تماشای معبدی که حدود 1250 سال پیش با بنایی شگرف ساخته شده، حس هیجان و غرور انسان را بر می انگیزد. بنایی که نیایشگاهی باستانی بوده و نشانگر اصالت و تمدن در ایران باستان می باشد. معماری معبد چغازنبیل که با نام زیبای معبد آناهیتا نیز شناخته می شود بیانگر این تمدن باستانی می باشد. مقاله تاریخچه معبد چغازنبیل شما را هر چه بیشتر با راه های دسترسی به معبد چغازنبیل آشنا می سازد.
موقعیت جغرافیایی
معماری معبد چغازنبیل در جنوب غربی ایران در 40 کیلومتری شهر باستانی شوش و در 35 کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه از عجایب و آثار باستانی خوزستان می باشد اما به دلیل واقع شدن در غرب رودخانه دز در تقسیمات کشوری از اراضی شهرستان شوش محسوب می شود.
نامگذاری معبد آناهیتا
معبد آناهیتا یا به ایلامی زیگورات دور اونتاش ziggurat dur untash و با نام چغازنبیل خوانده می شود. زیگورات از زقوره اکدی سامی نوک به معنای قله کوه و مکان مرتفع می آید. در ایران تلفظ این کلمه از مقالات رومن گیرشمن گرفته شده و زیگورات خوانده می شود. این پدیده شگرف نزد باستان شناسان به دور اونتش یا دژ اونتش خوانده می شود. دور dur ایلامی بوده و به معنای مکان و منزلگاه و اونتاش نام پادشاه موسس آن در تاریخچه معبد چغازنبیل می باشد.
ساخت و معماری معبد چغازنبیل
این نیایشگاه باستانی در حدود 1250 سال پیش به وسیله اونتاش گال پادشاه دوره ایلام میانه برای ستایش ایزد اینشوشیناک نگهبان شوش در شهری به نام دور اونتاش ساخته شد. این معبد در مرکز سه حصار قرار داشت. معبد آناهیتا و معابد اطراف آن همگی در یک حصاره مقدس قرار گرفته اند که گیرشمن برای این حریم واژه یونانی تمنوس را به کار برده است. حصار پیرامونی محوطه حدودا 1625 متر است که شامل بنای چغازنبیل به اضلاع 105/20 و 105/20 به طور چهارگوش و بخشی که دیگر معابد را در بر گرفته می باشد. بدین ترتیب حیاطی 400 * 400 متر زیگورات را در بر گرفته است. زیگورات در دو مرحله ساخته شد. در آغاز بنایی مربعی با حیاط مرکزی بوده که نقشه اش به انباری بزرگ با اتاقی بی روزن شباهت دارد. در میان هر ضلع از دیوارها یک ورودی ایجاد شده که به حیاطی با کف گودتر می رسید از حیاط برای مراسم آیینی و مناسک مذهبی استفاده می شد. در سال 1250 قبل از میلاد اونتاش ناپیرشا مصمم می شود تا این معبد یک طبقه را به بنایی عظیم با 5 طبقه تبدیل کند. این 5 طبقه به مانند هرم از پایین به بالا کوچک می شد. بالاترین طبقه به دو خدای حامی شوش ناپیریشا و اینشوشینک متعلق بود. از آن 5 طبقه به ارتفاع 52 متر تنها 2/5 طبقه با ارتفاع 25 متر باقی مانده است. معبد آناهیتای زیبا در حمله خونریز سپاه آشور بانیپال به همراه تمدن ایلامیان در تاریخچه معبد چغازنبیل ویران گردید و دفن شد.
اولین چاه نفت در چغازنبیل و کشف دوباره این بنای عظیم
در سال 1890 میلادی زمین شناس معروف آن دوره ژاک دو مورگان اعلام می کند که در این مکان چاه نفت وجود دارد. در پی این گزارش اولین شرکت نفتی ایران شکل می گیرد. پس از گذشت 50 سال مهندسانی که مشغول کار در این محدوده بودند آجرهایی را یافتند که روی آن ها نوشته شده بود. پس از آن کاوش هایی در معماری معبد چغازنبیل صورت گرفت و منجر به کشف این معبد عظیم گشت. سده های متمادی این بنا به شکل زنبیلی واژگون در خاک فرو رفته بود تا اینکه به دست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم از آن خاکبرداری شد.
چغازنبیل در ورطه نابودی
گرچه بیرون آمدن این بنای تاریخی تمدن و فرهنگ ایران را بیش از پیش به رخ جهانیان کشید اما بعد از گذشت حدود 50 سال معبد آناهیتا در دست نابودی است و عوامل طبیعی نقش مهمی در این مورد داشته اند.
کتیبه یافت شده در چغازنبیل
من اونتاش گال آجرهای طلایی را حکاکی کردم. من اینجا این ماوا را برای خدایان گال و اینشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم. باشد که کارهای من که هدیه ای برای آن ها است قبول شود. متن بالا نوشته ای می باشد که توسط شاه ایلامی بر کتیبه حک شده و این کتیبه اکنون در موزه نگهدار ی می شود.
ثبت جهانی زیگورات چغازنبیل
معبد چغازنبیل در سال 1979 اولین اثر ایرانی بود که در فهرست میراث یونسکو قرار گرفته است. دسترسی به معبد چغازنبیل باعث می شود که شما بتوانید دنیایی از حقایق ناشناخته این معبد دیدنی را کشف کنید.