«اوموآموا» نخستین جرم بین‌ستاره‌ای شناخته‌شده‌ای است که مسیر حرکتش از منظومه شمسی می‌گذرد. گروهی از دانشمندان بین‌المللی این جرم آسمانی را سپتامبر ٢٠١٧ با عکس‌های تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ‌های زمینی مشاهده کردند و اوموآموا را نخستین مهمان شناخته‌شده میان‌ستاره‌ای سامانه خورشیدی نامیدند.
با این وجود دانشمندان تا به حال نتوانسته‌اند تعریف مشخصی از این جرم ارایه بدهند. ابتدا دانشمندان آن را ستاره‌ای دنباله‌دار معرفی کردند. سپس سیارک. بعد هم گفتند شاید هر دوی این‌ها باشد. اخیرا تیم جدیدی از پژوهشگران با سرپرستی آژانس فضایی اروپا تازه‌ترین رای را صادر کرده‌اند: طبق تحلیل‌های آن‌ها احتمالا اوموآموا، یک ستاره دنباله‌دار است.
با این وجود منشا اوموآموا مثل جرم‌های آسمانی‌ای که تا به حال دیده‌ایم، نیست. نخستین‌بار اکتبر سال گذشته، ٤٠ روز پس از نزدیک‌ترین دور زدن یک جرم در مدار خورشید، محل دقیق آن کشف شد و بلافاصله هیاهویی در میان دانشمندان درگرفت.
سرعت‌برداری‌اش نشان می‌داد از سیستم ستاره‌ای دیگری که دورتر از منظومه شمسی ما است، آمده و صد‌ها میلیون سال از سفرش می‌گذرد. از طرفی اوموآموا شکلی عجیب‌وغریب دارد؛ جسم استوانه‌ای‌شکلی که ٤٠٠ متر طول دارد. ١٠ برابر عرضش، طول داشت و هرگز چنین مقیاسی در سیارک یا ستاره دنباله‌داری دیده نشده است.
دکتر آلن جکسون، اخترشناس دانشگاه تورنتو به خبرگزاری ان‌بی‌سی گفته است: «تاکنون جسمی که از یک سیستم ستاره‌ای دیگر تا این حد به زمین نزدیک شود ندیده‌ایم و مشاهده این جسم فضایی برای ما بسیار هیجان‌انگیز است.»
چه اوموآموا را سیارک یا ستاره دنباله‌دار در نظر بگیریم این جرم آسمانی تا به حال فریبکارترین این دسته جرم‌ها بوده است. ابتدا اخترشناسان براساس مشاهدات اولیه، گمان کردند یک ستاره دنباله‌دار است.
اما ساختار این نوع ستاره‌ها شامل سه بخش هسته، گیسو و دم می‌شود. هسته یا بخش مرکزی از گرد و غبار و گاز و یخ ساخته شده است. وقتی دنباله‌دار به خورشید نزدیک می‌شود، یخ‌های موجود در هسته تبخیر می‌شوند و تبدیل به ابر بزرگی پیرامون دنباله‌دار می‌شود که گیسو نام دارد.
اوموآموا هیچ‌کدام از این خصوصیت‌های دنباله‌دار را نداشت. رنگ سرخی داشت و نشانه‌ای از گرد و غبار در اطراف آن نبود. به این معنا که از سنگ فشرده و فلز ساخته شده، توسط پرتو‌های کیهانی سرخ‌رنگ شده است و آب یا یخی در آن وجود ندارد. گروهی از محققان در ماه دسامبر اعلام کردند پوسته «اوموآموا» می‌تواند همانند دنباله‌دار هسته‌ای یخی را در خود پنهان کند.
آن‌ها نتیجه گرفتند این جرم در واقع خرده‌سیاره‌ای با پوسته‌ای خشک است. اما طبق گفته‌های مارکو میچلی، اخترشناس آژانس فضایی اروپا و همکاران او جنبه دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد این جرم یک دنباله‌دار است و تا به حال آن را در نظر نگرفته‌ایم.
مسیر اوموآموا
این تیم بین‌المللی مشاهدات زمینی و فضایی اوموآموا را حین گردش در منظومه شمسی مورد مطالعه و بررسی قرار داد که به یافته‌های عجیبی رسیدند. قوس اوموآموا را نمی‌توان با توجه به تاثیرات گرانش خورشید یا سیاره‌های دیگر توضیح داد. یعنی اوموآموا همانند یک دنباله‌دار عمل می‌کند. این محققان در مقاله خود در این باره نوشتند: «حرکت همه اجرام آسمانی تحت تاثیر گرانش است، اما مسیر‌های دنباله‌دار می‌تواند تحت تاثیر نیرو‌های غیرگرانشی مربوط به بیرون‌ریزی گاز‌های گیسو باشد.»
آن‌ها در مسیر اوموآموا شتاب غیرگرانشی را شناسایی کردند که مستقیما از خورشید نیست و ممکن است این مساله به دلیل آزاد کردن گاز گیسو روی ندهد، اما با عملکرد دنباله‌دار‌ها در یک راستا قرار می‌گیرد. این تیم برای اطمینان دلایل بالقوه دیگر را مورد بررسی قرار دادند که از جمله آن‌ها می‌توان به فشار تابشی منظومه شمسی، نیرو‌های خارجی مختلف و فعل‌وانفعالاتی که باد‌های منظومه ایجاد می‌کنند، اشاره کرد.
حتی آن‌ها از توضیح «تاثیرات هندسی» هم استفاده کردند و گفتند اگر اوموآموا جسمی سخت نباشد و از تکه‌هایی مجزا که با یکدیگر حرکت می‌کنند، تشکیل شده، چه اتفاقی باید بیفتد. پس از انجام این تحقیقات آن‌ها به این نتیجه رسیدند که «آزاد کردن گاز به شکل یک دنباله‌دار، توضیحی قابل‌قبول است و یعنی اوموآموا ویژگی‌های حرارتی مشابه به دنباله‌دار را دارد.» نبود غبار یکی از دلایلی است که دانشمندان اوموآموا را سیارک طبقه‌بندی کردند و این تیم معتقد است این مساله را می‌توان با اندازه پخش گردوغبارها، نسبت پایین تبدیل غبار به یخ، یا تغییراتی که این جرم آسمانی به دلیل سفر بلندمدتش داشته روی سطح آن مورد آزمایش قرار داد.
اگر این جرم دنباله‌دار باشد، باید بر خاستگاه فرضی اوموآموا تاثیری گذاشته باشد. از طرفی مطالعه‌ای که اوایل سال میلادی انجام شد مبدا شروع سفر این جرم آسمانی را سیستم ستاره‌ای دوتایی فرض کرد؛ ستاره دوتایی به یک سامانه ستاره‌ای اطلاق می‌شود که در آن دو ستاره نزدیک به هم به دور مرکز مشترک میان خود گردش می‌کنند.
از آنجایی که از این سیستم انتظار می‌رود سیارک را از سامانه بیرون بفرستد-، اما دنباله‌دار را نگه می‌دارد- و مشخصا منظومه شمسی نیز، خواه ناخواه، آن را به محیط میان‌ستاره‌ای پرتاب می‌کند، بنابراین دانشمندان اوموآموا را سیارک نامیدند. طبق مشاهداتی که تا به حال انجام شده نمی‌توان گفت: اوموآموا یک دنباله‌دار یا یک سیارک است.
هر چند با سرعت از ما دور می‌شود و آژانس‌های فضایی قادر به فرستادن فضاپیما برای مطالعه این جرم آسمانی در موقعیت خود نیستند. آلن جکسون درباره سن این جسم سخت گفته بود: «اوموآموا ممکن است از یک سیستم ستاره‌ای دور آمده باشد و ممکن است هزاران میلیون سال از عمر تشکیل آن بگذرد، اما به دلیل آنکه زمانی کشف شد که در حال خروج از دید ما بود، اطلاعات‌مان در مورد آن بسیار جزیی است.»
