در ایران باستان، جشن ها و آئین هایی وجود دارد که در فصول مختلف سال برگزار شده و شادی را به میان مردم می آورد. یکی از این آیین ها جشن تیرگان است که امروزه هرچند بسیاری آن را فراموش کرده اند، اما بسیاری هنوز هم با شکوه و شوری مثال زدنی آن را برگزار می کنند. در ادامه از این جشن، تاریخچه، روایات و رسوم آن بیشتر می گوییم، بنابراین با ما همراه باشید و جشن تیرگان تیشتر را مهمان همگردی ...
جشن تیرگان : نمایی از تاریخچه آرش کمانگیر
در تقویم ایران باستان، روزها نیز همانند ماه ها نام خود را داشتند، به این ترتیب که اولین روز از هر ماه را " اورمزد " می نامیدند، دومین روز از ماه را " بهمن" ، سومین روز را " اردیبهشت " تا می رسیدند به سیزدهمین روز از ماه که " تیر " نام داشت و متعلق به ایزد " تیر " یا " تیشتر ". بنابراین در روز تیر از تیر ماه جشن تیرگان برپا میشد. اما دلیل این جشن تنها تقابل روز و ماه نبود، بلکه ریشه آن در دو روایت پنهان است. روایت اول همان داستان همیشگی نبرد بین خیر و شر است، جنگ میان تیشتر یا " فرشته باران " با " اپوش " دیو خشکسالی. به اعتقاد ایرانیان باستان، هنگامی که اهورا مزدا جهان را آفرید، به ایزد باران دستور داد تا بر زمین ببارد و آن را سیراب و سرسبز کند، اما از سوی دیگر هم نیروی اهریمنی با آوردن بادهای گرم جلوی بارش باران را گرفت، جنگ سختی در گرفت و در نهایت تیشتر برنده این جنگ شد. بنابراین بسیاری ریشه این جشن را در این روایت می دانند. اما باور مردمی دیگری هم وجود دارد درباره آرش کمانگیر، اسطوره و قهرمان ملی ایران. در گذشته ای دور میان ایران و توران جنگ های بسیاری رخ میداد تا اینکه پس از محاصره شدن سپاه ایران به فرماندهی " منوچهر " در مازندران، توسط سپاه توران به فرماندهی " افراسیاب " در اولین روز از تیرماه، منوچهر پیشنهاد سازش می دهد. پیشنهاد اینکه پهلوانی از ایران از بلندای کوه البرز تیری بیاندازد و آن جا مرز میان دو کشور ایران و توران شود. بنابراین آرش کمانگیر از قله دماوند تیر را آماده کرد و زیر لب گفت : " تیر را با تمام نیرو پرتاب خواهم کرد، حتی اگر جان از تنم بیرون رود " ، تیر پرتاب شد و آرش بی جان بر زمین افتاد، اما خداوندگار به فرشته باد فرمان داد تا تیر را نگهبان باشد و به این ترتیب تیر از بامداد تا نیمروز در آسمان میرفت تا در دشت و کنار رود جیهون بر تنه درخت گردویی بزرگ فرو نشست، ایرانیان نیز از آن زمان تا به امروز سیزدهم تیر تیشتر را جشن می گیرند. این روزها اما این جشن در مازندران، آمل و همه ساله توسط زرتشتیان در سرایر ایران از جمله تهران کرج، یزد، میبد، اردکان، کرمان، اصفهان، اهواز و ... برگزار می شود. البته برپایی جشن تیرگان مانند همه ی جشن ها با آیین و رسم های ویژه ای هم همراه است از جمله : آب پاشی که مردم به یاد فرشته تیشتر ، به روی همدیگر آب می پاشند تا شاد باشند و در هوای گرم باعث خنکی همدیگر، فال کوزه و دستبند تیر و ماه که از هفت ریسمان هفت رنگ ساخته شده و در روز باد، در بلندی با گفتن آرزوها به بار سپرده می شود نیز از دیگر رسوم است. علاوه بر اینها در مازندران، غذاها و شیرینی های محلی مانند کماج، حلوا و بشته زیک ، میوه هایی نظیر انار ، سیب ، پرتقال ، نارنگی ، لیمو ، انگور و … صرف شده و خانواده ها دور هم تا پاسی از شب آواز خوانده و گردو می شکنند.
