هفته نامه سلامت - دکتر مسعود داوودی*: بیشتر افرادی که به متخصص پوست مراجعه می‌کنند، بیماری‌هایی دارند که با درمان‌های دارویی موضعی یا خوراکی درمان می‌شوند ولی به هر حال، پوست هم قسمتی از بدن است که گاهی دچار بیماری‌هایی می‌شود که نمی‌توان با روش‌های ساده و سرپایی به درمان آنها پرداخت و گاهی لازم است در روند درمان بیماری‌ها از روش‌های جراحی استفاده شود. در رشته تخصصی پوست، جراحی‌های اندکی وجود دارد که معمولا ساده هستند ولی گاهی لازم است بیمار تحت عمل‌های جراحی وسیع‌تری در پوست قرار گیرد. موارد لازم برای جراحی‌های پوست شامل موارد زیر هستند.
1. ضایعات مشکوکی که باید نمونه‌برداری شوند
مورد اول وجود ضایعاتی روی پوست است که مبهم و گنگ هستند و پزشک نمی‌تواند با معاینه بالینی و شرح‌حال گرفتن از بیمار نوع ضایعه را مشخص کند. تشخیص نوع ضایعات بسیار مهم است زیرا بعضی از ضایعات ممکن است سرطانی باشند که با تشخیص زودهنگام می‌توان جلوی گسترش بیماری را گرفت. برای این کار قسمتی یا همه ضایعه باید توسط جراحی برداشته شود.
به این روش «بیوپسی» یا «نمونه‌برداری» گفته می‌شود. نمونه برداشته‌شده باید به آزمایشگاه پاتولوژی یا آسیب‌شناسی فرستاده شود تا با بررسی‌های بیشتر نوع ضایعه و سلول‌ها از نظر خوش‌خیم و بدخیم بودن مشخص شود.
2. ضایعاتی که فرد را از نظر زیبایی دچار مشکل می‌کنند
مورد بعدی که در پوست به جراحی نیاز دارد، وجود ضایعاتی است که مشکلی از نظر سلامت برای بیمار ایجاد نمی‌کنند ولی از نظر زیبایی مشکل‌ساز هستند. این ضایعات اغلب در سر و صورت قرار دارند و بیماران تمایل دارند از دست آنها خلاص شوند. در این مواقع درمان براساس شکایت بیمار است و متخصص پوست ضایعات را با جراحی ساده‌ای برمی‌دارد.
3 .ضایعاتی که عود‌کننده هستند
گاهی نیز ضایعات پوستی عود‌کننده هستند مانند کیست‌های زیرپوستی، برای نمونه کیست پیلونیدال که با عفونی شدن باعث درد و آزار زیاد بیمار می‌شود. در این مواقع نیز می‌توان کیست را با جراحی خارج کرد. البته کیست‌های دیگری که باعث می‌شوند بیمار به‌طور مکرر برای از بین بردن عفونت از آنتی‌بیوتیک استفاده کند هم بهتر است جراحی و خارج شوند.
4. ضایعاتی که خوش‌خیم‌اند ولی برای فرد مزاحمت ایجاد می‌کنند
درست است که ضایعات پوستی خوش‌خیم سلامت را به خطر نمی‌اندازند ولی گاهی اوقات در مکانی از بدن قرار دارند که در تماس با لباس، آویز و... هستند، مثلا کنار یقه لباس یا کنار گردنبند، ساعت و... یا در آقایان در محل رویش موی صورت مانند ریش و سبیل که هنگام اصلاح باعث برخورد تیغ با ضایعه می‌شود. در این مواقع نیز عمل جراحی برای برداشتن ضایعات انجام می‌شود.
5 .ضایعاتی که سرطانی هستند
مورد آخر، ضایعات سرطانی هستند. سرطان‌ها بسیار خطرناک‌اند و باید زود تشخیص داده شوند. اولین راه تشخیص نمونه‌برداری است. بعد از به‌دست آمدن جواب تنها راهکار برای این ضایعات برداشتن کامل ضایعه و تمیز کردن اطراف آن است. البته پزشک باید براساس شدت، نوع ضایعه و میزان پیشروی آن تصمیم بگیرد که ضایعه از چه راهی خارج شود. مشهورترین ضایعات پوستی به ترتیب سرطان‌های سلول‌های پایه‌ای، سرطان سلول‌های سنگفرشی و ملانومای بدخیم هستند.
6. خال‌های خوش‌خیم و بدخیم را بشناسید
خال‌ها ضایعات مسطح یا برجسته‌ای روی پوست هستند که اندازه و رنگ‌های مختلفی دارند. اغلب آنها خوش‌خیم هستند و اگر مشکلی ایجاد نکنند، به دستکاری و جراحی نیاز ندارند. علت رنگی بودن آنها هم این است که از خانواده ملانوسیت‌ها هستند. (ملانوسیت‌ها سلول‌های حاوی رنگدانه هستند) این سلول‌ها ممکن است در دوران جنینی در لایه پوستی باقی بمانند و با افزایش سن، عوامل محیطی و... به رنگ‌های مختلفی درآیند. بعضی از افراد به‌طور ژنتیکی خال‌های زیادی در سراسر بدن دارند که ممکن است تا 100 خال هم برسد.
بعضی از خال‌ها از همان بدوتولد وجود دارند. بعضی هم طی سالیان ایجاد می‌شوند. البته همان‌طور که ذکر شد، خال‌ها تحت‌تاثیر محیط مثل اشعه آفتاب قرار می‌گیرند. بنابراین یک راه جلوگیری از بروز خال جدید محافظت از پوست در برابر اشعه آفتاب است. البته این روش صددرصدی نیست. خال‌هایی که تغییر شکل و رنگ دهند یا رشد فزاینده‌ای داشته باشند، دچار خونریزی، خارش و زخم شوند یا تغییراتی در حاشیه آنها ایجاد شود، مشکوک‌اند و به بررسی نیاز دارند. خال‌ها با روش‌های مختلفی مانند سوزاندن، لیزر، تراشیدن سطح خال و... برداشته می‌شوند. اگر بعد از برداشتن ضایعه، خال دوباره عود کند، خال جدید حتما به نمونه‌برداری نیاز دارد. خال‌هایی که سطح وسیعی از پوست را اشغال کرده‌اند یا در نقاط مهمی از بدن مانند پلک قرار دارند که با دست زدن به آنها احتمال آسیب‌رسیدن به پلک چشم وجود دارد نباید دستکاری شوند.
حرف آخر
پوست عضو حساسی از بدن است که از نظر زیبایی نقش مهمی ایفا می‌کند. اغلب بیماران از روش‌های جراحی که باید روی پوست و صورت انجام شود و جوشگاه بعد از جراحی باقی می‌ماند، نگران هستند. البته تا حدودی درست است و معمولا جوشگاه باقی می‌ماند ولی امروزه روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توان ناحیه جوشگاه به جا مانده را به حداقل رساند. روش‌های مختلف جراحی وجود دارد. برای برداشتن بعضی از ضایعات ممکن است لیزر استفاده شود. گاهی هم از دستگاهی به نام «الکتروکوتر» استفاده می‌شود.
دستگاه‌هایی به نام RF یا رادیوفرکوئنسی نیز وجود دارد که برخلاف الکتروکوتر جوشگاه بهتری برجای می‌گذارد. روش سوزاندن با سرما یا کرایوتراپی نیز که با استفاده از ازت مایع و حرارت 90- درجه انجام می‌گیرد نیز وجود دارد که با تشخیص پزشک برای بعضی از بیماران به‌کار می‌رود، اما همه این روش‌ها برای ضایعات خوش‌خیم استفاده می‌شود. در مواقعی که ضایعه سرطانی است، فقط یک راه وجود دارد و آن استفاده از تیغ جراحی برای برداشتن ضایعه است.
گاهی بیماران نمی‌دانند که برای بعضی از ضایعات یا اشکالات پوستی به متخصص جراحی پلاستیک مراجعه کنند یا متخصص پوست، ولی به‌طور کلی جراحی‌هایی که نیاز به بیهوشی دارند را متخصصان پوست انجام نمی‌‌دهند و بیماران باید به متخصصان دیگری مثل جراحان پلاستیک ارجاع داده شوند. این جراحی‌ها به مراکز تخصصی مجهز نیاز دارند و بیماران باید آگاه باشند که جراحی‌های همواره با بیهوشی را در مراکز غیرمعتبر و بدون تجهیزات انجام ندهند.
برای درمان مشکلات پوستی همپوشانی کمی بین متخصصان پوست و جراحان ترمیمی وجود دارد و این موضوع اجتناب‌ناپذیر است. ما همواره با چنین مشکلی مواجه هستیم ولی وقتی بیمار مراجعه می‌کند، متخصصان پوست و ترمیمی و زیبایی راهنمایی‌های لازم را به بیماران ارائه می‌دهند.
*متخصص بیماری‌های پوست و مو، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...(عج)
