزوم توجه به آن می باشد. ایـشان اهـمیت پرداختن به فضای مجازی را به مثابه اهمیت انقلاب اسلامی دانسته، این فضا را به رودخانه ای پُر از آب و خروشان تـشبیه مـی کنند کـه پیوسته بر آب آن افزوده می شود و در صورت استفاده صحیح، می توان آن را به یک فرصت تـبدیل کـرد؛ وگـرنه به تهدیدی ویرانگر منجر می شود. حضرت آیت الله خامنه ای با ارائه تعبیری جالب در ارتباط با ایـنترنت، در دیـدار بـا اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در 26 آذر 1381 می فرماید: «اینترنت، یکی از نعم بزرگ الهی است؛ اما در عـین حـال، یک نقمت بزرگ هم هست؛ یعنی یک چاقوی دو دَم و خطرناک... اینترنت، الآن مثل یک جـریان افـسارگسیخته اسـت... این، مثل آن است که کسی یک سگ وحشی را بیاورد، بگویند قلاده اش کو؟ بگویند سفارش کـرده ایم آهـنگر قلاده را بسازد!» (خبرگزاری فارس، 1391)
رهبر معظم انقلاب، پدیده نوین فضای مجازی را از بزرگ ترین نـمادهای تـحول جـهانی در چند دهه اخیر و از امتیازات برجسته عصر حاضر معرفی می کنند و در دیدار طلاب حوزه های علمیه استان تـهران در تـاریخ 6 شهریور 1396، بر لزوم بهره گیری صحیح از این ابزار کارآمد تأکید می کنند: «یکی از خصوصیات مـمتاز دیـگر امـروز، آماده بودن وسایل رساندن پیام است؛ همین فضای مجازی که این برادرمان به تفصیل و خیلی خوب بـیان کـردند و تـعبیر خوبی است که ایشان کرد و به ذهن بنده هم اتّفاقاً همین تـعبیر قـبلاً رسیده بود که " ;اسمش فضای مجازی است؛ درحالی که واقعاً فضای حقیقی است" ;؛ یعنی این فضا درون زنـدگی بـسیاری از مردم حضور دارد. خب، همین فضای مجازی، یک ابزار است؛ یک ابزار بـسیار کـارآمد؛ برای اینکه شما بتوانید پیامتان را به اقـصی نـقاط دنـیا برسانید، به گوش همه برسانید. این [امـکان،] دیـروز نبود، امروز هست. یکی از امتیازات، این است.» (پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثـار حـضرت آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای، 1396 )
نظارت و کـنترل بـر فضای مـجازی
در فـضای مـجازی، برخلاف سایر ابزارهای تبلیغاتی که در آن مـخاطب کـاملاً منفعل و متأثر است، بستر برای مخاطب باز و آزاد است و فرد در هر جایی کـه تـمایل داشته باشد، می تواند حضور پیدا نـماید و نقش فعالی را ایفا کـند. ایـن ویژگی، باعث شده است کـه در سـال های اخیر، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی جایگاه قابل توجهی در میان افراد جامعه، به ویژه نـسل جـوان، پیدا نمایند و تأثیر فراوانی بـر زنـدگی فـردی و اجتماعی و شکل دهی هـویت آنـها بر جای گذارند. بـدیهی اسـت که این مسئله، ضرورت کنترل و نظارت بر این فضا در جهت حفظ و حراست از ارزش های فـرهنگی و اخـلاقی جامعه را صد چندان می نماید. در این مـیان، عـدم توجه جـدی بـه آسـیب های فضای مجازی و غفلت مـتولیان امر، باعث شده است که مقام معظم رهبری در مقاطع زمانی مختلف، لزوم توجه ویژه به ایـن مـسئله و مقابله جدی با معضلات فضای مـجازی را از مـسئولان اجـرایی و فـرهنگی نـظام مطالبه کنند. در ایـن خـصوص، رهبر فرزانه انقلاب در سال 1380 وضعیت نابسامان اینترنت و پایگاه های اینترنتی را به مسئولان مربوطه یادآوری کردند و خواستار کـنترل و پالایـش پایـگاه های مخرب و برخورد با تخلفات اینترنتی در رأس اولویت های فـرهنگی شـدند. ایـشان لزوم بـهره گیری از فـیلترهای مـناسب برای کنترل محتواهای اینترنتی را امری طبیعی دانسته، در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در 22 اردیبهشت سال 82، در پاسخ به سؤال دانشجویی که می پرسد: «خواهشمندم توضیح دهید که چـرا چینِ کمونیست، اینترنت را به شدت سانسور می کند؛ ولی در ایرانِ اسلامی این کار انجام نمی شود؟»، می فرمایند: «در همه جای دنیا ـ مخصوص چین نیست ـ وقتی جهاز عظیم و فراگیر اینترنت وارد می شود، معمولاً فیلترهایی هم وجود دارد که هـر کـشور به فراخور تمایلات و تفکرات و مصالحی که دارد، آنها را کار می گذارد؛ این، یک امر طبیعی است. در اینجا هم در آغاز کار مقداری بی توجهی شد؛ لیکن بعد اقداماتی کردند و باید بکنند؛ این، درسـت اسـت؛ البته که باید فیلترهای مناسب و لازم را بگذارند.»
حضرت آیت الله خامنه ای ضمن مخالفت با برخورد سلبی با فضای مجازی، در دیدار با معلمان و فرهنگیان در 13 اردیـبهشت سـال 1395، به گستردگی و سرعت روزافزون تـحولات در ایـن عرصه و ارتباط مستمر جوانان با فضای مجازی اشاره می کنند و به کنترل و مراقبت از فضای مجازی و لزوم نظارت بر آن هشدار می دهند: «این فضای مجازی، امروز از فضای حـقیقیِ زنـدگی ما چند برابر بـزرگ تر شـده؛ بعضی ها اصلاً در فضای مجازی تنفس می کنند؛ اصلاً آنجا تنفس می کنند، زندگی شان در فضای مجازی است. جوانان هم سروکار دارند با فضای مجازی، با انواع و اقسام چیزها و کارها، با برنامه های علمی اش، بـا ایـنترنتش، با شبکه های اجتماعی اش، با مبادلات و امثال اینها سروکار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است. هیچ کس نمی گوید آقا جاده نکش. اگر شما در یک منطقه ای جاده ای لازم دارید، خیلی خب، جاده بکش، جاده اتـوبان هـم بکش؛ امـا مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه لازم را بکنید. ما به دستگاه های ارتباطی خودمان، بـه مجموعه وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی ـ که بنده از آن هم گله دارم ـ سفارشمان ایـن اسـت. مـا نمی گوییم این راه را ببندید؛ نه، اینکه بی عقلی است. یک کسانی نشسته اند، فکر کرده اند، یک راهی باز کـرده اند بـه عنوان این فضای مجازی و به قول خودشان سایبری؛ خیلی خب، از این استفاده کنید؛ مـنتها اسـتفاده درسـت بکنید؛ دیگران دارند استفاده درست می کنند؛ بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان این دستگاه ها را قبضه کـرده اند. ما چرا نمی کنیم؟ چرا حواسمان نیست؟ چرا رها می کنیم این فضای غیرقابل کنترل و غیرمنضبط را؟ مـسئول اند، یکی از مسئولین هم هـمین ها هـستند؛ دستگاه وزارت ارتباطات است.»
ضرورت حضور روحانیون در فضای مجازی
امروزه، بیشتر افراد جامعه کوشش می کنند تا در جریان مسائل گوناگون قرار بگیرند تا از این طریق بتوانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم، نقش خـاص خویش را در جامعه ایفا نمایند. در این میان، وسایل ارتباط جمعی جدید با هدف انتقال اطلاعات و مبادله افکار و عقاید، نقش بزرگی را در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری بر عهده گرفته اند. از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، رسـانه در عـصر حاضر، مهم ترین ابزار جنگ بین قدرت ها به شمار می رود. ایشان در 28 اردیبهشت سال 1383 در بازدید از سازمان صدا و سیما با اشاره به این موضوع می فرماید: «امروز تأثیر رسانه ها و تلویزیون ها و هنرها و این شبکه های عـظیم اطـلاع رسانی اینترنتی. .. از سلاح و از موشک و از بمب اتم بیشتر است. امروز دنیا، یک چنین دنیایی است. روزبه روز هم دارند این میدان را گسترش می دهند.» اما در بین رسانه های گوناگون، فراگیرشدن استفاده از فضای مجازی و فـناوری های مـرتبط با آن در تمامی حوزه های زندگی بشر، این فضا را به عرصه ای بسیار خطیر و مهم تبدیل کرده است. ازاین رو، حضور گسترده طلاب و روحانیون، به عنوان متولیان امور دینی و فرهنگی در این فضا، بـا هـدف روشـنگری و مقابله با برنامه های تخریبی دشـمن و تـرویج مـعارف و مفاهیم دینی، امری ضروری می باشد. در این خصوص، رهبر معظم انقلاب از فضای مجازی به عنوان یکی از چالش های پیش روی نظام یاد می کند و نـقش عـلما و روحـانیون را در برخورد با روش های تبلیغی دشمن، بسیار مهم و حـیاتی دانـسته و آنها را برای مقابله با روش های پیچیده و گسترده تبلیغی دشمن به صحنه فرا می خواندند. مقام معظم رهبری، خطر تهاجم فـرهنگی دشـمن بـا استفاده از ابزارها و فناوری های جدید ارتباطی را بسیار جدی دانسته، در دیدار بـا روحانیون استان سمنان در 17 آبان ماه سال 1385 فرموده: «صدها وسیله و راهروِ اطلاعات به سمت فکر جوان و نوجوان ما وجـود دارد؛ از انـواع شـیوه های تلویزیونی و رادیویی و رایانه ای و امثال اینها دارند استفاده می کنند و همین طور به صـورت انـبوه، افکار و شبهه های گوناگون را در آنها می ریزند. باید در مقابل اینها ایستاد. امروز نمی شود به همان روش های قدیمی خـودمان اکـتفا کـنیم؛ البته که جوان نمی آید. جوان را باید بشناسید؛ فکر او را باید بشناسید؛ آنچه را کـه بـه او هـجوم آورده، باید بشناسید. تا میکروب و بیماری را نشناسید که علاج نمی توان کرد.»
با شکل گیری فـتنه در سـال 88، مـواضع رهبر معظم انقلاب در خصوص لزوم تمرکز بر فضای مجازی تعدد بیشتری پیدا می کند؛ بـه طوری که ایـشان در چندین سخنرانی متفاوت به این موضوع اشاره می نماید. تأکیدهای گسترده رهبری در سال 88 بـر مـسئله فـضای مجازی، نشان دهنده اهمیت بسیار این موضوع می باشد؛ درحالی که در این سال، کشور به لبه پرتـگاه فـتنه کشیده شده بود و مقابله و برخورد با فتنه، مسئله مهمی به شمار می رفت.
در سـال هـای بـعد از فتنه 88 نیز رهبر معظم انقلاب به صورت گسترده بر سرمایه گذاری وسیع دشمن برای ایجاد رسـانه های گـوناگون تبلیغاتی با هدف اثرگذاری بر عقاید و باورهای مردم و خارج کردن آنها از حیطه نـفوذ نـظام اسـلامی و ارزش های اسلامی و لزوم آمادگی و مقابله با آنها اشاره می کند. ایشان در دیدار با اعضای مجلس خـبرگان رهـبری در 13 شـهریور سال 1393، ضمن اشاره به این موضوع می فرماید: «دارند سرمایه های زیادی را صرف مـی کنند بـرای اینکه بر روی عقاید مردم و باورهای مردم اثر بگذارند و اینها را در واقع از دین خارج کنند؛ که البته پادزهـر آن هـم این است که ما بتوانیم در سطوح مختلف، نسبت به باورها طرح های تـبیینی و اقـناعی داشته باشیم؛ علمای ما، سازمان های فرهنگی مـا، سـازمان های تـبلیغاتی ما، گویندگان ما، صدا و سیمای ما بـاید بـتوانند این باورها را در ذهن مردم تثبیت کنند و تعمیق کنند.»
ایشان همچنین، در 14 اردیبهشت سال 1394 در دیـدار بـا اعضای ستاد کنگره بزرگداشت سـه هـزار شهید اسـتان سـمنان، جـنگ فرهنگی را یکی از مهم ترین چالش های امروز کـشور مـعرفی می کند و بر لزوم آمادگی کامل در برابر آن تأکید می نماید: «کشور امروز خوشبختانه درگیر جـنگ نـظامی نیست؛ اما درگیر جنگ سیاسی اسـت، درگیر جنگ اقتصادی اسـت، درگـیر جنگ امنیتی است و بالاتر از هـمه، درگـیر جنگ فرهنگی است؛ یعنی یک جنگ است؛ یعنی این را اگر کسی نداند، آن وقـت خـواب خواهد ماند؛ اگر کسی نـداند، خـواب خـواهد ماند. همین قدر کـه نـدانید دشمن در صدد حمله اسـت و ایـن حمله از کجاست و چگونه است، باید مطمئن باشید شکست می خورید؛ باید بدانید که دشمن چـه کار مـی کند.»
وظیفه روحانیت در فضای مجازی
در ادامه، بـه بـررسی مهم ترین وظـایف روحـانیت در فـضای مجازی می پردازیم:
1.ضرورت پیـشرفت حوزه های علمیه هماهنگ با علم و فناوری
در عصر حاضر، با پیشرفت فناوری، تولید و انتشار محتوا بـه انـدازه ای سرعت گرفته است که اطلاعات در زمـانی غـیرقابل تـصور بـه اقـصی نقاط جهان مـنتقل شـده، در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرد.
لزوم پیشرفت حوزه های علمیه متناسب با سرعت پیشرفت علم و فناوری، از جمله موضوعاتی اسـت کـه رهـبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با طلاب و روحـانیون هـمواره بـر آن تـأکید داشـته اند. ایـشان در 8 آذر سال 1386 در دیدار با جمعی از اساتید و فضلا و مبلّغان و پژوهشگران حوزه های علمیه کشور فرموده: «ما امروز باید به فکر حوزه قم یا اصفهان یا مشهد یا بقیه شهرها در بـیست سال آینده باشیم؛ در سی سال آینده باشیم. سی سال آینده، یعنی چه؟ یعنی دنیایی که احتمالاً هیچ شباهتی با امروز ندارد؛ از لحاظ امکان اثرگذاری، امکان تسخیر دل ها، امکان تسخیر سرزمین ها. بـیست سـال قبل، این فناوری اطلاعات که این آقای عزیز به این خوبی آمدند اینجا شرح دادند، وجود نداشت؛ چیزکی بود، امروز ببینید چه خبر است!» ایشان همچنین، در این دیدار روحـانیت را مـسئول دین داری مردم معرفی می کند و می فرماید: «امروز در هر خانه ای، در هر مدرسه ای، در هر گوشه ای، به قول یکی از آقایان شاید در هر روستایی اگر برویم، از فناوری اطـلاعات یـک چیزی آنجا مشاهده می کنیم. حـوزه عـلمیه می خواهد عقب بماند؟ سی سال آینده را به همین قیاس کنید؛ البته با یک شتاب بیشتری؛ یعنی شتاب علم در این بیست سالی که گذشت، یقیناً بـه مراتب کـمتر خواهد بود از شتاب عـلم و پیـشرفت علم و فناوری در بیست سالی که پیش روی ماست؛ در سی سالی که پیش روی ماست. آن روز ای بسا صاحبان افکار گوناگون، مکاتب گوناگون، نحله های منحرف، صاحبان اغراض فاسده بتوانند خیلی آسان کلاس های درس دانشگاه های شـما را، مـدرسه های شما را، فرزندان شما را در خانه هایتان در مشت بگیرند، در تصرف بگیرند؛ شما هم هیچ کار نتوانید بکنید. فکر آن روز را حوزه علمیه باید بکند. مسئول، حوزه علمیه است. مسئول دین داری مردم، روحانیت است. روحانیت هم مـولود و سـاخته دست حـوزه علمیه است.»
2.استفاده از ظرفیت گسترده فضای مجازی
در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد، با گسترش نفوذ ایـنترنت در میان جامعه ایرانی، با وجود آنکه هنوز بحث معضلات فرهنگی نـاشی از ایـنترنت و فـضای مجازی به گستردگی حال نبود، درایت و پیش بینی رهبر معظم انقلاب اسلامی طوری بود که ایشان مکرر بـه بـیان معضلات و معایب این عرصه پرداخته، از آن به عنوان «بزرگ ترین تهدید» یا «بزرگ ترین فرصت» بـرای تـبلیغ و نـشر معارف انقلاب اسلامی یاد می کردند.
رهبر معظم انقلاب در 27 بهمن ماه 1379 در جلسه با اعضای مجلس خبرگان رهـبری، ضمن هشدار در خصوص حمله دشمن از طریق اینترنت، اظهار می دارد: «این تبلیغات فرنگی و ایـن تهاجم فرهنگی، چیز جـدیدی نـیست؛ آنچه که جدید بود ـ که ما در این چند سال بر روی آن تکیه کردیم ـ روش های نویی بود که در داخل کشور شروع شد و هنوز هم ادامه دارد. در دنیا تهاجم فرهنگی علیه انقلاب، از تهاجم سـیاسی و اقتصادی سریع تر و همه گیرتر و همه جایی تر بود.» ایشان در این دیدار، با اشاره به استفاده دشمن از همه روش های ارتباطی نوین با هدف تهاجم علیه تفکرات اسلامی، به خصوص تفکرات شیعی، بر لزوم استفاده حداکثری از تمام وسـایل ارتـباط جمعی برای مقابله با این تهاجم تأکید کرده و می فرماید: «امروز دشمن از همه روش ها استفاده می کند. من دیروز در جمع جوان ها می گفتم که امروز صدها سایت اصلی و هزاران سایت فرعی در اینترنت وجود دارد کـه هـدف عمده شان این است که تفکرات اسلامی و به خصوص تفکرات شیعی را مورد تهاجم قرار دهند. تهاجم هم تهاجم استدلالی نیست؛ از روش های تخریبی و از روش های روان شناسانه و غیره استفاده می کنند. همه اینها پاسخ دارد؛ پاسـخ هایش هـم مشکل نیست؛ بایستی از این وسایل استفاده کرد. باید از آنچه که در اختیار داریم، حداکثر استفاده را بکنیم. ما نه از صدا و سیمایمان، نه از مطبوعاتمان و نه از بسیاری از منابر عظیم عمومی مان، چنان که باید و شـاید، اسـتفاده نـمی کنیم. این، ضعف های ماست؛ این ضـعف ها را بـایستی کـم کنیم. باید روزبه روز نقاط ضعف را کم، و نقاط قوّت را زیاد کرد و این، ممکن است.» از نگاه رهبر معظم انقلاب فضای مجازی فرصتی اسـتثنایی اسـت کـه حوزه های علمیه می توانند آن را برای نشر معارف عـظیم انـقلاب اسلامی به خدمت بگیرند. ایشان در دیدار علما و روحانیون خراسان شمالی در 19 مهر ماه سال 1391، با اشاره به مسئولیت خطیر روحـانیت در اسـتفاده از ایـن فرصت فوق العاده می فرماید: «این فرصت تا امروز کِی برای روحـانیت وجود داشته؟ علاوه بر این، ابزارهای تسهیل کننده، مثل رایانه ها و ارتباطات اینترنتی و فضای مجازی و سایبری هم که الآن در اختیار شماست. اگـر بـتوانید ایـنها را یاد بگیرید، می توانید یک کلمه حرف درستِ خودتان را به هزاران مـستمعی کـه شما آنها را نمی شناسید، برسانید. این فرصت، فوق العاده ای است؛ مبادا این فرصت ضایع شود. اگر ضایع شـد، خـدای مـتعال از من و شما روز قیامت سؤال خواهد کرد: از فرصت این همه جوان، این هـمه اسـتبصار، ایـن همه میل و شوق به دانستن، شما برای ترویج معارف اسلامی چه استفاده ای کردید؟ نظام اسـلامی یـک چـنین خدمتی به ما معمّمین و روحانیون کرده. مگر می توانیم خودمان را کنار بگیریم؟»
3.لزوم آشنایی با فضای مـجازی و ابـزارهای مرتبط با آن
همان گونه که اشاره شد، ویژگی های منحصربه فرد فضای مجازی، بهترین امکان را برای تـرویج و تـبلیغ دیـن فراهم آورده است. ازاین رو، لازم است حوزه های علمیه در جهت مقابله با برنامه های تخریبی دشمن و تبیین مـعارف و مـفاهیم دینی، با این فضا و شیوه استفاده صحیح از آن آشنا شوند. این مهم همواره مـورد تـأکید رهـبر معظم انقلاب نیز بوده است. ایشان در تاریخ 16 شهریور 1395 با اشاره به اهمیت این موضوع، در جـلسه درس خـارج فقه خود تأکید می کند: «حوزه های علمیه و روحانیون باید با شناخت فضای مـجازی و اسـتفاده از فـرصت های آن، معارف و مفاهیم اسلامی را تبیین کنند.» حضرت آیت الله خامنه ای در این جلسه با اشاره به حـضور گـسترده و غـیرقابل وصف دشمن در این عرصه، بر لزوم آمادگی حوزه های علمیه و دانایان مذهب برای مـقابله بـا لشکر عظیم دشمن تأکید می نماید و با اظهار تأسف از عدم آشنایی برخی مبلّغان دینی با ابزارهای جـدید رایـانه ای و همچنین عدم درک درست از اهمیت مسئله فضای مجازی در برخی مسئولان، می فرماید: «ما بـاید خـودمان را مجهز کنیم؛ خیلی از ماها مجهّز نیستیم، خـیلی از مـاها نـمی دانیم، نه از جنبه های نرم افزاری، نه از جنبه های سخت افزاری. بـعضی ها بـا این روشهای جدید اصلاً آشنایی ندارند، با رایانه و مانند آن اصلاً آشنا نیستند، مـعنایش را نـمی دانند، اهمّیّت این کار را درک نمی کنند.» ایـشان در خـلال این صـحبت ها، ایـن فـضا را دارای منافع و همچنین مضرات بی شمار دانسته و مـی فرماید: «عـرصه فضای مجازی، این جوری است؛ می توان از آن حداکثر منافع را [کسب کرد]؛ همان کاری که آن دشمن مـی کند، شـما [هم] می توانید بکنید، در جهت عکس؛ [یـعنی ] مفاهیم اسلامی و معارف اسـلامی را پخـش کنید؛ بدون هیچ مانع و رادعـی. »
4.حـضور فعال و اثرگذار در فضای مجازی
حوزه علمیه در راستای آگاهی بخشی و بصیرت دهی به جامعه، دارای رسالت سـنگینی مـی باشد. امروزه، استفاده وسیع مخاطبان از فـضای مـجازی، بـاعث غلبه این فـضا بـر فضای واقعی شده و آسـیب های فـرهنگی و اجتماعی بسیاری را در میان افراد جامعه به وجود آورده است. ازاین رو، روحانیون به عنوان متکفلان دیـن و اخـلاق جامعه، باید از این فرصت ایجادشده، در جـهت روشـنگری جامعه و مـقابله بـا آسـبب های آن، حداکثر بهره را ببرند. رهـبر معظم انقلاب در این خصوص حوزه های علمیه و روحانیون را به استفاده از فرصت های فضای مجازی و حضور فعال و اثـرگذار در آن، بـه منظور تبیین معارف و مفاهیم اسلامی تـوصیه مـی کند. ایـشان در دیـدار بـا جمعی از علما و روحـانیون اسـتان کرمان در 11 اردیبهشت سال 1384، ضمن اشاره به تنوع ابزارهای تبلیغاتی در دنیا و تفاوت وظایف «این شیطانی که حـمله مـی کند، هـمیشه یک جور حمله نمی کند. شیطانِ امروز کـه از راه ایـنترنت و مـاهواره و روشـ های ارتـباطی مـدرن و فوق مدرن سراغ شما می آید، حرف های مدرنی هم دارد؛ سخت افزارش را مدرن کرده، نرم افزار مدرن هم دارد. شبهه آفرینی دارد، اخلال در عقیده دارد، ایجاد تشویش در ذهن دارد، تزریق ناامیدی دارد، ایجاد اختلاف دارد.» ایشان همچنین، بـا اشاره به نقشه دشمن برای گمراه کردن نسل جوان از طریق شبهه پراکنی در ذهن ها، در اوّلین جلسه درس خارج فقه خود در 16 شهریور 1395 فرموده است: «هریک نفری که بتواند با رایانه کار بکند، یک رسانه اسـت. مـی نشینند، پخش می کنند شبهات را، حرف ها را، جوان های مؤمن را، جوان های سالم را گمراه می کنند. اینها را باید شناخت. چه کسی بایستی بیاید وسط میدان و سینه سپر کند و مانع بشود از گمراهی جوانان؟ چه کسی باید مـانع بـشود از اقدام دشمن برای انحراف ذهن جوانان؟ به عهده چه کسی است این کار؟ جامعه علمی و مذهبی، یعنی روحانیت، اوّلین وظیفه اش این است؛ مهم ترین وظیفه اش ایـن اسـت.»
هزینه های گزاف و برنامه ریزی های فراوان دشـمن عـلیه ایمان و اعتقادات مردم در جهت دین زدایی و عفت زدایی، از دیگر موضوعاتی است که رهبر معظم انقلاب در این دیدار به آن اشاره می کند و می فرماید: «پایگاه های اینترنتی فراوانی وجـود دارد کـه هدفشان این است کـه عـفت جوان را، حیای جوان مسلمان را ـ چه پسر، چه دختر ـ از بین ببرند؛ پرده حیای او را بِدرند؛ اصلاً همتشان این است و برای این برنامه ریزی می کنند. خب، بعضی از عناوین، عناوین مجرمانه است؛ دستگاه های گوناگون دولتی وظـیفه دارنـد برخورد کنند و می کنند؛ لکن آن چیزی که مربوط به ذهن است، به مغز است، به دل است، با تحرک و اقدام عنصر امنیتی و عنصر اطلاعاتی و عنصر نظامی، حل نمی شود؛ این ابزاری مناسب بـا هـمان بلایی کـه در آن هست، لازم دارد؛ داروی آن بیماری، همان چیزی است که در اختیار روحانیون است، در اختیار اهل دین است، در اختیار دانایان مـذهب است.» رهنمودها و دغدغه های رهبر حکیم و معظم انقلاب در ارتباط با فضای مـجازی و نـقش طـلاب به عنوان پیشتازان جبهه های فرهنگی در این فضا، نشان دهنده نقش خطیر و بی بدیل حوزه های علمیه در این عرصه می باشد. ازایـن رو، بـایسته است که حوزه های علمیه، ضمن شناخت و درک مناسب فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی، با وظـیفه و رسـالت خـود در این باره بیشتر آشنا شده، به شکل مطلوب به وظایف خویش عمل کنند تا بـهترین بهره از دانش روز عاید کشور عزیزمان گردد.
منابع
1.پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثـار حضرت آیت الله العظمی سیدعلی خـامنه ای (مـد ظله العالی )،
2. .farsnews. com
