دریاچه سیاه گاو ایلام ؛ فرزند دوقلوی طبیعت

طبیعت رنگارنگ در هر گوشه ای چشم انداز تازه ای را به نمایش گذاشته است. در گوشه گوشه ی کشورمان هم این زیبایی ها پراکنده اند. شرق، غرب، شمال و جنوب فرقی نمی کند، در هر قسمتی از کشور پر است از زیبایی هایی که شاید کمتر چشمی آنها را دیده باشد تا عظمتِ آفرینش را درک کند.

این طبیعت زیبا در هر گوشه ای به شکلی متفاوت آراسته شده است، در جایی قهر آسمان کویری پدید آورده، در جایی دیگر زمین به عرش رفته و قله ای بر فراز آسمانها شده و در جایی هم آب جاری شده و جلوه ای دیگر به طبیعت بخشیده است. هر چه که هست طبیعت با همه ی جلوه هایش تماشایی ترین تصاویر را در چشم ها می نگارد.

امروز می خواهیم شما را با گوشه ای از طبیعت منحصر به فرد کشورمان آشنا کنیم. مقصدمان جایی در یکی از استان های غربی کشور عزیزمان ایران است. جایی که طبیعت به زیبایی، خود را به نمایش گذاشته و تصویر بی بدیلی را ایجاد کرده است.

 به جنوب #استان ایلام و شهرستان آبدانان می رویم تا تصویری دیگر از طبیعت ایران را در ذهنمان ثبت کنیم…

با کارناوال در #سفر به دریاچه ی سیاه گاو همراه باشید…

دریاچه سیاه گاو ؛ شاهکار طبیعت ایلام

 باید به 32 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان آبدانان برویم. راه، کمی طولانی است اما همین که تصویر این دریاچه در قاب چشمان نقش می بندد، خستگیِ راه از تن به در می شود، آنچه که به چشم می آید دو نگین فیروزه ای در دل زمین است که با خطی باریک به هم متصل شده و جلوه ای بی بدیل را با وسعت 1٫5 هکتار به وجود آورده اند.

نزدیکتر که می شوی و از میان نیزار می گذری این رقص ماهیان در میان آب زلال است که چشمانت را خیره می کند. نور خورشید هم که بر دریاچه بتابد، دیگر همه چیز برای ثبت یک تصویر به یادماندنی آماده می شود، لحظه لحظه اش را به خاطر بسپار… چرا که آنچه که پیش روی توست حاصل هزاران سال عمر طبیعت است که در قلب زمین خودنمایی می کند.

منحصر به فرد بودن، جلوه ی این دریاچه در پای ارتفاعاتِ رشته کوهِ کبیرکوه باعث شده تا نام آن در فهرست میراث طبیعی ملی ثبت شود.

سیاه گاو ؛ فرزند دوقلوی طبیعت

سیاه گاو تنها یک دریاچه نیست بلکه مجموعه ای از دو دریاچه ی متصل به هم است که در 8 کیلومتری سراب باغ آبدانان به مانند فرزندان دوقلوی طبیعت جلوه گری می کنند. تنها دریاچه ی دوقلوی ایران مجموعه ای از دو دریاچه ی بیضی شکلی است که قطر بزرگ آن حدود 80 متر می باشد و عمق های متفاوتی دارند، حداکثر عمق دریاچه ی اول حدود 30 متر و دریاچه ی کوچکتر 20 متر است، عمقی که به خاطر آب زلال دریاچه تا 3 متری آن قابل مشاهده است، عمق دریاچه در قسمت حاشیه ی آن کم است اما با فاصله گرفتن از حاشیه این عمق به یکباره به 3 متر می رسد.

این دوقلوها در فاصله ی 4 متری یکدیگر قرار گرفته اند و به وسیله ی یک آبراه به عرض 2 متر و عمق 1 متر به هم وصل شده اند، آبراهِ متصل کننده ی دو دریاچه در هر ساعت 240 متر مکعب آبدهی دارد. 

یکی از این دریاچه های دوقلو که دارای ابعاد بزرگتری است به عنوان سرچشمه ی دریاچه ی پایینی در سطح بالاتری قرار گرفته و این دو دریاچه حدود 5 متر اختلاف سطح دارند. درون دریاچه ی بزرگتر چشمه هایی وجود دارند که آب دریاچه را از اعماق زمین تامین می کنند، آب چشمه ها پس از سر ریز شدن از دریاچه ی اول در کانال مابین دریاچه ها جریان می یابد و به دریاچه ی دوم می ریزد، این آب زلال، پس از پر شدن دریاچه ی دوم، به بستر رودخانه سیاه گاو می ریزد و از زمین های اطراف گذر می کند. با جریان یافتن آب در رودخانه به دلیل انحلال پذیریِ سنگ های گچی، میزان شوری آن به 0٫6 درصد می رسد.

باران نیز یکی از تامین کننده های آب این دریاچه ها است، متوسط بارندگی در این منطقه 340 میلی لیتر می باشد و متوسط درجه حرارت و رطوبتِ نسبی، سالیانه 20٫5 و 50٫1 درصد برآورد شده است.

دیدنی ها و تفریحات

قدم به این سرزمین که می گذاری گویی در دنیای دیگری هستی. نمای زیبای دریاچه ها وقتی از بالا به آنها نزدیک می شوی صحنه ای زیبا را به تصویر می کشند. طبیعتِ زیبای اطراف دریاچه حتی شکل زیبای سنگ ها که گویی کسی با ظرافت و دقت آنها را در کنار هم چیده جلوه ی متفاوتی به آن بخشیده اند. یادتان نرود تنها تجربه ی قابل لمس سفر، تصاویر ثبت شده ی شما هستند پس در گرفتن عکس از مناظر زیبای منطقه تنبلی نکنید.

اگر با کوهنوردی آشنا هستید و دوست دارید در محیطی متفاوت آن را تجربه کنید در سفر به این دریاچه می توانید به کوه های اطراف هم سری بزنید.

یک آب بازی با آب زلال دریاچه می تواند خستگی شما را از تن به در کند، پس حسابی شیطنت کنید و خوش بگذرانید. شاید این آب زلال وسوسه ی شنا را در شما ایجاد کند اما بهتر است به کمی آب بازی قانع باشید چرا که شنا در این دریاچه با توجه به نبود امکانات، کمی خطرناک به نظر می رسد.

در جای جای منطقه، چادر های عشایر به چشم می خورد و جلوه ی خاصی را به منطقه داده است، تماشای این سادگی لذت خاصی را به انسان می دهد.

اگر به ماهیگیری علاقه دارید می توانید در طول مدتی که در کنار دریاچه هستید به صید ماهی بپردازید، اما این کار را در فصل مناسب و با ابزار مناسب انجام دهید تا به اکوسیستم دریاچه آسیبی وارد نکنید.

پوشش گیاهی و جانوری

در محیط داخلی و پیرامون دریاچه، گیاهانی همچون نی، بید، انجیر، گون، خارشتر، تمشک، ترشک و تنگرس به چشم می خورد. حیواناتی همچون گرگ، روباه معمولی، شغال، گراز، کفتار، خرگوش و تشی در این منطقه به حیات خود ادامه می دهند. وجود پرندگانی همچون حواصیل خاکستری، اگرت بزرگ، عقاب دشتی، عقاب طلایی، زنبورخوار معمولی، آب چلیک تک زی، شبگرد معمولی و ماهی خورکِ ابلق جلوه ی خاصی به این منطقه می دهند.

نام گذاری دریاچه

کارشناسان معتقدند نام این دریاچه در اصل سیاگ او می باشد. معنای این نام در زبان محلی منطقه سیاه آب است. در این زبان سیاگ به معنی رنگ سیاه، کبود یا فیلی و او به معنی آب به کار می رود. 

نام رایج این دریاچه سیاه گاو و ترکیبی از دو کلمه ی سیاه و گاو است. به دلیل وجود املاح فراوان، آب این دریاچه به رنگی تیره دیده می شود که نام دیگر آن که سیاه آب است نیز احتمالا به همین دلیل بر سر زبان ها افتاده است. در مورد قسمت دومِ نامِ این دریاچه ها یعنی کلمه ی گاو نیز باید به این نکته توجه داشت که این دریاچه ها  از نوع رودخانه‌ای هستند و در اثر قطع شدن مسیرِ آبکند ها با آب پر شده اند و شکلی هلالی به مانند شاخ گاو به خود گرفته اند. شکل ایجاد شده باعث به وجود آمدن قسمت دوم نام این شاهکار طبیعت شده است.

حالا قصه ای دیگر نیز ورد زبان مردم بومی می باشد، آنها می گویند در گذشته های خیلی دور در این دریاچه اسب آبی زندگی می کرده است، ناشناخته بودن این حیوان در آن زمان سبب شده تا به آن لقب گاو سیاه بدهند و در گذر زمان این نام به سیاه گاو تغییر پیدا کرده است.

ویژگی های آب دریاچه و کاربری آن

جنس سنگ های در مسیر آب دریاچه، تبخیر، ساکن بودن و یا جریان داشتن آب از عواملی هستند که در تعیین طعم آب دریاچه ها نقش مهمی دارند. املاح موجود در دریاچه نیز تعیین کننده ی شیرینی، شوری یا تلخی آب هستند و به دریاچه ها لقب دریاچه ی شیرین، شور یا تلخ مزه می دهند.

از ویژگی های مهم دریاچه های دوقلو ی گاو سیاه وجود املاح مختلف و گوگردی بودن آب دریاچه و وجود چشمه های جوشان شیرین داخل دریاچه است. این ویژگی ها موجب شده است که دریاچه، آبی شیرین و قابل شرب داشته باشد که سرشار از املاح معدنی است. مقداری از آب دریاچه هم، از رودخانه ای تامین می شود که از ارتفاعات کبیرکوه آغاز شده و با عبور از میان صخره و دره به دریاچه می ریزد و در راه، با عبور از روی سنگ ها، املاح زیادی را با خود همراه می کند. وجود چشمه ها و رودخانه سبب شده تا در این دو دریاچه همیشه آب در جریان باشد و زلالی خود را حفظ کند. 

آب این دریاچه با جریان یافتن در رودخانه ی سیاه گاو به سمت زمین های کشاورزی می رود و آنها را سیراب می کند. در ادامه به روستا ها رفته و آب مورد نیاز دام دامداران و مصارف غیر شربی دیگر را تامین می کند. این دریاچه و آب زلالش مایه ی حیات بسیاری روستاهاست و ادامه ی زندگی در روستاها به وجود این آب وابسته است.

کجا بمونیم؟

اگر قصد دارید برای تماشای دریاچه راهی جاده شوید و نگران اقامت هستید باید بدانید که می توانید در مرکز ایلام اقامت کنید. فقط فراموش نکنید که این دریاچه سه ساعت و نیم با ایلام فاصله دارد.

گزینه ی دوم شما اقامت در شهرستان آبدانان است که چیزی حدود سی دقیقه با دریاچه فاصله دارد.

بهترین فصل سفر

طبیعت چهار فصلش هم دیدنی است اما تماشای این دریاچه را در بهار و اواخر زمستان به شما پیشنهاد می کنیم چرا که در این زمان ها این دریاچه به تفرجگاه شماره ی یک مردم استان ایلام تبدیل می شود. طبیعتی که در فصل بهار لباس نو بر تن می کند و میزبان پرندگان وحشی و گل های زیبا می شود، بسیار دیدنی است.

با این حال آب و هوای معتدل منطقه باعث شده تا در تابستان هم این مکان پذیرای گردشگران و طبیعت دوستان باشد و آنها را به تماشای تصاویر به یاد ماندنی از طبیعت مهمان کند.

راه دسترسی

اگر آماده ی سفر هستید و قصد رفتن به دریاچه ی سیاه گاو را دارید به سوی ایلام بروید و از طریق جاده ی ایلام وارد شهرستان دره شهر شوید، سپس مسیر خود را به سمت شهرستان آبدانان ادامه دهید، با ورود به شهرستان آبدانان و کمی استراحت به سمت مورموری راه بیفتید و با رسیدن به سه راهی سراب نقل به سمت چپ بروید، بعد از روستای شوشه گل به یک پل می رسید، حالا باید مسیر 500 متری تا دریاچه را با پای پیاده طی کنید، دریاچه دقیقا مابین دو روستای شوشه گل و سیاه گاو قرار دارد.

فراموش نکنید که از ایلام تا دریاچه، حدود سه ساعت و نیم راه است، پس برنامه ریزی درستی برای سفر خود داشته باشید.

دغدغه های کارناوالی

دریاچه ی دو قلوی سیاه گاو یکی از پدیده های منحصر به فرد در سطح کشور است که با انجام سرمایه گذاری و ایجاد زیرساخت های لازم می تواند به منبع درآمدی برای ساکنان تبدیل شود و به اقتصاد آنان کمک کند، اما در حال حاضر فرسایش، این دریاچه را تهدید می کند و روز به روز از مساحت آن می کاهد، شاید برنامه ریزی درست و توجه به مسائل زمین شناسی بتواند به حیات این پدیده ی منحصر به فرد کمک کند.

در حال حاضر دریاچه ی بالایی دسترسی سخت تری نسبت به دریاچه ی دیگر دارد و همین امر سبب شده تا از آلودگی های انسانی در امامن باشد اما دریاچه ی پایین تر در خطر بیشتری قرار دارد. خواهشمندیم در صورت سفر به این دریاچه ی تماشایی مراقب طبیعت باشید، طبیعت محل نمایش زباله های انسان ها نیست.

پیشنهادات کارناوالی

در سفر به دریاچه، بازدید از محوطه های باستانیِ شهرستان آبدانان را هم در برنامه ی خود بگنجانید.

لذتِ چشیدن غذاهای محلی ایلامی را مانند شله، کشک دو و… را از دست ندهید.

می توانید صنایع دستی ایلام مانند سفال، گیوه، نمد و… را به عنوان سوغات تهیه کنید.

و باز هم مانند همیشه تنها چیزی که به طبیعت هدیه می دهید محبت باشد نه آلودگی.

سخن آخر 

آیا شما هم سفر به ایلام را تجربه کرده اید؟

دریاچه ی سیاه گاو را از نزدیک دیده اید؟

آیا جاذبه ی دیگری را سراغ دارید که جایش در کارناوال خالی باشد؟

این بار شما به ما بگویید که به کجا سر بزنیم؟

منتظر نظرات و تجربیات شما هستیم.

در پایان از میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام، که اطلاعات دریاچه را در اختیار کارناوال قرار دادند، سپاسگزاریم.