تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس ؛ زیباترین کلیسای ارامنه تهران

با وجود اینکه اکثریت ملت ایران شیعه می باشند اما اقلیت های دیگر مذهبی نیز در ایران وجود دارند. همه مردم با هر دین و هر مذهبی در کنار هم با صلح و عشق زندگی می کنند. هر کس بنا بر دینی که دارد رسوم و آداب خود را در زمان معین اجرا کرده و اجازه توهین به دین و مذهب دیگری را به خود نمی دهد. مسیحیان یکی از اقلیت ها هستند که اکثرا ترجیح می دهند که در کنار هم در محله های خاص خود زندگی کنند. کلیساها محل عبادت این مردم دوست داشتنی هستند. یکی از این اماکن معنوی در تهران با نام کلیسای سرکیس مقدس خوانده می شود. این کلیسا یکی از بزرگترین کلیساها در ایران است. کلیسای سرکیس مقدس یا سارکیس مقدس عبادتگاهی است مخصوص ارامنه در تهران. کلیسای سرکیس مقدس تهران با هزینه شخصی مارکار سرکیسیان فردی خیر از ارامنه مقیم ایران در خیابان کریم خان زند ساخته شد. طرح این بنا از مهندس اوژن آفتاندلیانس می باشد. شروع ساخت معماری کلیسای سرکیس مقدس مربوط به سال 1343 بوده و در سال 1349 افتتاح شد. در آن زمان مقر خلیفه گری ارامنه در کلیسای مریم مقدس بود بعد از ساخت کلیسای سرکیس این مقر به کلیسای سرکیس مقدس انتقال یافت و جز تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس شد.

علت نامگذاری کلیسا به نام سرکیس

سرکیس مقدس از قدیسان کلیسای حواری ارمنی در اوایل سده چهارم میلادی بود. سرکیس مقدس از سرداران ارتش روم نیز بود که به علت اینکه مذهب مسیح را دارا بود تحت تعقیب قرار گرفت. سرکیس به همراه پسرش ماردیروس گریخت و به ارمنستان پناه برد. در آن زمان تیران پادشاه ارمنستان بود. تیران تحت فشار امپراطوری روم قرار گرفت و ناچار به اخراج سرکیس و پسرش از ارمنستان شد. آن دو از ارمنستان رفته و به خدمت شاپور دوم( پسر هرمز دوم که از سال 309 تا سال 379 میلادی به مدت 70 سال دهمین پادشاه ساسانی بود) که آن زمان با کوشان ها (نام امپراطوری همسایه شرقی اشکانیان از سال 360 تا سال 375 ) در جنگ بود، در آمدند. شاپور از خدمات سرکیس مقدس و پسرش بسیار راضی و خرسند بود اما حسودان بدنظر به سرکیس و پسرش اتهام تبلیغ مسیحیت در بین سپاهیان را زدند. پس شاه دستور قتل عام سرکیس و پسرش و همچنین جمعی دیگر از سپاهیان را در نیشابور صادر کرد. مردم ارامنه برای زنده نگه داشتن یاد سرکیس در تقویم خود روزی را به او اختصاص داده اند و جوانان ارامنه نیز در این روز برای او مراسم خاصی را به رسم یادبود برگزار می کنند. نام این کلیسا را نیز به احترام و به یاد سرکیس مقدس با این نام می خوانند. این نشانه ارزش و احترامی است که ارامنه برای سرکیس مقدس قائل هستند.

معماری بنا

بنای کلیسای سرکیس دارای طول 36/5 متر و عرض 17/8 متر می باشد. پلان بازیلیکا در آن تک ناوی است و بر روی صفحه ای با ارتفاع کم بنا شده است. کلیسا از داخل به شکل صلیب می باشد. دیوارهای خارجی کلیسا با سنگ مرمر سفید رنگ آذین شده و در داخل دیوارها و سقف با گچ پوشانده شد. مهندس آفتاندلیاس در طراحی معماری کلیسای سرکیس مقدس از معماری قرون وسطی و عصر جدید در ارمنستان پیروی کرده اما او با جسارت تغییراتی نیز در این دو نوع معماری ایجاد کرده است. آفتاندلیاس گنبدی برای معماری کلیسای سرکیس مقدس ساخته که ظاهرا هیچ تکیه گاهی نداشته و معلق به نظر می رسد. نوع ساختمان در این گونه بناهای کوچک اجازه داشتن گنبد را از این بناها می گیرد اما آفتاندلیس با تاثیر از معماری کلیساهای تک ناوی و آمیختن آن با معماری بناهای گنبد دار کلیسای سرکیس را با گنبدی بزرگ آذین نموده است.

محراب کلیسا

محراب کلیسای سرکیس در بین بخش های مختلف کلیسای سرکیس به صورت نیم دایره می باشد. مطابق کلیسای ارامنه این محراب در این کلیسا در نیمه شرقی کلیسا بنا شده است. کف محراب بالاتر از کف صحن کلیسا می باشد همچنین دارای سه نورگیر است. در دو طرف محراب امانت خانه ها قرار دارند که هر کدام دارای نورگیرهایی کوچک هستند. امانت خانه ها علاوه بر در ورودی به سمت سالن کلیسا، ورودی مجزایی نیز به سمت محوطه بیرون از بنا دارند. نقاشی هایی که دیوارهای محراب را آذین نموده اند برگرفته از کتاب مقدس می باشند که اثر هنری از ادمان ایوازیان (نقاش، معمار و طراح ایرانی ارمنی تبار) می باشند.

صحن کلیسا

صحن کلیسا به سه بخش تقسیم می شود: بخش میانی حدود 75 سانتی متر از هر دو طرف از دو قسمت شرقی و غربی پهن تر می باشد. گنبد نیز در این بخش میانی قرار دارد. گنبد شانزده ضلع دارد که به وسیله یک چهار ضلعی روی چهار طاقی قرار گرفته است و بر روی شاه تیرها تکیه دارد. تنه و گنبد تماما دارای نورگیر در تاریخچه کلیسای سرکیس می باشند.

بزرگداشت نسل کشی ارامنه در تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس تهران

در کلیسای سرکیس مقدس تهران بنای یادمانی برای نسل کشی ارامنه از جنس سنگ مرمر سفید ساخته شده است. بلندی این بنا سه و نیم متر است که بر پایه ای از جنس همان سنگ مرمر به ابعاد 162 در 77 سانت و به ارتفاع 82 سانت قرار دارد. روی پایه یادمان کتیبه ای قرار دارد که 77 سانت پهنا و 66 سانت بلندی دارد. بر روی کتیبه با خط خوش نستعلیق فارسی نوشته شده است: یاد بود شهدای ارامنه و زیر آن با زبان ارمنی نوشته شده است: 24 آوریل 1915. این بنای یادبود در تاریخ 1352/02/13 خورشیدی در پنجاه و هشتمین سالگرد نسل کشی ارامنه رونمایی شد. این بنا با طرحی که مرکب از سه قطعه سنگ می باشد و نماد باور دینی ارمنیان است باوری که برای حفاظت از آن ملتی رهسپار مرگ شد. نقش صلیب روی این بنا نماد مسیح و نشانگر شهادت و خیزش است، نماد زنده شدن مسیح می باشد و همچنین ملت ارمنی نیز با وجود کشتارهای بسیار فجیع، آوارگی ها و پراکندگی ها توانستند حکومت مستقل ارمنی ها را پس از چندین سده سلطه بیگانه در 1918 بنا نهادند. دیگر نقش ها نیز روحیه آزادی خواهی، پایداری، پایبندی و ایمان به دین و اعتقاد به پیروزی حتمی حق را بیان می کند. تمام این نمادها و این بنا نشانگر ایمان این ارامنه به حق و حقیقت می باشد. این ارامنه در ایران و در کشور خودشان به راحتی و آرامش زندگی می کنند و در این کلیساها به عبادت مشغول می شوند. در این نسل کشی به نابودی عمدی و برنامه ریزی شده ارمنی های ساکن سرزمین های تحت پادشاهی عثمانی ها پرداخته شد. این اتفاق در زمان جنگ جهانی اول توسط دولت مردان عثمانی و رهبران قیام ترکان صورت گرفت. این کشتار بسیار بزرگ و غم انگیز بود و با نام هولوکاست ارامنه نیز از آن یاد می شود. در کنار بنای یادبود مقبره اسقف آرداک مانوکیان که خلیفه پیشین ارامنه مقیم تهران بوده قرار دارد و از طرف ارامنه تقدیس می شود و برای آن ها بسیار قابل احترام در تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس تهران است.

آدرس بخش های مختلف کلیسای سرکیس تهران

کلیسای سرکیس مقدس تهران، خیابان کریم خان زند، ابتدای خیابان نجات اللهی یا خیابان ویلای سابق قرار دارد. راه برقراری تماس تلفنی با این کلیسا نیز با شماره تماس 88901634-021 می باشد.