گرد و غبار، علت آلودگی هوا در بیش از نیمی از روزهای گرم تهران

حسین حسن‌خانی در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه آلاینده‌های هوا در تهران به دو دسته آلاینده‌های گازی و ذرات معلق تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهار کرد: آلاینده‌های گازی شامل منوکسیدکربن، ترکیبات اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ازن هستند. در فاز ذرات معلق نیز در حال حاضر ذرات معلق کمتر از 10 میکرون و ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در شهر تهران اندازه‌گیری می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه تمرکز پروژه منشایابی ذرات معلق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، ریزگردها یا ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون و 10 میکرون است، تصریح کرد: منشا منوکسیدکربن در شهر تهران خودروها است البته در حال حاضر به دلیل اینکه ناوگان شهری از سیستم کاربراتوری خارج و تبدیل به سیستم انژکتوری شده است، میزان منوکسیدکربن در تهران به حد استاندارد رسیده است و در حال حاضر معضلی به عنوان منوکسیدکربن نداریم.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ادامه داد: آلاینده‌هایی چون اکسیدهای نیتروژن، ازن، دی‌اکسید گوگرد به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مربوط به خودروها می‌شوند. دی‌اکسید گوگرد از خودروهای دیزلی و سنگین تولید می‌شود البته این آلاینده حاصل از صنایع نیز است ولی در شهر تهران بیشتر مربوط به حمل و نقل شهری می‌شود.

حسن‌خانی با بیان اینکه ازن یک آلاینده ثانویه است که از ترکیب گرمای هوا و اکسیدهای نیتروژن تولید می‌شود، گفت: تا حدودی می‌توان ازن را حاصل احتراق ناقص سوخت خودروها دانست.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ذرات معلق کمتر از 2.5 و 10 میکرون عمده‌ترین پارامترهای آلاینده هوا هستند، اظهار کرد: در اکثر مواقع اعلام شاخص کیفیت هوا بر اساس این آلاینده‌ها است. ذرات معلق نیز به سه گروه ذرات معلق کمتر از 10 میکرون، ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون و ذرات معلق با قطر کمتر از 0.1 میکرون تقسیم‌بندی می‌شوند که میزان اثرگذاری نامطلوب این ذرات بستگی به قطر آن‌ها دارد.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در ادامه تصریح کرد: ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون اثرات مخرب‌تری نسبت ذرات دیگر بر سلامتی موجودات زنده به‌ویژه انسان دارند چرا که نفوذپذیری این ذرات بر سیستم تنفسی زیاد است و به دلیل کوچک بودنشان به‌سرعت جذب خون می‌شوند. این ذرات همچنین ترکیبات فلزی سنگینی مانند منگنز، آرسنیک، سرب و ذرات کربن دارند که برای سلامتی انسان‌ها خطرناک است.

حسن‌خانی افزود: ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون همچنین می‌توانند سبب ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، تنفسی و کاهش وسعت دید شوند همچنین این ذرات به دلیل ریز بودنشان در کیسه‌های هوایی جذب و وارد جریان خون می‌شوند و می‌توانند از این طریق سبب بیماری شوند بنابراین ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در حال حاضر برای ما اهمیت بیشتری دارند و غالبا این آلاینده است که شاخص کیفیت هوای تهران را وارد شرایط ناسالم می‌کند.

وی با اشاره به اینکه استاندارد مورد قبول برای ذرات معلق کمتر از 10 میکرون طی 24 ساعت 150 و سالانه 150 میکروگرم بر متر مکعب است، تصریح کرد: این مقدار برای ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون روزانه حدود 35 میکروگرم بر متر مکعب است همچنین میزان استاندارد این ذرات سالانه 15 میکروگرم بر متر مکعب است.

این کارشناس فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در ادامه توضیح داد: گاهی ذرات مایع، گرده گیاهان و نمک‌های دریایی نیز می‌توانند ریزگرد یا ذرات آلاینده را تولید کنند. طی سه سال گذشته چگونگی تولید ذرات معلق را بررسی و منشایابی کردیم. بر اساس یکی از نتایج  به دست آمده در 91 درصد از روزهایی که این پروژه را انجام می‌دادیم وضعیت آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون - که شاخص اصلی کیفیت هوای تهران است - بالاتر از حد مجاز بود.

حسن‌خانی ادامه داد: همچنین نتایج آنالیز شیمیایی نشان داد که به‌طور میانگین ذرات آلی، گرد و غبار، سولفات‌های بدون نمک به ترتیب عدد 35، 25 و 11 درصد سهم در جرم میزان ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون تهران را داشتند. غلظت ذرات آلی نیز 28.80 میکروگرم بر متر مکعب بود که حدود 13 تا 54 درصد میزان غبارهایی بود که در هوای تهران آنالیز کردیم.

وی با بیان اینکه در بیشتر ماه‌های سال به غیر از ماه‌های گرم و خشک مانند خرداد، تیر، مرداد و شهریور مولفه‌های اصلی در جرم ذرات معلق، ذرات آلی بودند، گفت: در فصول گرم سال گرد و غبار 56 درصد از آلودگی هوا را به خود اختصاص داده‌اند. به این معنا که در فصول گرم سال به دلیل خشک بودن هوا و نبود رطوبت و بارش امکان رسوب ذرات آلاینده بیشتر است و بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده‌اند.

این کارشناسی فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در ادامه اظهار کرد: مجموع ترکیبات کربنی مانند کربن آلی، کربن سیاه، کربن‌های ارگانیک و عنصری در طول این نمونه‌برداری 38 درصد از غلظت غبار ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون هوا را تشکیل داده بودند. میزان این کربن‌ها در جرم ذرات بین 20 تا 70 درصد متغیر است.

حسن‌خانی با اشاره به اینکه برای انجام پروژه منشایابی ذرات معلق تهران از سیستم‌های مدل‌سازی مختلفی استفاده کردیم، گفت: این سیستم‌های مدل‌سازی ما را به این نتیجه رساندند که وسایل نقلیه بنزینی 72 درصد میزان کربن ارگانیک در ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون را تشکیل می‌دهند. به این معنا که وسایل نقلیه دیزلی و بنزینی بیشترین سهم انتشار در ذرات معلق شهر تهران را دارند البته گرد وغبار به دلیل خشکی هوا  در ماه‌های گرم سال به بیشترین میزان خود می‌رسند.

به گفته وی خودروهای دیزلی یکی از منابع انتشار کربن سیاه در شهر تهران هستند. امروزه برخی ایستگاه‌های سنجش آلایندگی هوای تهران این مقدار را به صورت آنلاین اندازه‌گیری می‌کنند که نتایج آن پس از بررسی اعلام خواهد شد.