قلعه بابک ؛ نماد استواری و غیرت در تاریخ ایران

باید کمی خوش شانس باشید تا عظمت یکی از زیباترین قلعه های کوهستانی ایران را در یک روز لذت بخش آفتابی بدون مزاحمت مه مشاهده کنید. قلعه ای با تاریخ پر فراز و نشیب که فتح آن آرزویی کابوس وار برای دشمنان #ایران زمین بوده است.

قلعه ای که بیشترین شهرتش را مدیون یکی از بزرگترین جنگجویان آزادی خواه ایران می باشد :

بابک خرمدین

همراه کارناوال باشید تا  گشتی در بخشی از تاریخ این #قلعه نفوذ ناپذیر داشته باشیم . . .

تاریخچه قلعه بابک

تاریخدان ها و باستان شناسان از نوع گچ و خاک دیوار های قلعه و چفت و بست سنگ ها قدمت این قلعه را به دوران اشکانیان و ساسانیان نسبت داده اند.

در اکتشافاتی که پس از چند لایه خاک برداری سطحی در قلعه انجام شده، سفالینه های نقش دار و لعاب خورده و سکه های مسی کشف شده است. متاسفانه بیشتر این سکه ها به دلیل ساییدگی و زنگ خوردگی زیاد غیر قابل خوانش و شناسایی می باشند و آن هایی که قابل خوانش هستند متعلق به اتابکان آذربایجان و هزارسیبان قرون ششم و هفتم هجری، می باشند.

بر اساس نشانه ها و تحقیقات این دژ چندین بار در قرون دوم و سوم و پس از آن مورد تعمیر و مرمت قرار گرفته است و در بخش هایی از قلعه تغییراتی صورت گرفته.

قلعه بابک در سال 1345 با شماره 623 در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و جدیدترین مرمت آن از سال 1376 توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز شد.

تصویری تاریخی از قلعه بابک 

 معماری قلعه بابک

کمتر شهری را می توان در ایران یافت که از استحکامات دفاعی برخوردار نباشد. این استحکامات که برای کاربرد های متفاوتی همچون پادگان نظامی، راهداری، زندان، انبار ذخایر و مهمات جنگی یا برای حفط اشیای گرانبها ساخته می شده را دژ یا قلعه می خوانند.

این نوع استحکامات را می توان از نظر معماری و ساخت به دو دسته تقسیم کرد :

1- دژ های جلگه ای

2- دژ های کوهستانی

دژ های کوهستانی را می توان محکم ترین نوع دژ دانست.نوع معماری این نوع دژ ها اغلب برای مسائل نظامی و دفاعی بوده است. قلعه بابک یا جمهور یک دژ کوهستانی می باشد که در جنوب غربی کلیبر در #آذربایجان شرقی بر فراز قله ی کوهستانی به ارتفاع 2300 متر تا 2600 متر از دریا، ساخته شده. پیرامون این قلعه دره های را می توان دید که عمقی به ارتفاع 600 متر دارند.

دژ های کوهستانی بر خلاف دژ های جلگه ای که دارای نقشه های مربع، مستطیل، چند ضلعی یا مدور هستند، طرح و نقشه ی از پیش آماده نداشته اند و حصار ها، اتاق ها، برج ها و ورودی ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره ها، احداث می کردند و مصالح ساختمانی این نوع قلعه ها را بیشتر قلوه سنگ و آجر و ملات آن ساروج و آهک تشکیل می داده.

قلعه بابک مانند اکثر دژ های کوهستانی فقط از یک جهت راه قابل دسترس دارد که این مسیر ها اغلب راه بسیار باریکی می باشد که تجهیزات نظامی همچون دژکوب و منجنیق قابل عبور از آن ها نبودند. راه دسترسی قلعه بابک از مکانی می گذرد که از آن به سختی 2 سرباز در کنار هم قابلیت عبور را داشته اند و به راحتی مدافعین می توانستند با چند سرباز و کماندار از این راه باریک به طور کامل دفاع کنند.

در صحبت هایی که با تنی از ریش سفیدان محلی داشتیم از لولا ها و درب سنگی بزرگی برای پوشش این راه باریک سخن می گفتند که در حال حاضر اثری از درب باقی نیست و دچار تخریب شده اند.

بعد از راه باریک ، در حدود 200 متر مسیر به صورت پله های زیگ زاگی شکل می باشد که به ورودی قلعه می رسد  و پس از گذشتن از آن و ادامه مسیر تالار اصلی که متشکل از چندیدن اتاق است قرار دارد. در دیگر قسمت های قلعه اتاق های بیشتری قابل مشاهده می باشد. در قسمت شرقی قلعه علاوه بر اتاق های موجود آب انباری وجود دارد که دیواره ها و کف آن با ساروج ساخته شده است تا آب در فصل زمستان به وسیله برف و بارون ذخیره گردد تا در فصل تابستان و کم آبی یا محاصره استفاده شود.

از بالای قلعه تمام منطقه قابل مشاهده می باشد. دورتا دور قلعه شما می توانید مکان هایی که مخصوص دیده بانی است را مشاهده کنید! این بدین معناست که دیده بان ها تمام منطقه را زیر نظر داشته و اگر ارتشی از دشمن می دیدند قلعه و سپاهیان آماده نبرد و شبیخون زدن به دشمنی می شدند که از مکان دقیق قلعه خبردار نیست.

بابک خرمدین ، سلحشوری از جنس شکست ناپذیری

بابک خرمدین جنگاور افسانه ای که پس از مرگ « جاویدان » رهبر خرمدینان، رهبری این گروه را به دست گرفت.

برخی تاریخدان ها خرمدین ها را پیروان تازه ای که در قرن دوم در ایران آشکار شده و شاید بازماندگان مزدکیان زمان ساسانیان هستند، می دانند که شاید با اصلاحاتی در روش مزدک، نام تازه ای برای خود برگزیده باشند.

دورانی که بابک می زیسته دوران پر تلاطمی برای تاریخ ایران بوده است دوره ای که از یک سو بر اثر حاکمیت ستمگرانه و ظالمانه خلفای عباسی در بغداد و از سوی دیگر ستم حاکمان محلی، مردم در سختی و فشار زیادی زندگی می کردند به همین رو بابک همانند دیگر قهرمانان ایرانی چون ابومسلم خراسانی، یعقوب لیث و مازیار دست به شورش و نبرد علیه خلافای عباسی زد و طی 22 سال نبرد، او و یارانش کابوس همیشگی خلافای عباسی و سربازانشان بودند.

بابک در نهایت پس از 22 سال رشادت و جانفشانی در راه ایران زمین، به دلیل خیانت افشین، یکی از سرداران ایرانی دربار خلفای عباسی، در جنگی نابرابر شکست خورد و به ارمنستان گریخت و  پس از آن دستگیر شد.

مطالب متعدد و زیادی درباره ی اعدام او در نزد معتصم خلیفه عباسی نوشته اند.

نکته عجیب و جالبی در نوشته های مورخین عرب وجود دارد، مورخینی که تمام نوشته هایشان پر از غرض ورزی و تحریف شخصیت بابک و خرمدینان بوده است، با این حال نتوانسته اند از شجاعت و بی باکی عجیب بابک در هنگام اعدام چشم پوشی کنند.

به دستور خلیفه عباسی، جلادان دست و پاهای بابک خرمدین را قطع می کنند و در نهایت با شمشیری سینه او را می شکافند و این پایان غم انگیز و غرورآفرین رهبری بابک و نبرد های گسترده خرمدینان علیه خلفای عباسی بود. پایان غم انگیزی برای جنگجویی که بدون هیچ چشم داشتی دلیرانه برای آزادی ایران زمین جنگید و پایان غم انگیزتر این است که اینک خیلی از ایرانیان شناخت زیادی از این جنگجوی افسانه ای ندارند.

تاریخ بدون شک آموزنده ترین درس زندگانی برای ماست! درسی که از یادگیری اش بی بهره ایم.

چگونه به قلعه بابک برویم؟

 مسیر پیشنهادی کارناوال : قلعه بابک در فاصله 7 کیلومتری از کلیبر واقع شده است و هنگامی که از کلیبر حرکت می کنید در مسیر هتل بابک را می بینید و پس از آن باید وارد جاده فرعی شوید. نکته قابل توجه وضیعت بسیار بد جاده فرعی به دلیل عبور و مرور تراکتور ها می باشد که پیشنهاد ما به شما استفاده از سرویس های جیپ و پاترول کنار هتل بابک می باشد. می توانید با کرایه این ماشین برای ادامه مسیر نه چندان طولانی تا دامنه کوه تجربه آفرود نیز داشته باشید. قیمت کرایه یک سرویس رفت و برگشت پنجاه هزار تومان می باشد.

محل آغاز شروع پیاده روی به منطقه عشایر معروف می باشد زیرا در اواخر خرداد ماه و شروع تابستان عشایر به این منطقه می آیند و می توانید سیاه چادر هایشان را از نزدیک مشاهده کنید.

هزینه های ورودی

ورود به قلعه بابک هزینه ای ندارد و شما می توانید به صورت رایگان از این قلعه شگفت انگیز بازدید کنید

بهترین زمان بازدید

شهر کلیبر در منطقه ای جنگلی و کوهستانی قرار گرفته است و در زمستان و پاییز هوای این منطقه بسیار سرد می باشد. بهترین زمان بازدید از قلعه بابک اواخر فصل بهار و فصل تابستان می باشد.

صبح و ظهر بهترین زمان بازدید در طول روز می باشد.

ویدئویی زیبا از این قلعه در فصل زمستان

توصیه کارناوال

 اگر قصد سفر در تابستان به قلعه بابک را دارید به دلیل حضور عشایر عزیز در منطقه ورودی مسیر قلعه بابک، کارناوال به شما پیشنهاد می کند که از سرویس های ماشین برای رفت و برگشت به قلعه استفاده کنید زیرا حضور بیش از حد ماشین های شخصی در منطقه باعث مزاحمت عشایر می گردد حتی حضور تعداد زیادی ماشین از زیبایی های تاریخی، فرهنگی و طبیعی منطقه می کاهد.

اگر قصد ورود به فضای سیاه چادر ها و عشایر را داشتید حتما از قبل با یکی از افراد حاضر در آنجا هماهنگ کرده و اجازه ی ورود بگیرید یقین داشته باشید اینگونه احترام متقابلی بین گردشگران و عشایر ایجاد خواهد شد و بازدید خاطره انگیزی خواهید داشت.

سخن آخر

تاریخ ایران زمین مملو از جنگ ها، دلاوری ها، رشادت ها و قهرمانان افسانه ای است که شناخت و تکریم آن ها از وظایف مهم ما به عنوان یک ایرانی می باشد. قهرمانان زیادی در جای جای ایران وجود دارند که اکنون کوچکترین شناختی از آن ها نداریم. بدون شک با شناخت قهرمانانی چون بابک خرمدین به غیرت خود و تاریخ باشکوه کشورمان افتخار خواهیم کرد.

آیا شناختی از بابک خرمدین داشته اید؟

آیا تا کنون به قلعه بابک سفر کرده اید؟

نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.