آرامگاه ابدی مشاهیر بزرگ ایران زمین ؛ قسمت اول

#ایران سرزمینی است که هنرمندان ، ادیبان، عارفان و دانشمندان بسیاری را در دامان خود پرورش داده است که هرکدام با آوازه بلندشان در سراسر گیتی برای موطن خود افتخار آفرینی کرده اند. امروز این بزرگ مردان تاریخ در جای جای خاک این کشور آرام گرفته اند اما نامشان همچنان پرآوازه است. شناختی هرچند اندک از زندگی و آثارشان برای هر ایرانی جالب و مفید است.

 همین موضوع سبب شد تا سفری داشته باشیم تا در آن از آرامگاه ابدی مشاهیر بزرگ ایران زمین دیدن کنیم.

همرا با کارناوال سری به آرامگاه برخی از مشاهیر می زنیم…

1 ) آرامگاه امیراسماعیل سامانی 

امیراسماعیل سامانی (234 -295 هـ.ق) بنیانگذار سلسله سامانیان، شهر بخارا را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد. او  زبان و فرهنگ ادبیات فارسی علاقه بسیاری داشت و برای زنده نگه داشتن زبان فارسی بسیار تلاش می کرد. وی در سال 286 خورشیدی در اثر بیماری درگذشت و در بخارا در آرامگاه به خاک سپرده شد.

آرامگاه امیر اسماعیل قدیمی ترین آرامگاه تاریخ دار ایرانی است که به شیوه رازی با آجرکاری های بسیار زیبا ساخته شده است.

این بنا به صورت چهارگوش با اضلاع 10در10 است و گنبد آن بالای اتاق چهارگوش به کمک کنج قرار گرفته و قابل مقایسه با گنبدسازی دوره پارتی و ساسانی است و شبیه آتشکده های ساسانی می باشد. این بنا در مرکز شهر بخارا و یکی از مهم‌ترین بناهای باستانی #آسیای میانه بشمار می‌رود.

آدرس: آسیای میانه. مرکز شهر بخارا.

2 ) آرامگاه منسوب به ابوسعید ابوالخیر

شیخ ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ و نامی اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری که در میهنه متولدشد و در 440 قمری در زادگاهش از دنیا رفت.

ابوعلی سینا پس از ملاقات با ابوسعید می گوید: هر چه من می‌دانم او می‌بیند.

آرامگاهی که در روستای مهنه، حوالی تربت حیدریه است را به ابوسعید ابوالخیر نسبت داده‌اند. در ضلع شمالی آرامگاه قرار دارد و در ضلع شرقی اتاق خدمه، نمازخانه و مسجد می باشد. این مجموعه فضای مناسبی برای زیارت و اقامت مسافران می باشد.

آدرس: ایران. استان خراسان رضوی. تربت حیدریه. شهرستان مه ولات. روستای مهنه.

3 ) آرامگاه با یزید بسطامی

بایزید بسطامی ملقب به سلطان العارفین از بزرگان اهل تصوف و عارفان نامی قرن سوم هجری می باشد. وی در سال 261 هجری در گذشت.

مقبره ایشان در شهر بسطام و شمال آرامگاه امام‌زاده محمد (ع) قرار دارد که هیچ گونه تزئینی در آن مشاهده نمی شود. این بنا داراى یک پنجره ی مسقف آهنى است. روى قبر، یک سنگ مرمر قرار دارد که کلماتى از مناجات مشهور على بن ابى‌اطالب (ع) برروی آن حک شده است.

آدرس: ایران. استان سمنان. شاهرود. بسطام.

4 ) آرامگاه شیخ احمد جام

شیخ احمد جام  در قرن پنجم هجری در روستای نامق شهر کاشمر زاده شد. او از عارفان و صوفیان نامی قرن پنجم و  ششم هجری قمری است.  ایشان حدود 95 سال دراین دنیا زندگی کردند و محل دفن او در تربت جام می‌باشد. القاب او عبارتند از:  شیخ‌الاسلام ، قطب‌الاوتاد ،  شیخ ابونصر احمد ژنده ‌پیل، پیر جام یا شیخ جام .

آرامگاه وی در تربت جام، بین جاده مشهد به هرات واقع شده  و دارای  بر 10 بنای تاریخی ( مرقد شیخ، گنبدخانه،  مسجد عتیق، خانقاه، سراچه و مدرسه فریوند، مسجد کرمانی، گنبد سفید،خانقاه‌های تیمور،‌ مدرسه امیر جلال الدین فیروز‌شاه (گنبد سبز) ،مسجد نو، مدرسه امیرشاه ملک ) است. مجموع  این بناها در اطراف یک چاه وسیع ساخته شده است.

مقبره  شیخ بدون هیچگونه بنایی به صورت روباز در مقابل ایوان عظیمی قرار دارد. پس از وفات او را در جلوی دروازه سعدآباد به خاک سپردند.

آدرس: ایران. استان خراسان رضوی. تربت جام

5 ) آرامگاه خیام نیشابوری

حکیم عمر خیام نیشابوری فییلسوف، ستاره شناس، ریاضی دان و رباعی سرای نامی دوره سلجوقی که در سال 427 در نیشابور چشم به جهان گشود. یکی از شاهکارهای  وی اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک در دوره سلطنت ملک شاه سلجوقی است.

خیام القاب بسیاری دارد من جمله:حکیم حجه الحق، حکیم جهان و فیلسوف گیتی، الشیخ الامام، الشیخ الاجل حجه الحق، علامهٔ خواجه، قدوهٔ الفضل، سلطان العلماء، ملک الحکماء، امام خراسان و…

آرامگاه او در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، روستای محمد محروق واقع شده است. در سال 1338 ساخت آرامگاه آغاز  در سال 1341 کار ساختمان آرامگاه به پایا ن رسید. ارتفاع مقبره 22 متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی 10 گانه دارد و فاصله پایه‌ها 5 متر است.

اضلاع بنا مستقیما به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی و یادآور ستاره‌ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می‌شود. سطح داخل و خارج #مقبره با کاشی‌های معرق و به اشعار وی مزین شده است.خیام در واقع سه شخصیت دارد: ریاضی دان، منجم و شاعر که طراح این بنا مهندس سیحون هر سه شخصیت در بنا نشان داده است.

آدرس: ایران. خراسان رضوی.  نیشابور. انتهای شرقی خیابان عرفان.

                             در کارگه کوزه گری بودم دوش                  دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش

                                 هر یک به زبان حال با من گفتند                 کو کوزه گر و کوزه خرو کوزه فروش

6 ) آرامگاه بوعلی سینا

شیخ‌الرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی که در سال 359 هجری خورشیدی در شهر بخارا به دنیا آمد.

ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلیِ سینا، ابن سینا و پور سینا  کتابهای ارزشمند بسیاری را از خود بر جای گذاشت که بیشتر آنها در باب پزشکی و فلسفه است. او در سن 58 سالگی در اثر بیماری در شهر #همدان از دنیا رفت.

بنای اولیه آرامگاه بوعلی سینا در زمان قاجاریه به دستور دختری به نام نگار، نوه فتحعلی شاه، بنا شد. در سال 1330 هجری  انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا سفارش ساخت آرامگاهی جدید را به مهندس هوشنگ سیحون سپرد. وی نیز تلاش کردتا بنای ارامگاه را به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته و از روی برج گنبد قابوس بسازد. این بنا تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است

در سال 1333 هجری شمسی ساخت ارامگاه به پایان رسید. محل آرامگاه جدید بوعلی منزل مسکونی و مقبره فردی بنام ابوسعید دخوک، دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که بقایای جسد بوعلی سینا هم به این مکان منتقل و دفن شد.

آدرس: ایران. همدان. میدان بوعلی سینا

7 ) آرامگاه خواجوی کرمانی

خواجوی کرمانی لقب کمالدین ابوالعطا محمودبن علی بن محمود است که در سال 689 هجری قمری دیده به جهان گشود. او از شاعران بزرگ قرن هشتم هجری و هم دوره با سعدی شیرازی می باشد. او در جوانی علاوه به کسب علم به مسافرت پرداخت و در نهایت در شهر شیراز ساکن شد و در نیمه سده هشتم هجری در این شهر درگذشت. او را در تنگ الله اکبر شیراز به خاک سپردند.

قبر او در ورودی شهر شیراز و مشرف به دروازه قرآن است و آب چشمه رکناباد از کنار مقبره خواجو می‌گذرد. در سال 1315 آرامگاه او ساخته شد. محل آرامگاه محوطه‌ای بدون سقف که در وسط صفه آن سنگ قبری است و بالای آن محدب و دارای برآمدگی است.

آدرس:  ایران. استان فارس. شیراز. دروازه قرآن. 

                         بگذر ای خواجه و بگذار مرا مست اینجا                   که برون شد دل سرمست من از دست اینجا

                         چون توانم شد از اینجا که غمش موی کشان               دلم آورد و به زنجیر فرو بست اینجا 

8 ) آرامگاه باباطاهر

باباطاهر همدانی ، معروف به بابا طاهر عریان ، عارف، شاعر و دو بیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است . در آن زمان به پیروان وارسته لقب بابا را می داده اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.

گنبدی منشوری شکل به رنگ فیروزه ای بر فراز تپه ای در شمال غربی #همدان جلوه گری می کند. مقبره اصلی بابا طاهر متعلق به دوره سلجوقیان است. در سال 1345 طراحی جدید آن توسط مهندس سیحون و مهندس فروغی ارائه شد.

در سال 1349 ساخت این بنا به پایان رسید. آرامگاه بابا طاهر از جمله شاهکارهای معماری بوده که طرح اصلی آن از معماری‌های قرون 7 و 8 قمری گرفته شده است. برج آرامگاه که بر قاعده 8 ضلعی قرار گرفته، از سطوح فوقانی تپه 30/20 متر ارتفاع دارد.

آدرس. ایران. استان همدان. شهر همدان. میدان باباطاهر.

                                 یــکی درد و یــکی درمان پســـندد                   یک وصل و یکی هجران پسندد  

                                 من از درمان و درد و وصل و هجران                  پســندم آنچه را جانان پسـندد

9 ) آرامگاه رودکی

رودکی نخستین شاعر پارسی‌گو  که او را پدر شعر فارسی می نامند. او بزرگترین شاعر دوره سامانیان بود.

او در سال 244 ه.ق در روستای پنج‌رود دیده به جهان گشود. مهمترین شعر مشهورش

«بوی جوی مولیان آید همی/ یاد یار مهربان آید همی» است که برای امیر نصر سامانی سرود.

بقعهٔ آرامگاه رودکی با پلان هشت ضلعی و  گنبدی دایره‌ای شکل که در روستای بنج‌رودک یا پنجکنت در 170 کیلومتری شمال شهر دوشنبه و در خاک جمهوری تاجیکستان واقع شده است.

آدرس: جمهوری تاجیکستان. 170 کیلومتری شمال شهر دوشنبه. روستای بنج‌رودک. 

10 ) آرامگاه مولوی

جلال‌الدین محمد بلخی در  سال 604 هجری قمری در بلخ به دنیا آمد. وی از شاعران معروف ایرانی است. او  در سال 672 هجری قمری براثر بیماری دز شهر قونیه درگذشت.

مقبره ی او دارای گنبد بزرگ 16 وجهی به رنگ سبز است که مخروطی در بالای آن قرار دارد. این گنبد در سال 1397 میلادی توسط کارابان اوغلو ساخته شده و بر بالای آن با هنر کاشی کاری آیه الکرسی نقش بسته است. قسمتهای مختلف این بنا عبارتند حیاط، مسجد، مقبره مولانا و موزه مولانا.

در حیاط مقبره مراسم سماع و رقص عرفانی اجرا می شود.

آدرس: ترکیه. شمال استان آنتالیا. شهر قونیه.

                             ای دوست قبولم کن وجانم بستان                مستــم کـــن  وز هر دو جهانم بستان

                                   با هر چه دلم قرار گیرد بی تو                   آتش به من اندر زن و آنم بستان…               

سخن کارناوال

شما به بازدید کدام یک ازین مقبره ها رفته اید؟ در طول زمان بازدید خود به مطلب جالب توجه ای برخورد کرده اید؟ از سرگذشت آنان، نکته ای آموخته اید؟ تجربیات خود را با کارناوال در میان بگذارید.