یکی از آثار چالب دوره سلجوقی در اصفهان، مناره چهل دختران است که با تزیینات آجری و کتیبه های کوفی آراسته شده است. مناره چهل دختران را “ابوالفتح نُحوجی” در سال 501 هجری قمری بنا کرده است. نهوج از توابع اردستان و سال 501 مقارن با سومین سال پادشاهی سلطان محمد بن ملکشاه سلجوقی است که در آن زمان، اصفهان پایتخت سلسله سلجوقی بوده است.
مناره چهل دختران که به اعتقاد برخی مورخین، پنجمین مناره قدیمی ایران است، در منطقه کلیمیان اصفهان واقع شده است. همچنین این مناره در محله جوبار اصفهان قرار دارد.
مناره چهل دختران رفیع که از آجر ساخته شده میله ای مدور به ارتفاع 24 متر است که با پایه جمعاً 29 متر ارتفاع دارد. اولین کتیبه که به خط کوفی است شامل آیات 2، 3 و 4 از سوره طه است. کتیبه دیگر که به خط نسخ است، شامل عبارات مذهبی است که قسمت هائی از آن محو شده است. سومین قسمت که به خط کوفی است تاریخ 501 هجری را برخود دارد. اکثر پژوهشگران ارزش اصلی کتیبه‌های این‌مناره را در خط نسخ آن می دانند چرا که این ویژگی منار چهل دختران را منحصر بفرد کرده است.
منار چهل دختران اصفهان که به منار گارلند نیز معروف است ایمن و استوار ایستاده است، آسمان خراشی قدیمی که هنوز هم نفس می‌کشد در محله جویباره، محله‌ای که زمانی در راس حکومت سلجوقیان بوده نیز از آوازه خوبی برخوردار است.
منار چهل دختران سقوط نمی‌کند
این نگرانی تا جایی بود که افراد از ریزش و سقوط این منار بر روی منازل خود ترس و واهمه داشتند، این نگرانی را معاون میراث فرهنگی اصفهان تسکین داد و گفت مسئله‌ای برای نگرانی نیست.
معاون میراث فرهنگی اصفهان به تسنیم گفت: منار چهل دختران اصفهان هیچ مشکلی ندارد و مرمت شده اند؛ از نظر تخصصی هیچ مشکلی ندارد و مرتب پایش می‌شوند؛ ممکن است از نظر مردم وقتی آن را یا یک اثر تاریخی را ببینند احساس کنند مورد آسیب بوده اما از نظر ما هیچ مشکلی ندارد این منارها هزاران سال عمر می‌کنند
طاهری افزود: منار چهل دختران اصفهان هیچ مشکلی ندارد و مرمت شده اند؛ از نظر تخصصی هیچ مشکلی ندارد و مرتب پایش می‌شوند.
وی بیان کرد: ممکن است از نظر مردم وقتی آن را یا یک اثر تاریخی را ببینند احساس کنند مورد آسیب بوده اما از نظر ما هیچ مشکلی ندارد این منارها هزاران سال عمر می‌کنند، مصالح به کار برده شده در این منارهای به دلیل طولانی مدت آن‌ها دارای ارزش است.
آسمان‌خراش‌های قدیمی هنوز هم نفس می‌کشند
منارهای اصفهان که روزگاری بسیار دور حکم آسمان‌خراش‌های این مرز و بوم را داشته حالا در گوشه‌ها و محله‌هایی که آن‌ها نیز محل استقرار دولت‌های زمان خود بودند هنوز هم خودنمایی می‌کنند.
منارهایی که هر کدام داستان خود را دارند و این سبب شده که هر کدام به فراخود داستانی که در قلب خود دارند نام خاصی بر پیشانی آن‌ها نهاده شود.
منار که از لغت نارمی‌آید پیش از اسلام محلی برای روشن کردن آتش و به عنوان راهنمای مسافران بوده است پس از اسلام به دلیلی بلندی آن محلی برای اذان‌گویی شده و به این شکل تغییر کارکرد داده است.
در محله‌های شهر اصفهان منارهایی بسیاری وجود دارد که هر کدام تاریخی و پیشینه خاص خود را دارند که البته از معماری منحصر به فرد به فراخور زمان خود ساخته شده‌اند.
چهل دختران یا گارلند؟
در این میان منار چهل دختران اصفهان که در محله جویباره، محله‌ای که زمانی در راس حکومت سلوجقیان بوده نیز از آوازه خوبی برخوردار است منارهای که نام گارلند را نیز با خود به همراه دارد و حال اینکه چرا این منار به نام گارلند را با خود دارد یک دلیل دارد که به گفته ساکنین محلی و قدیمی این منطقه، یک مسیحی در یکی از خانه‌های مجاور این مناره که یکی از مبلغین انگلیسی پروتستان مذهب به نام گارلند (J.L.Garland) سکونت داشته و کار رسمی او تبلیغ یهودیان اصفهان به آئین مسیحیت بوده است. وی زبان فارسی را بخوبی صحبت می‌کرده و مدت مدیدی در این محل ساکن بوده است و بر اثر تبلیغ او عده‌ای یهودی مسیحی شده‌اند.
اینکه چرا نام این منار چهل دختران است حرف و نقل‌های بسیاری زده شده است اگر چه این نام را در بسیاری از بخش‌های کشور که در قالب زیارتگاه و تکیه بوده زیاد شنیده‌ایم اینکه چهل دختر در فرهنگ دینی ما نقشی پر رنگ داشته و مشخص می‌شود پیشینیان اعتقاد خاصی داشته‌اند اما در این بین برخی اعداد در فرهنگ ما مهم هستند.
اعداد 7 و 14 و 40 از جمله اعدادی هستند که هر کدام برای خود اسراری دارند، اما محلی‌های جویباره می‌گویند این منار در قدیم دختران دم بخت از مراجعین این منار بوده‌اند به گونه‌ای که هر دختری که قصد داشته بخت آن باز شود در پله‌های این منار گردو شکسته و با کشمش به عابران می‌داده و با این کار بخت آن‌ها باز می‌شده است.
به گفته کارشناسان این مناره در حدود 21 متر ارتفاع که بخشی از نوک مناره از بین رفته و مورد فرسایش قرار گرفته است در ضمن پنجره بزرگی در بالای منار و در بخش دوم بدنه آن رو به سمت جنوب قرار دارد که دهانه این پنجره به شکل مربع مستطیل است و قسمت بالای آن از چوب و در طرفینش ستون‌های گرد کوچکی است که نیمی از آن‌ها در داخل دیوار مناره قرار دارد.
در این مناره کتیبه‌ای از خط کوفی آجری برجسته بر زمینه آجری پنج آیه نخست سوره طه بشرح زیر است :
” بسم الله الرحمن الرحیم * طه * ما انزلنا علیک القرآن لتشقی * الا تذکره لمن یخشی * تنزیلا ممن خلق الارض و السموات العلی * الرحمن علی العرش استوی ” این کتیبه که به فراخور زمان خود ایجاد شده به عنوان یک شاهکار هنری شناخته شده است و اغلب پژوهشگران ارزش این منار را بیشتر به کتیبه آن نسبت می‌دهند، این مناره را “ابوالفتح نُحوجی” در سال 501 هجری قمری بنا کرده است.
منارهای اصفهان جزئی از میراث به یادگار مانده از نیاکان ایران زمین است، بناهایی که خود به تنهایی به دلیل سبک معماری و مصالحی که در آن ساخته شده می‌تواند به عنوان یک جاذبه تاریخی از آن یاد کرد، جاذبه‌ای که دیده نشده و در میان گرد و غبار تاریخ مانده است.
