گلایه‌های برجامی ایران از اروپا/ شاید «راه سوم» کلید زده شود

پنجشنبه 14 تیر، بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا برای بقای برجام و به اصطلاح تضمین منافع ایران از مزایای اقتصادی توافق هسته‌ایِ بدون آمریکا به تهران ارائه شد. روحانی دقایقی بعد از وصول این بسته در تماس تلفنی با ماکرون و مرکل روسای جمهور فرانسه و آلمان، محتوای این بسته را مایوس‌کننده دانست.

نخستین نشست کمیسیون مشترک برجامِ بدون آمریکا در سطح وزرای خارجه توافق هسته‌ای ایران و 1+4 روز جمعه 15 تیر در هتل کوبورگ وین برگزار شد.

نشست مزبور با یک بیانیه 10 بندی به کار خود پایان داد؛ «ارتقای روابط اقتصادی با ایران» و «تداوم صادرات نفت ایران» دو موضوع مهمی بود که در این بیانیه 10 بندی بدان تصریح شده بود.

اروپایی‌ها که برجام را به لحاظ راهبردی و امنیتی، بسیار مهم می‌دانند، در نشست کمیسیون مشترک وعده دادند که تا قبل از پایان مردادماه، دو کار مشخص را انجام دهند: 1- اعمال مقررات مسدودکننده 2- فعال کردن بانک سرمایه‌گذاری اروپا در ارتباط با مراودات تجاری و صنعتی با ایران.

بانک سرمایه‌گذاری اروپا: با ایران همکاری نمی‌کنیم
اواسط تیرماه، پارلمان اروپا، همکاری بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) با ایران را تصویب کرد. هنوز مدتی از این تصویب‌نامه نگذشته بود که «ورنرهویر» رئیس بانک سرمایه‌گذاری اروپا اعلام کرد که این بانک نمی‌تواند در ایران سرمایه گذاری کند. هویر علت این تصمیم را نگرانی از کاهش سهام این بانک در بازار‌های آمریکا دانست.

تردید در موثر بودن «مقررات مسدودکننده»
از سویی دیگر پیرامون «اعمال مقررات مسدودکننده» نیز که دیگر وعده تحقق یافته اروپایی‌ها برای حفظ برجام است، بسیاری از صاحبنظران معتقدند این مقررات، کارکرد ویژه‌ای برای بازدارندگی تحریم‌های آمریکا ندارد و صرفا مقوله‌ای تئوریک و نمادین است. این صاحبنظران چنین استدلال می‌کنند که صاحبان کمپانی‌های اروپایی صرفا دغدغه پرداخت جریمه به آمریکا بواسطه مراوده با ایران را ندارند (مشکلی که احتمالا مقررات مسدود‌کننده آن را رفع می‌کند) بلکه این کمپانی‌ها عمدتا نگران قطع مراودات‌شان با موسسات مالی و صنعتی آمریکایی و بیرون ماندن از چرخه دلار هستند.

اروپا باید برای حفظ برجام هزینه بدهد
شاید همین جهات فوق‌الذکر باعث شده که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در یک برنامه تلویزیونی بگوید که «اروپا هنوز آمادگی خود را برای پرداخت هزینه جهت حفظ برجام نشان نداده است».

گلایه ایران از اروپا
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در جریان آخرین نشست خبری خود برخی مکانیزم‌های فنی ارائه شده از جانب اتحادیه اروپا برای حفظ برجام را دارای ابهام دانست. او از این بابت هم گلایه کرد که «پیشنهادات و راهکار‌های طرف اروپایی برای حفظ برجام هنوز بطور کامل ارائه نشده است». البته قاسمی دلیل امر مزبور را تعطیلات ماه آگوست در اروپا و همچنین پیچیده بودن مکانیزم‌های فنی و اقتصادی با توجه به فشار‌های لحظه‌ای و روزانه آمریکایی‌ها به شرکت‌های اروپایی دانست.

شاید «راه سوم» ایران کلید زده شود
به هر ترتیب اروپایی‌ها اگرچه اراده سیاسی برای حفظ برجام دارند، اما برای حفظ برجام اراده سیاسی کفایت نمی‌کند و آنطور که ظریف گفته است، اروپایی‌ها باید آماده هزینه دادن شوند؛ در غیر اینصورت شاید «راه سوم» ایران کلید زده شود. رئیس‌جمهور روز سه‌شنبه 6 شهریور در مجلس گفت که «من همین دیروز به رئیس جمهور فرانسه به صورت تلفنی اعلام کردم که اگر اروپا به تعهداتش عمل نکند ما راه سوم را در موضوع برجام پیش می‌گیریم».