خبرگزاری مهر، گروه استان ها- الهام رئوفی فر: پل آق قلا یادگاری تاریخی 800 ساله است که قدمت آن به دوران صفویان برمی‌گردد. این پل تاریخی دارای تزیینات آجری زیبایی است که به‌عنوان یکی از بی نظیرترین آثار تاریخی ایران در شهرستان آق قلا قرار دارد. با وجود منحصر به فرد بودن این اثر تاریخی کاوش در سال های اخیر و سیلابها بخشی از آن را تخریب کرد اما میراث فرهنگی استان با جذب اعتباری تصمیم به مرمت آن گرفت.
بهمن سال 96 بود که مسئولان استانی و شهرستانی از مرمت و بازگشایی پل تاریخی آق قلا که حدود یک دهه مرمت آن به دلیل محدودیت های اعتباری به طول انجامید. خبر دادند در ابتدا این موضوع خوشحالی علاقمندان به حوزه میراث فرهنگی را به دنبال داشت تا اینکه چندی پیش در فضای مجازی مرمت غیر اصولی و آسیب های وارده حاصل از آن، توسط متخصصین مطرح شد.
فقدان تخصص پیمانکار باعث تخریب بخشی از تزئینات پل شد
به اعتقاد این کارشناسان پیمانکاری که مسئولیت مرمت پل را بر عهده داشته، فاقد تخصص و صلاحیت لازم در این حوزه بوده؛ امری که یک کارشناس مرمت آثار و بناهای تاریخی هم به آن صحه می گذارد و می گوید: فقدان تخصص پیمانکار که یک شرکت راه و ساختمان بوده باعث شده تا بخشی از تزئینات پل آق قلا از بین برود.
احسان بذرافشان در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: این پل ارزش تاریخی زیادی دارد به همین خاطر باید کار با دقت و توجه بر روی آن انجام می شد.
وی بلاتکلیف ماندن مرمت پل پس از چند سال را عامل این تصمیم غیر منتظره میراث فرهنگی استان می داند و می گوید: پیمانکار اوایل سال 96 کارش را آغاز کرد و در زمستان همان سال مرمت را به پایان رسانید. باید از شرکت های متخصص مرمتی که تحصیلات و سوابق اجرایی دارند، استفاده شود؛ موضوعی که کمتر در استان به آن توجه می شود
به گفته بذرافشان، اگر مرمت پل هم انجام نمی شد باز هم آسیبی برای این اثر تاریخی بود چون به محض وقوع سیلاب، امکان تخریب پل وجود داشت.
وی به استفاده از شرکت متخصص برای مرمت آثار و بناهای تاریخی تاکید می کند و می گوید: باید از شرکت های متخصص مرمتی که تحصیلات و سوابق اجرایی دارند، استفاده شود؛ موضوعی که کمتر در استان به آن توجه می شود.
این کارشناس مرمت آثار بناهای تاریخی خواستار استفاده از پیمانکاران غیر بومی می شود و علت آن را تجربه و تخصص بالای این شرکت ها می داند و می گوید: رقم پایین مناقصه مانع استقبال شرکت های غیر بومی از مرمت آثار تاریخی استان می شود بر همین اساس پیمانکاران بومی که صلاحیت و رزومه لازم را ندارند، مرمت آن را عهده دار می شوند.
وی تجمیع اعتبارات مرمتی و واگذاری آن به شرکت های غیر بومی را راهکار مناسبی برای کاهش آسیب به آثار تاریخی می داند و می گوید: از طرفی باید پیمانکار با تجربه و متخصص هم در استان پرورش یابد تا بتوان در آینده از ظرفیت بومی استفاده کرد.
مرمت پل آق قلا اقدامی ناموفق بود
یک کارشناس ارشد مرمت و احیاء بافت و بناهای تاریخی هم از مرمت پل آق قلا انتقاد کرده و آن را اقدامی ناموفق ارزیابی می کند و به خبرنگار مهر می گوید: در این پروژه که اعتبار زیادی هم داشت، پیمانکار بدون هیچ پیشینه ای در زمینه مرمت، انتخاب شد که بسیاری از آسیب ها ناشی ازین مساله است.
محدثه میرحسینی می افزاید: بخش هایی از پل که در سطح ملی به لحاظ تاریخی، معماری، تکنیک ساخت و به ویژه ارائه آجرکاری آن منحصربفرد بود، با استفاده از بیل مکانیکی، تخریب شد.
به گفته او، استفاده از بیل مکانیکی در پیرامون یک اثر تاریخی به واسطه ایجاد لرزش، تنش و ضعف در سازه، خلاف ضوابط میراث فرهنگی است چه رسد به استفاده از آن برای یک اثر تاریخی.
وی ادامه می دهد: طراحی پل آق قلا توسط دکتر داریوش حیدری که معتربرترین متخصص مرمت سازههای سنتی و ناظر عالیِ عالی قاپو، سی و سه پل، پل خواجو و مشاور طرح و اجرا کبوترخانه ها و بسیاری دیگر از سازه های منحصر به فرد تاریخی در ایران هستند، تهیه شد. با اینحال طرح در آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان قرار گرفت و پیمانکاری انتخاب شد که به گفته خود ایشان افتخارشان اجرای زیرگذر گلشهر بوده است. استفاده از بیل مکانیکی در پیرامون یک اثر تاریخی به واسطه ایجاد لرزش، تنش و ضعف در سازه، خلاف ضوابط میراث فرهنگی است چه رسد به استفاده از آن برای یک اثر تاریخی
به گفته میرحسینی، مرمتی که در پل تاریخی آق قلا اجرا شده هیچ تناسبی با طرح تصویبی که از سوی داریوش حیدری تهیه شده، ندارد.
این کارشناس ارشد مرمت و احیاء بافت و بناهای تاریخی، می گوید: پیمانکار این طرح برای اینکه هزینه کمی بابت حق الزحمه، اجرای تاق ها و کنوبندی آن ها بپردازند از یک استاد کارِ اصفهانی درجه سوم استفاده کرد. بدون توجه به اینکه طرح و محاسبات ارائه شده از سوی مشاور باید اجرا شود.
وی می افزاید: در واقع دهانه های تازه ساز این پل براساس تجربه یک استاد کار درجه سوم سنتی اجرا شده و آن همه محاسبات فنی، فکر، زمان و بودجه ای که برای تهیه طرح صرف شده، نادیده گرفته شد.
این مدرس دانشگاه معتقد است که اعتبار تخصیص یافته به پل آق قلا می توانست صرف مرمت بخشی از پل شود نه اینکه اقداماتی مانند ساماندهی دیوار و اتصال پل به خیابان که در وظایف شهرداری تعریف شده هم با این اعتبار انجام شود.
طرح داریوش حیدری ایراد زیادی داشت
درحالی که کارشناسان به انتخاب پیمانکار پروژه آق قلا انتقاد کرده و مرمت این شرکت را غیر اصولی و فاقد تخصص می دانند و از به کار نگرفتن طرحی که به گفته آنها توسط معتربرترین متخصص مرمت سازههای سنتی انجام گرفته گلایه دارند، مسئول دفتر فنی اداره کل میراث فرهنگی گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر تمامی این انتقادات را رد می کند و طرح داریوش حیدری برای پل آق قلا را دارای ایرادات بسیار می داند و می افزاید: برای طرحی که ایشان داده بودند هیچ استادکاری پیدا نشد که این کار را انجام دهد.
جملیه پورقاسم با بیان اینکه کارشناسان از سنگینی پل مرمت شده انتقاد می کنند، می گوید: این پل در مقایسه با طرح آقای حیدری بسیار سبکتر مرمت شده است.
وی اعتبار مرمت پل آق قلا در سال 96 را 490 میلیون تومان اعلام می کند و ادامه می دهد: برای مرمت این اثر تاریخی از سال 84 تا 96 بالغ بر یک میلیارد تومان هزینه شده است.
پورقاسم در توضیح استفاده از پیمانکار غیر متخصص، اینگونه توضیح می دهد: در این طرح به جز مرمت، عملیات اجرایی مانند سنگ چین هم باید برای پل انجام می شد که این کار از عهده شرکت ابنیه ساخته است.
وی با بیان اینکه حجم کارهای مرمتی پل، یک سوم عملیات اجرایی آن بود، می افزاید: در این نوع مناقصه همه شرکت های ابنیه ای می توانند شرکت کنند به این ترتیب کار خلافی اتفاق نیافتاده است.
مسئول دفتر فنی اداره کل میراث فرهنگی گلستان استفاده از بیل مکانیکی در این طرح را ناگزیر می داند و می افزاید: حجم گل و لای پل را نمی توانستیم با دست جا به جا کنیم به همین خاطر خاکبرداری کناره های بنا با بیل مکانیکی انجام شد.
وی تخریب تزئینات پل تاریخی آق قلا در حین مرمت را رد می کند و می گوید: تزئینات خراب شده پل، الحاقی بود و از نظر من ارزشی نداشت؛ نمی خواستم آنچه از دوره قاجار بر روی بنا آمده را دوباره اجرا کنم به همین خاطر قاب ساده گرفتم.
پل آق قلا اثری به جا مانده از دوره صفوی است که در یک دهه گذشته به دلیل انجام کاوش و رها سازی آن به همین حال و وقوع سیلاب که واکنش طبیعی این منطقه در فصولی از سال است، آسیب های زیادی دید تا اینکه سال گذشته پس از کش و قوس های فراوان، مرمت آن انجام شد و به منظور استفاده عابران مورد بهره برداری قرار گرفت.
