آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده

مقدمه

هدف نهایی این پژوهـش، کـشف ابداع و تبیین توصیه ها و سیاست هایی مؤثر، برای کاهش پیامدهای نامطلوب فضای سایبر و بهره گیری شایسته از فرصت های پدیـد آمـده از فـضای سایبر است.فضای سایبری نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی اسـت با اینکه عمر خیلی زیادی ندارد، به خوبی توانسته در زندگی مردم در سنین مختلف جا باز کند. مردم از گـروه هـای اجـتماعی متفاوت در فضای مجازی گردهم آمده اند و بدون محدودیت هر لحظه در هـر کـجا که باشند میتواند با هر نقطه ای از جهان که بخواهند ارتباط برقرار کند. و این امر به مـرور مـیزان کـنترل خانواده ها و مدارس آموخته های نسل جدید و نیز کیفیت و جهت گیری های آموزشی و تـربیتی خـانواده هـا، مدارس و جامعه را متأثر ساخته است. بنابرین لازمة تعادل در این محیط های مجازی برخورداری از یـکسری مـهارت های فـنی و فناوری است. اینترنت و سرویس های ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزار مفیدی برای کسب و تـبادل اطـلاعات است اما میتواند مخرب نیز باشد، به بیان دیگر، اینترنت ابزار قدرتمندی اسـت کـه هـم میتواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان را فـراهم آورد. در نـتیجه بررسی مسائل مربوط به این شبکه ها جهت اتخاذ تصمیمات صحیح و برنامه ریـزی دقـیق تـوسط مسئولان فرهنگی و اجتماعی و نیز والدین ضروری است. حال با توجه به این مقدمه این سـؤال مـطرح می شود که تأثیرات فضای مجازی چیست و چگونه می توان از تأثیرات زیـانبار آن پیـشگیری نـمود.

اهمیت تحقیق

با توجه به اهمیت فضای مجازی در توسعه جوامع در جامعه ما نیز در سال هـای اخـیر بـه فناوری اطلاعات ارتباطات توجه زیادی شده است ولی در این رابطه آسیب های جـدی وجـود دارد که ضروری است به ریشه یابی آن پرداخت. «کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جـهان رتـبه 87 دارد که 35درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل میدهند و میانگین مصرف شـده بـرای اینترنت 52 دقیقه در هفته (صادقیان، 1384) شبکه های دوسـت یـابی در کـشور ما در میان جوانان رتبه سوم در این شـبکه هـا کسب کرده اند (ستارزاده، 1386). فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشتغال کـرده و از آن مـهمتر، نمایانگر نقش خانواده در کنار ایـن ابـررسانه است کـه والدیـن روی فـرزندان خود تا چه حد کنترل تـربیتی و نـظارت اخلاقی دارند.

بروز آسیب های نوظهور میتواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسـیب هـای اجتماعی و روانی باشد، به همین دلیـل، برنامه ریزی برای شـناسایی، پیـشگیری و کاهش آسیب های نوظهور لازم و ضـروری اسـت. در این مقاله سعی شده است به آسیب های مرتبط با اینترنت به ویـژه عـضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخـته و بـرای رفـع این گونه مـعضلات پیـشنهاداتی ارائه می گردد.

مـبانی نـظری در مورد تأثیرات فضای مجازی و تربیت اسلامی یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی بـه آن مـبتلا هستند، ضعف بنیاد خانواده است. از آنـجایی کـه مشکلات خـانواده بـه صـورت نا به هنجاری اجتماعی بروز مـیکند، خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار هستند. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روزافزونی که در مـسائلی مـانند بالارفتن سن ازدواج – طلاق- فرار از منزل، فـحشا و سـایر مـسائل خـانوادگی وجـود دارد، سردشدن ارتباطات عـاطفی، نـارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است. اینها نـشان از مـشکلات عـمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریـشه یـابی و درمـان شـوند. یـکی از زمـینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای به وجود آمده و باعث شده تا سطح توقع و ارضاء از زنـدگی های مشترک را به ویژه در میان نسل جوان بالا ببرد. تحت تأثیر این فضا، آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد. به نوعی تحریف می شود و لذت و صمیمیتی که از برنامه هـا و مـحتویات رسانه ها، مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش میبندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دستیابی نخواهد بود و این میتواند تبعات زیانباری برای آینده جوانان بـه هـمراه داشته باشد.

اعتیاد به اینترنت

یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است و در جامعه ما نیز با گسترش روز افزون اینترنت شاهد این مـسئله هـستیم نتیجه پژوهش های انجام شـده در کـشور ما نشان می دهد که بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35درصد از آن ها به دلیل حضور در چت روم، 28درصد برای بازی های اینترنتی، 30درصد بـه مـنظور چک کردن پست الکـترونیکی و 25درصـد به دلیل جستجو در شبکه های جهانی هستند (رحیمی، 1390). اعتیاد به اینترنت میتواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از ایـنترنت را تـحمل کنند، در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. و متأسفانه شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم. به طوری که برخی از جوانان شبها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هـستند و ایـن مسئله آغـازگر آسیب های متعدد دیگر نیز میشود. از جمله این آسیب ها میتوان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عـاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد (رحیمی، 1390).

آسیب فکری: استفاده از حد مـتعارف از ایـنترنت بـه وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد.

آسیب جسمانی: فشارهای عصبی، چاقی، انزوا و چشم درد...

آسیب های اجتماعی و فـرهنگی: گـاه مشاهده می شود که افراد چنان در اتاق های گفتگو غرق میشوند که حـتی زمـان صـرف غذا را فراموش می کنند، این ها علایمی شبیه الکلی ها یا معتادان دارند. بسیاری از آنـان از بیخوابی رنج میبرند، خسته اند و روابطشان با اطرافیان به حداقل رسیده است.

گـسست فکری و عاطفی: با ورود بـه ایـنترنت و رایانه به درون خانواده ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری – عاطفی و فیزیکی رخ میدهد و پیشرفت خیره کننده فناوری تأثیرات محسوس و نامحسوس زیادی را بر زندگی دختران گذاشته است.

آسیب های اجتماعی ناشی از ایـنترنت

سوق دادن جوانان به سوء استفاده از وبلاگ ها و وبسایت ها اینترنتی علاوه بر مسائل خلاف اخلاق و عفت عمومی (نظیر تشویق به رابطه جنسی نامشروع) شامل موارد زیر است:

1- توهین به ائمـه و مـقدسات ( به علت عدم نظارت خانواده)

2- توهین به قومیت های مختلف

3- سایت های الحادی که نوجوانان و جوانان را به شیطان پرستی و پذیرش عقاید و سایر فرقه های ضاله تشویق می کند.

ترویج بی دیـنی

ترویج بی دیـنی: تـغییراتی در حوزه دینی در جامعه رخ داده است.

1- کاهش آموزه های دینی درخانواده

2- دوری خانواده از شرعیت

3- کم رنگ شدن حریم های دینی در روابط خانوادگی. شبکه های سازمان یافته ضد دینی با ایجاد اتاق هـا وانـجمن های عمومی، در مناسبت های گوناگون مذهبی اقدام به تولید و پخش محتواهای ضد دین میکنند. اهداف عمده این شبکه ها تقدس زدایی از اعتقادات مذهبی، توهین به خداوند، قرآن، پیامبر و مـعصومین(ع) تـرویج انـواع انحرافات اخلاقی و دور کردن کاربران از بـاورهای دیـنی اسـت. از سوی دیگر به این نکته باید توجه شود که یکی از سیاست های اساسی غرب اشاعه تفکر اسلام /شیعه هراسی است، یـعنی تـبلیغ ایـن باور که: هر دینی داشته باشید جزء اسـلام بـنابراین با ایجاد وبسایت ها، وبلاگ ها، شبکه های اجتماعی، انجمن های مجازی و دیگر ترفندهای مختلف (مانند بهره گیری از جـذابیت هـای جـنسی و تبلیغات وسیع) سعی در جذب حداکثری کاربران اینترنت به ویژه جـوانان، در آئین های پیش از اسلام به ویژه مسیحیت دارند. بسیاری از اتاق ها وبلاگ ها و انجمن ها زمینه گمراهی یـا سـردرگمی کـاربران به ویژه جوانان در این حوزه فراهم میکند. زیر سؤال بردن آیـات و حـقایق قرآن، وجود شخصیت تاریخی حضرت محمد(ص) را فراهم میکند که از موارد انحرافی در این فضا است.

خداوند در قـرآن مـی فـرمایند: «ولا یزالون یقاتولونکم حتی یردوکم عن دینکم ان استطاع» مفهوم این آیه شریفه ایـن اسـت کـه دشمنان دست از مقاتله و مبارزه با ما برنمی دارند مگر اینکه ما دست از دین خـود بـرداریم. «لا یـجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا» هرگز خداوند راهی برای نفوذ کافران در مؤمنان قرار نـداده اسـت یا قرار نمیدهد.

سوء استفاده از اتاق های گفت و گو (چت روم)

چت می تواند یک مـحیط عـلمی بـاشد ولی تبدیل به یک محیط مبتذل برای بسیاری از کاربران ایرانی شده است. چت روم بـا تـوجه به زنده بودن محیط موجب انحراف دختران و سوء استفاده از پسران نوجوان و زنان و نـهایتاً از هـم پاشـیدن خانواده های ما شده است و بسیاری از محتواهای ارائه شده در فضای مجازی و اتاق های گفتگو(چت روم) بـدون در نـظر گرفتن اقتضای سنی مخاطب در معرض دید و برداشت و تحلیل وی قرار میگیرد. اغلب ایـن مـحتوا اعـم از متن، عکس و فیلم نیز دارای زمینه های انحرافی هستند بنابراین می توانند جوان و نوجوان را که در شـرایط خـاص جـسمی و غلیان غرایز جنسی قرار دارد دچار سردرگمی کند و از سیر ارزش ها منحرف سازد. اتـاق هـای گفتگو مروج سبک غربی هستند، اما انگار مأموریت این شبکه ها بیشتر برای تغییر ارزش هـا و سـبک زندگی حاکم در کشورهای دیگر است. فهرست برخی از آسیب های چت کردن کـه مـیتواند کاربران را مورد تهدید جدی قرار دهد.

1- اعـتیاد بـه چـت

2- دوستی های بدون مرز و رابطه

3- سهولت خـیانت در روابـط زناشویی و ایجاد رابطه نامشروع

4- خطرناکتر از ماهواره، ویدئو، حتی فیلم های مستهجن

5- قرار دادن فـایل هـای مبتذل در دسترس عموم کاربران

6- پخـش اطـلاعات خصوصی افـراد بـدون مـجوز

7- ناشناس بودن کاربران در اتاق های چـت

8- فـریب و بهره کشی جنسی

9- تلف شدن وقت جوانان و فاصله گرفتن از آن ها واقعیت اثـرات زیـان بار روانی

تضعیف نهاد خانواده و صله ارحـام

کسانی که در استفاده از ایـنترنت افـراط میکند به جای اینکه بـه دنـبال ارتباط برقرار کردن با ارحام و فامیل ها باشند به دنبال چت کردن و دوستیابی در خـارج از خـانه هستند.

تعارض ارزش ها

ورود ایـنترنت هـمراه بـا ارزش های غـربی کـه مغایر با فرهنگ خـودی (ارزشـهای ایرانی-اسلامی) است. آسیب های زیادی به همراه داشته و در حوزه خانواده موجب تغییر نـظام ارزشـی در خانواده ها میشود.

انزوای اجتماعی

امـروزه ایـنترنت در زندگی جـای دوسـتان و نـزدیکان را گرفته در حقیقت جایگزین روابـط دوستانه و فامیلی شده است. طبیق پژوهش های انجام شده دنیای اجتماعی در آینده دنیای منزوی خـواهد شـد. چرا که اینترنت با رشدی کـه دارد و جـذابیت هـای کـاذبی کـه برای نوجوانان ایـجاد مـی کند آنها به خود معتاد خواسته و جانشین والدین می شود.

بی هویتی و بحران هویت

یکی از ویژگی های حـضور در ایـنترنت دروغـگویی و پنهان کردن هویت واقعی خود است چـرا کـه ایـن فـضا نـاشناخته اسـت و هر کس با هویت واقعی وارد فضای سایبر شود ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرد، بنابرین مجبور است هویت واقعی خود را پنهان کند.

آسیب های فرهنگی، تأثیر فـضای مجازی بر سبک زندگی

برخی از شبکه های مخصوص اشتراک عکس با قرار دادن عکس هایی از زندگی شخصی کاربران، تقویت کنندة همگرایی فرهنگی، و تقلید از سبک زندگی غرب و تجمل گرایی هستند. طبق آمـار 70درصـد کاربران، پینترست زن هستند 42درصد از زنان موضوعات و آموزش و آرایشی و بهداشتی را می پسندند و با دیگران به اشتراک میگذارند. بسیاری از وبلاگ ها و پایگاه های اینترنتی پربازدید. سبک زندگی غربی را به عنوان گـونه ای از زنـدگی موفق به کاربر ایرانی ارائه میکند و عامل مشکلات اجتماعی – فرهنگی ایران را اسلام، فرهنگ ایرانی و جهان سومی بودن میداند و نمونه بارز آن برگزاری جشن های ولنـتاین و هـالوین است که به عنوان یـکی از روش هـای تغییر سبک زندگی به صورت گسترده در فضای سایبر ترویج میشود.

راهکارهایی برای ایمنی از آسیب های فضای مجازی

آموزش مهارت های لازم به نسل جوان: آشنا کـردن جـوانان مخصوصاً دختران به آسـیب هـای فضای مجازی و آموزش راه های صحیح استفاده از فضای مجازی توسط خانواده به فرزندان خود میتواند از بروز مشکلات برای جوانان و نوجوانان جلوگیری نماید. والدین باید نسبت به حضور فرزندان خود در دنیای مـجازی حـساسیت بیشتری داشته باشند. والدین می توانند با کسب آگاهی از فضای مجازی استفاده صحیح در اینترنت را به فرزندان خود آموزش دهند و جوانان را با مقوله اینترنت و فضای مجازی بیشتر و بهتر آشنا کنند. در ایـن مـیان نهادهای فـرهنگی باید آموزش های لازم را به والدین بدهند و فاصله آنها را با نسل امروز کمتر کنند.

همراهی خانواده با فـرزندان

از آسیب های اینترنت تنها بودن فرزندان در دنیای مجازی است، همان طـور کـه خـانواده حساسیت ویژه ای در تنها بودن دختر و پسر نوجوان در محیط بیرون از خانه دارند، دقیقاً همان حساسیت را باید در فضای مـجازی هـم داشته باشند. و نگذارند نوجوانان به تنهایی وارد دنیای مجازی شوند و برای عدم برانگیختن حـساسیت نـوجوانان در کـنترل ایشان، میتواند رایانه را در فضای باز و جلوی چشم اعضای خانواده بگذارند و استفاده از رایانه باید همگانی بـاشد. هرچند بعضی از نرم افزارها برای پنهان نگهداشتن اطلاعات و پوشه های شخص وجود دارد. اگـر خانواده ها آگاهی کـافی داشـته باشند. می توانند این موارد را هم کنترل نمایند، البته در خانواده باید صمیمیت حفظ شود به طوری که فرزند حس نکند پدر و مادرش نقش پلیس در خانه دارند.

ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فـرزندان

فرزندان از کودکی به والدین خود اعتماد دارند، پدر و مادر خود را قبول دارند و حرفهای خصوصی خود را به ایشان میگویند این والدین هستند که با برخی اعمال ناصحیح سلب اعتماد از فرزندان خود میکنند. عـدم درک صـحیح کودک در صورت انجام خطا و اشتباه، سرکوفت زدن به کودک در صورت انجام خطا، مطرح کردن خطای کودکان در بین فامیل و دوستان کودک، مقایسه نابجای کودک با هم سن و سالان دوست و فامیل و احترام نـگذاشتن بـه شخصیت کودک در اجتماع همه و همه باعث سلب اعتماد فرزندان از والدین میشود و در این صورت به والدین خود اعتماد نمی کنند. و بهترین راه در امان ماند از سرزنش های والدین نگهداشتن یا حتی دروغ گـفتن مـیدانند، به دلایل مختلفی نوجوانان ممکن است دچار خطا و اشتباه در فضای مجازی شوند، فرزند باید به پدر و مادر خود اعتماد داشته باشند. تا در صورت بروز لغزش به اطلاع والدین برسانند تـا از آسـیبهای احـتمالی بعدی جلوگیری کند.

نکشاندن روابـط فـضای مـجازی به فضای واقعی

جوانان مخصوصا دختران نباید روابط در فضای مجازی را به دنیای واقعی سرایت دهند و با کسانی که هیچ سابقه آشـنایی در دنـیای واقـعی ندارند، قرار و مدار در پارک ودانشگاه و... بگذارند. افراد سودجو بـه راحـتی میتوانند با کشاندن افراد به مکان های مختلف از ایشان سوء استفاده نموده و آن هارا مورد آزار و اذیت قرار دهند. دختران در ایـن مـورد بـاید بیشتر رعایت نمایند و با اندک آشنایی به جنس مخالف اعـتماد نکنند. به حرفهای عاشقانه و دلسوزانه دیگران دل نبندند تا از صدمات و لطمات غیر قابل جبران در امان باشند. که پشیمانی هـای بـعدی سـودی نخواهد داشت.

پرهیز از وبگردی های بی هدف

دختران به علت حـضور بـیشتر در منزل تمایل بیشتر برای حضور در فضای مجازی دارند و البته زمان بیشتری در اختیار، این مطلب به مـعنای حـضور کـم پسران در اینترنت نیست، به عبارتی جنس تهدیدهایی که برای دختران است بـا جـنس تـهدید پسران متفاوت است و البته آسیبش برای خانواده بیشتر و این از روحیه عاطفی دختران ناشی مـی شود کـه بـیشتر مورد طعمه سودجویان قرار میگیرند. لذا خانواده ها باید محدودیت هایی به صورت مستقیم و غـیرمستقیم بـرای حضور فرزندان مخصوصا دختران در استفاده از اینترنت اعمال نمایند. شناسایی سایتهای معتبر و تفریحی و خـبری و...ذخـیره آن هـا در سیستم و ارائه آن سایت ها به فرزندان جهت استفاده ایشان از جستجوی بی هدف در اینترنت مانع مـیشود تـا فرزندانمان از آسیب فضای مجازی و اتلاف وقت و جوانی در امان بمانند.

استفاده از رسانه ها

اسـتفاده از ظـرفیت هـایی همچون رسانه های دیداری و شنیداری، روزنامه ها، جملات و نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری و بـخش آگـهی های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو، تلوزیون در جهت افزایش آگاهی خـانواده در خـصوص خـطرات ناشی از اینترنت و ساخت و پخش فیلم ها و سریال هایی با موضوع اینترنت و مزایا و معایب آن.

استفاده از پلیـس سـایبری

آگـاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه ای و احترام از جهت نـاکار آمـد کردن دسیسه های دشمنان در این زمینه و وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم ایـنترنتی و اجـرایی نمودن این قوانین.

عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی

نوجوانان باید نسبت بـه عـدم انتشار اطلاعات و تصاویر و فیلم های شخصی خـود و خـانواده حـساسیت داشته باشند. محل زندگی و آدرس منزل و محل کـار پدر و مـادر و دانشگاه و شماره تلفن و... از جمله مسایلی که نباید به فضای مجازی منتشر شوند خـانواده هـا باید آگاهانه با این مـسایل بـرخورد نموده و بـه فـرزنان خـود گوشزد نمایند که به هیچ عـنوان فـردی نباید اطلاعات زندگی خود را بدهند تا از صدمات و لطمات برخی شیادان در امان بـمانند.

وظـایف مسئولان

در پیام حضرت آیت الله خامنه ای بـرای تشکیل این شورا هـمچنین آمـده است: این شورا وظیفه دارد مـرکزی بـه نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نـسبت بـه فضای مجازی در سطح داخلی و جـهانی و تـصمیم گـیری نسبت به نـحوه ی مـواجهه فعال و خردمندانه ی کشور بـا ایـن موضوع از حیث سخت افزاری، نرم افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات ورای عالی و نظارت بر اجرای دقـیق تـصمیمات در همه سطوح تحقق یابد.

اینترنت مـحلی

ایـنترنت محلی طـرحی اسـت کـه از مدت ها قبل قـرار بود در کشور اجرایی شود اما تاکنون به ثمر نرسیده – بدیهی است که در صورت برقراری چـنین شـبکه ای، کنترل بر فضای مجازی بسیار آسـان تر مـی شود. بـنابراین انـتظار مـی رود تا مسئولان هـر چـه سریع تر به برقراری این شبکه اهتمام ورزند.

حضور افراد آگاه در شبکه های اجتماعی

در حال حـاضر نـیز شـاهد حضور افراد آگاه و ارزشی در فضاهایی همچون فـیسبوک هـستیم کـه مـی توانند بـا حـضور در کنار جوانان و نوجوانان که می خواهند فضای متفاوت را تجربه کنند، ضمن جلب اعتماد آنان به عنوان افرادی آگاه و مسلط به قوانین شرعی، شبهات موجود در ذهن جوانان و هـم به افرادی که منحرفانه شبهه پراکنی می کنند پاسخ دهند.

بحث و نتیجه گیری

ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده اسـت. شـبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف افراد (فردی و اجتماعی) تأثیر گذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی وسیاسی جوامع هم تأثیر گذارند. امروزه با توجه به نـقشی کـه تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری مـحسوب مـی شود، به شرط آن که در راه صـحیح اسـتفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند، تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جـوانان و خـانواده ها نسبت به تـهدیدات فـضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری ازهم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنـیا مـسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آن هاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آن ها به صورت نا صحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حـریم خـصوصی افراد و مـحیط امن خانواده باز میشود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شـناخت کافی ولازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جـلوگیری بـه عـمل می آید. از همین روست که رهبر فرزانه ی انقلاب می فرمایند: مسئولان وظایف متعدد و مهمی دارند، از جمله افزایش آگـاهی هـای عمومی، تقویت آموزش و پرورش و جدی تر پرداختن به فعالیت های مرکز ملی فضای مـجازی، در ایـن صـورت می توان ازفضای مجازی به عنوان یک فرصت بهره گرفت، بی آنکه تهدیدهای آن برایمان دردسـرساز شود.

فهرست منابع

1.عاملی، سعیدرضا، امپراتوری مجازی و قدرت نرم، تهران انتشارات امیرکبیر، 1389

2.شـریفی، احمد حسین، همیشه بـهار: اخـلاق وسبک زندگی اسلامی، نشر معارف، 1391

3.اکبری، ابوالقاسم، اکبری، مینا، آسیب شناسی اجتماعی: انتشارات رشد توسعه، 1390

4.رحیمی، محمد؛ «عوامل اجتماعی مؤثر بر شکاف به مطالعه مورد شهر خلخال». پایان، کارشناسی ارشد جـامعه شناسی؛ داشنگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، 1390.

5.زنجانی زاده، هما؛ «بررسی تاثیرات اینترنت بر ارزش های خانواده در بین دانش آموزان». مجله انجمن جامعه شناسی ایران، دوره ششم، شماره 2، 1384.

6.ستارزاده، داود، «بررسی عوامل اجتماعی موثر بـر اعـتیاد به اینترنت و پیامد های آن». فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی، شماره چهاردهم 1386

مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی » زمستان 1395، دوره دوم - شماره 4 (صفحه 23)

7.شکربیگی، عالیه؛ «رسانه، زنان و مناسبات خانواده » نشست انجمن جامعه شناسی ایران، 1391

8.صادقیان، عفت؛ «تاثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان». تهران: مـجله الکـترونیکی نما، شماره 4، 1384.

9.صبوری خسروشاهی، حبیب، 1386، برای آسیب های اجتماعی اینترنت، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.

10.صادقی امیر (1393 ) آینده پژوهی فضای سایبر. تهران: مؤسسه انتشارات آینده پژوهی راهبردی.