فروچاله چیست و از کجا می‌آید؟

وب سایت درنگ: یکی از مشکلات محیط زیستی ایران ایجاد فروچاله‌ها است که در آن زمین به یکباره فرو می‌ریزد و هم اکنون 14 استان ایران با این پدیده زیست محیطی روبرو شده‌اند.

یکی از مشکلات محیط زیستی ایران ایجاد فروچاله‌ها است که در آن زمین به یکباره فرو می‌ریزد و هم اکنون 14 استان ایران با این پدیده زیست محیطی روبرو شده‌اند.

علت ایجاد این پدیده چیست؟ مصرف روزافزون آب، رشد مصرف آب در کشاورزی، حفر چاه های مجاز و غیر مجاز در طول چند دهه گذشته ، موجب کاهش و افت سطح منابع آب زیرزمینی و در پی آن نشست دشت ها و ایجاد فروچاله شده است. طبق گزارش ایرنا تاکنون 14 استان ایران از جمله تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل و گلستان با پدیده فرونشست زمین مواجه شده‌اند. در این بین استان همدان با داشتن 24 فروچاله از مناطق آسیب دیده از این پدیده زیست محیطی است. بیشترین عمق فروچاله در استان همدان مربوط به روستای نوآباد در شهرستان کبودراهنگ با 60 متر است.

هم اکنون یکی از نگرانی‌ها در ارتباط با فروچاله‌ها نزدیک شدن این پدیده با مناطق مسکونی است که می‌تواند خطراتی را برای ساکنان ایجاد کند.

در صورت پخش نشدن ویدئو بر روی تصویر زیر کلیک کنید.

فرو چاله های همدان؛ تهدیدی که جدی گرفته نمی شود

روزنامه ایران: هفته گذشته بود که بار دیگر خبر از ایجاد یک فرو چاله جدید در همدان رسید، ایجاد این پدیده در نواحی مختلف استان تهدیدی است که سال‌هاست زمین های همدان را می بلعد اما هنوز جدی گرفته نمی شود . آخرین فروچاله استان همدان در سال 89 و در منطقه اطراف روستای بابان کبودرآهنگ ایجاد شده بود و پس‌از آن دیگر شاهد ایجاد فروچاله‌ای در همدان نبودیم تا اینکه هفته گذشته پانزدهمین فرونشست در حوالی روستای کردآباد به ثبت رسید.

«منصور ستوده» معاون وقت حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان همدان پیشتر گفته بود، در سال 94، 25 فروچاله در دشت‌های استان ایجاد شده بود. در حال حاضر وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی همدان باعث تشدید افت سطح آب زیرزمینی و کسری حجم مخزن دشت‌ها شده به‌گونه‌ای که حدود 306 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی در وضعیت ممنوعیت توسعه بهره‌برداری قرار گرفته و سالانه با حدود 5 میلیارد مترمکعب کسری مخزن مواجه شده است. کاهش منابع آب زیرزمینی بویژه در دهه اخیر به‌طور مستمر ادامه داشته است.

به‌طوری که در طول دوره آماری 20 سال اخیر با 108 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی مواجه بوده‌ایم. صدور بیش از حد پروانه چاه‌های مجاز، برداشت چاه‌های غیرمجاز، عدم وجود مصرف بهینه، ضعف نظارت و کنترل بر منابع آب و حفاری و عدم وجود ابزارهای سنجش، نقص شبکه‌های داده‌ای سطح آب و بیلان، نا‌آگاهی ذینفعان و نبود تشکل‌های آب بران و خشکسالی‌ها و بالا رفتن نیازهای شرب و صنعت از عوامل کسری مخزن محسوب می‌شوند.

فروچاله کردآباد اولین و آخرین فروچاله استان نیست

در‌ همین حال«محمدحسین قبادی»عضو هیأت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا با هشدار اینکه فروچاله روستای کردآباد کبودرآهنگ اولین فروچاله استان نبوده و آخرین هم نخواهد بود تأکید کرد: مسئولان اجرایی باید با استادان دانشگاه درباره بحران‌های استان صحبت ‌کنند، با ایجاد هر فروچاله مسئولان ابرازنگرانی می‌کنند و موضوع به فراموشی سپرده می‌شود تا زمانی‌ که حادثه بعدی رخ دهد.

احتمال ایجاد فروچاله در دشت های شمالی استان

وی با بیان اینکه حرف‌های زیادی درباره بحران فروچاله در استان همدان باید گفته شود، افزود: احتمال وقوع فروچاله در همه جای دشت‌های شمالی استان وجود دارد بنابراین مسئولان باید فکری برای این موضوع داشته باشند.

این استاد زمین‌شناسی مهندسی با اشاره به بالا بودن هزینه بهسازی زمین، خاطرنشان کرد: راهکار اول اینکه اگر بخواهند فکر اساسی برای جلوگیری از فروچاله بکنند باید هزینه بالایی برای بهسازی زمین داشته باشند.

به‌گفته وی راهکار دوم تشویق به مهاجرت روستاییان از این منطقه است. چرا که این پدیده یک تهدید جدی برای جان ساکنان منطقه به‌شمار می‌آید اما این راهکار نیز به یک چالش سیاسی تبدیل می‌شود. وی درباره اینکه نجات جان ساکنان اولویت دارد یا مسائل سیاسی؟ تصریح کرد: این موضوع را باید استاندار همدان بگوید که آیا می‌خواهد تشویق به مهاجرت را در برنامه خود داشته باشند یا اینکه برای بهسازی زمین این منطقه هزینه کنند.

عضو هیأت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا با تأکید بر اینکه مسئولان باید بگویند چه پیش‌بینی‌هایی برای اینکه جان مردم تهدید نشود، کرده‌اند، یادآور شد: بحرانی‌ترین نقاط استان در بحث فروچاله‌ها دشت‌های شمالی استان هستند که این پدیده ادامه خواهد داشت و اولین و آخرین فروچاله استان نخواهد بود و فقط باید دعا کرد مردم صدمه نبینند. قبادی عنوان کرد: در زمین‌شناسی مهندسی یک سری سنگ‌های مشکل‌آفرین وجود دارد که یکی از آنها سنگ‌های کربناته هستند که در تماس با آب حل می‌شوند و در درازمدت حفره و کانال ایجاد می‌کنند که غارعلیصدر یکی از این حفره‌هاست و در زیر دشت‌های شمالی همدان این سنگ‌های انحلالی وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه سنگ‌های انحلالی در تماس با آب ایجاد حفره می‌کنند، افزود: خاک‌های دشت شمال همدان خاک‌های رُمبنده(واگرا) هستند و از هم باز می‌شوند و در زیر دشت هم حفره و شکستگی وجود دارد که در نهایت خاک‌های واگرا تحت تأثیر وزن ریزش کرده و به حفره می‌رسند و فروچاله ایجاد می‌شود. این استاد زمین‌شناسی مهندسی، عامل اصلی ایجاد فروچاله را برداشت آب‌های زیرزمینی دانست و اظهار داشت: با برداشت آب‌های زیرزمینی سطح زمین به‌صورت قائم پایین رفته و در نهایت این فرونشست همراه با فروچاله ایجاد می‌شود.

فرونشست دشت‌های شمالی همدان مسأله‌ای جدی است

وی با تأکید بر اینکه فرونشست دشت‌های شمالی استان مسأله‌ای جدی است، تصریح کرد: در دوره 10 ساله از سال 1991 تا 2001 در دشت فامنین و کبودرآهنگ سطح آب‌های زیرزمینی 50 متر افت کرده و میانگین فرونشست زمین طی 8 سال یعنی بین سال‌های 1991 تا 1999 حدود 45 سانتیمتر گزارش شده است. وی با بیان اینکه باعث تأسف است که از نظرات استادان دانشگاه در مسائل استان استفاده نمی‌شود، ادامه داد: استادان دانشگاه در شورای بحران استان شرکت داده نمی‌شوند که باید از مسئولان پرسید آیا نباید برای مسائل بحرانی استان راهکار ارائه بدهیم؟

اجرای طرح احیاء و تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی کافی نیست

عضو هیأت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه بوعلی در پاسخ به اینکه آیا طرح احیاء و تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی در جلوگیری از روند ایجا فروچاله مؤثر است، عنوان کرد: در طرح احیاء تغذیه مصنوعی صورت گرفته و در واقع آب را به زمین تزریق می‌کنند که جلوی نشست گرفته شود که در برخی نقاط استان انجام شده اما کافی نیست چرا که میزان آب برداشت شده بیش از این میزان است.

ایجاد فروچاله‌ای به قطر 45 متر و عمق 25 متر در کردآباد

«منصور ستوده»مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان نیز با بیان اینکه یکی از علل اصلی ایجاد فروچاله برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است، اعلام کرد: در دشت کبودرآهنگ با پلمب 847 حلقه چاه غیرمجاز 51.5 میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شده است.

وی با اشاره به فروچاله جدید ایجاد شده در حوالی روستای کردآباد، گفت: این فروچاله در نزدیکی روستای کردآباد شهرستان کبودرآهنگ و در 7 کیلومتری نیروگاه شهید مفتح همدان ایجاد شده که قطر این فروچاله 45 متر و عمق آن 25 متر است.این فروچاله در اطراف سایر فروچاله‌ها ایجاد شده وفعلاً خاکریزی حفاظتی در شعاع 25 متری این فروچاله ایجاد خواهد شد.