گفتگو: رضا حسینمردی
مصاحبه با پروفسور رضا ملک‌زاده، فوق تخصص گوارش و کبد، معاون علمی و تحقیقاتی وزیر بهداشت، رئیس پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران
* ما در مرکزمان توانستیم داروی درمان هپاتیت C هست را تولید کنیم و باقیمتی خیلی مناسب این دارو را در اختیار بیماران و بازار قرار بگیرد.
امروزه می‌توانیم بیماری هپاتیت سی را که قبلاً مشکل بود با یک قرص به مدت سه ماه درمان کنیم.
لطفاً در خصوص مهم‌ترین فعالیت‌های علمی و تحقیقات کاربردی در مرکز تحت نظرتان بفرمایید.
در پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، فعالیت‌های متعددی انجام می‌دهیم.
10 گروه تحقیقاتی داریم که عمدتاً روی شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی و کبد در ایران کار می‌کنند.
بخشی از فعالیت و کار ما روی سرطان‌های دستگاه گوارش است؛ چون سرطان‌های دستگاه گوارش در ایران خیلی شایع هستند.
تقریباً 28 - 30 درصد از کل سرطان‌هایی که ما، در ایران داریم مربوط به سرطان‌های گوارشی است و درراس آن سرطان معده قرار دارد و بعد سایر سرطان ها هستند.
یکی از مهم‌ترین پروژه‌های تحقیقاتی و مطالعاتی مادر این پژوهشکده روی سرطان است و اینکه ببینیم در هر بخش از ایران چقدر شایع است.
سرطان معده در اردبیل شایع است و ما 25 سال است کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در این منطقه برای پیشگیری از سرطان معده انجام می‌دهیم که همچنان در حال اجراست.
این پروژه توسط محققان ما در اردبیل و با مسئولیت دکتر پور فرضی و مرکز تحقیقاتی سرطان گوارش که در اردبیل تأسیس‌شده انجام می‌شود.
طی مطالعه 10 سالهای که در حال اجراست، تلاش می‌کنیم بفهمیم که تجویز دو دارو، یکی برای ریشه‌کنی میکروب هلیکوباکترپیلوری و همچنین تجویز آسپرین که دو راهکار از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از سرطان معده است می‌تواند سرطان معده را در ایران کنترل کند یا نه ...؟
پاسخ به این سؤال نزدیک به 10 سال طول می‌کشد؛ ما تقریباً 2 سال است که کار مطالعاتی را آغاز کردیم.
بخش دیگر فعالیت‌های ما مربوط به سرطان مری است و شایع‌ترین منطقه‌ای که این بیماری را در ایران داریم، گنبدکاووس وکلاله در منطقه شمال شرقی ایران است.
ما یک مطالعه‌ای را از 20 سال پیش در این منطقه آغاز کرده‌ایم مبنی بر شناسایی دلیل اینکه چرا سرطان مری انقدردر شمال ایران شایع است.
هیچ نقطه‌ای از دنیا این‌قدر سرطان شایع نیست که در این منطقه شیوع دارد.
لطفاً بفرمایید نتیجه این تحقیق چه نقاط مبهم و چه پرسش‌هایی را پاسخ داد؟
ما در این 20 سال توانستیم به 10 علت مهم برسیم که از عوامل مهم و مؤثر بروز این بیماری است.
مصرف چای داغ در آن منطقه بالا بوده؛ تقریباً 17 - 18 درصد از مردم این منطقه علاوه بر سیگار از تریاک استفاده می‌کنند؛ مصرف آب‌های آب‌انبار؛ کم‌مصرف کردن سبزی‌ها و میوه‌ها؛ پایین بودن بهداشت دهان و دندان، مصرف سیگار و قلیان؛ عوامل ژنتیکی و ....
ما در این مناطق پروژه‌ای را برای پیشگیری از سرطان مری آغاز کردیم که در مرحله پایلوت تمام‌شده و نشان دادیم با یک روش غیر آندوسکوپی، افرادی که در معرض سرطان هستند شناسایی کنیم و شیوع سرطان مری را کم کنیم.
بعد از این تحقیقات در شمال شرقی ایران، شیوع سرطان مری که در 40-50 سال پیش خیلی بالابود در طی سالهای اخیر به‌شدت کاهش‌یافته است.
یکی از دلایل مهم آن بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم در منطقه است.
ما امیدواریم که این پروژه بتواند کمک کند افرادی که در معرض سرطان مری هستند از ابتلا به آن پیشگیری کنند.
این دو کار خیلی مهم است و وقت باید صرف کرد تا به این دو استان متعدد سرکشی کنیم، بخصوص استان گلستان که یک گروه 100 نفره روی پروژه‌ها کار می‌کنند.
علاوه بر آن در زمینه بیماری‌های شایع دیگری نیز کار می‌کنیم که یکی از این بیماری‌ها "هپاتیت B" است. برنامه‌ای برای کنترل هپاتیت B داریم و همچنین درمان بیمارانی که این مشکل رادارند.
برنامه دیگری در زمینه "هپاتیت C" داریم و ما در مرکزمان توانستیم داروی درمان هپاتیت C را تولید کنیم که باقیمت بسیار مناسب، دارو را در اختیار بیماران و بازار قرار گیرد.
امروزه می‌توانیم بیماری هپاتیت C را که قبلاً مشکل بود با یک قرص به مدت 3 ماه درمان کنیم. هدف و برنامه دیگری که داریم ریشه‌کنی بیماری هپاتیت B و C درسطح کشور است، در این خصوص به سراغ افرادی که مخزن بیماری هپاتیت هستند رفتیم و همچنین مطالعاتی درسطح زندان‌های کشور در حال انجام است و افرادی که دچار بیماری هستند در زندان درمان می‌کنیم.
همچنین برای معتادان تزریقی و معتادان در حال ترک که ازمتادون استفاده می‌کنند، برنامه داریم. گروه بسیار بزرگی در این مرکز داریم که برای کنترل بیماری‌های هپاتیت B و C فعالیت دارند.
واکسیناسیون هپاتیت B در کشور چه میزان به شما کمک کرد؟
واکسیناسیون هپاتیت B از سالهای پیش، زمانی که اینجانب در وزارت بهداشت مسئولیت داشتم آغازشده و در حال حاضر افرادی که از 25- 30 سال پیش به دنیا آمدند هیچ‌وقت به هپاتیت B مبتلا نمی‌شوند؛ مشکل ما افرادی است که از قبل دچار بیماری بودند و این افراد بیشتر در معرض بیماری‌های کبدی هستند.
اگر بتوانیم این افراد را شناسایی و معالجه کنیم، می‌توانیم بیماری را حذف کنیم.
از فعالیت‌های دیگر مرکز تحقیقات بفرمائید.
فعالیت‌های دیگری نیز در این مرکز انجام داده‌ایم که مربوط به بیماری موسوم به سندرم روده تحریک‌پذیر، آی بی دی (IBD) است.
افراد مبتلا دچار اسهال‌های خونی بلغمی و مزمن می‌شوند. این بیماری در ایران اخیراً اپیدمی شده است.
از زمانی که وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک کشور بهتر می‌شود بیماری‌های عفونی و انگلی کم می‌شود و این بیماری شیوع پیدا می‌کند.
یک گروه بزرگ در این مرکز روی بیماری (IBD) کار می‌کنند. برآورد ما این است که حدود 40 هزار نفر در ایران این بیماری رادارند.
یک گروه 50 نفره را آماده و در همه استان‌ها سازمان‌دهی کردیم که این بیماران شناسایی و درمان شوند.
این افراد به درمان مادام‌العمر و مراقبت نیاز دارند. بنابراین نظام ثبت بیماری و در حقیقت معالجه آن‌ها و بهبود سطح مراقبت از بیماران را در دستور کار قرار داده‌ایم.
بیماری دیگری که در ایران تصور می‌شود وجود ندارد ولی ما در این مرکز ثابت کردیم که در ایران وجود دارد، بیماری سلیاک و یا حساسیت به گلوتن (پروتئین گندم و برخی غلات) است.
بر اساس مطالعاتی که ما در تهران و چندین استان کشور انجام داده‌ایم یک درصد ایرانیان به این بیماری مبتلا هستند.
بدین ترتیب حدود 700-800 هزار نفر مبتلا هستند و 10 درصد از این بیماران علامت‌های بیماری رادارند.
ما برنامه‌ای داریم که افراد مبتلابه سلیاک این افراد را شناسایی و درمان کنیم. البته درمان این افراد خیلی ساده است و باید افراد یک رژیم بدون گلوتن بگیرند.
یعنی باید در رژیم غذایی آنان نان و جو نباشد. خوشبختانه توفیق خوبی داشتیم که بتوانیم تولیدکنندگان را تشویق کنیم تا مواد غذایی بدون گلوتن تولید کنند.
به کمک نمایندگان در مجلس برنامه‌ریزی کردیم که برای بیمارانی که این مشکل رادارند ردیف بودجه‌ای در نظر بگیرند و یک کمک‌هزینه‌ای بدهیم تا اینکه بتوانند مواد غذایی‌شان را تهیه کنند.
به این بیماران کوپن‌هایی را می‌دهیم که این افراد بتوانند با توجه به اختلاف قیمتی که در نوع ماده غذایی خوددارند، هزینه را جبران کنند.
این کار در سطح کشور به‌طور گسترده با همکاری متخصصان کبد و پایگاه‌های موجود در کل ایران انجام می‌شود.
یکی دیگر از فعالیت‌های در حال انجام مرکز در زمینه سرطان‌های مجاری صفراوی و سنگ کیسه صفرا است.
این سرطان در سالهای اخیر بیشتر شده است. ما یک سیستم خیلی کامل در مرکزمان داریم که به‌راحتی می‌توانیم بیماری صفراوی و مشکلات لوزالمعده را تشخیص بدهیم.
دستگاهی داریم به اسم اندوسونوگرافی که اولین بار است به مرکز ما آمده. ما افرادی را فرستادیم که دوره‌دیده‌اند و توانسته‌اند 20 نفر دیگر را برای شهرهای مختلف ایران تربیت کنند و به‌طورکلی استاندارد مراقبت از این بیماری‌ها را بالابرده‌ایم.
افراد را خیلی سریع شناسایی و انسداد مجاری صفراوی را برطرف می‌کنیم تا قابل‌درمان باشند.
در شهر تهران هم پژوهشی در حال انجام دارید؟
به برخی از بیماری‌هایی که کشنده نیستند و طول عمر را کم نمی‌کنند ولی روی کیفیت زندگی اثر دارند، توجه خاصی داشتیم.
بیماری ریفلاکس معده، شایع‌ترین بیماری گوارشی در ایران است و بیشترین مراجعه به کلینیک‌های گوارشی را به خود اختصاص داده، به‌گونه‌ای که 30 درصد بیمارانی که می‌بینیم ریفلاکس دارند.
همچنین حدود 20 درصد مراجعه‌کنندگان به کلینیک‌ها افرادی هستند که دچار بیماری روده تحریک‌پذیر هستند.
این دو بیماری با توجه به اینکه طول عمر افراد را کم نمی‌کند ولی روی کیفیت زندگی افراد اثر می‌گذارد. آنان مجبورند به‌طور مداوم به پزشک مراجعه کنند و هزینه‌های فراوانی بپردازند.
دو گروه تحقیقاتی در مورد ریفلاکس مشغول فعالیت‌اند و یکی از این گروه‌ها مطالعه کوهورت را در شهر تهران در حال انجام دارندوتلاش می‌کنیم درمان‌های مؤثرتری پیدا کنند تا نظام مراقبت از این بیماری‌ها را بهبود دهیم.
در خصوص بیماری‌های کبد چطور، آیا پژوهش و تحقیقات در حال انجام است؟ وضعیت ما در این حوزه چگونه است؟
شایع‌ترین بیماری که ما می‌توانیم نام ببریم کبد چرب است. بر اساس مطالعاتی که در تهران و سایر شهرهای ایران انجام داده‌ایم نزدیک به 30 درصد از ایرانیان به کبد چرب مبتلا هستند که عمده علت بیماری‌شان پرخوری و چاقی است.
حدود 70 درصد ایرانیان چاق هستندو 90 درصد افراد ورزش نمی‌کنند. عامل دیگر مؤثر در شیوع این بیماری، عوامل ژنتیکی است و این چند علت مهم‌ترین عوامل بیماری کبد چرب است.
کبد چرب افراد را مستعد به مرگ زودرس (در اثر سکته مغزی و قلبی) می‌کند. این افراد 10 سال زودتر به بیماری‌های قلبی و مغزی مبتلا می‌شوند.
بنابراین 80 درصد از مرگ این افراد مربوط به کبدشان نیست، بلکه سکته‌های قلبی و مغزی است. این افراد چربی بدنشان زیاد است علاوه بر اینکه چربی در کبدشان رسوب می‌کند هم‌زمان در رگ‌های قلب و مغز نیز رسوب می‌کند.
مطالعات زیادی در منطقه گنبدکاووس انجام‌شده و دارویی را در کشور به اسم "پلی پیل" که حاوی 4 ماده دارویی است، تهیه‌کرده‌ایم. مطالعات ما نشان داده که مصرف یک قرص در شب از این دارو تا 50 درصد از مرگ 20 اثر عوامل سکته قلبی و مغزی جلوگیری و همچنین به بهبود کبد چرب کمک می‌کند.
درمان اصلی این بیماری داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش است . این دارو می‌تواند به افرادی که زمینه ژنتیکی دارند کمک کند و تنها با مصرف از یک قرص در شب حداقل تا 50 درصد از مرگ‌ومیر جلوگیری می‌کند.
در ضمن همه دیابتی‌ها هم می‌توانند از این دارو استفاده کنند.
در مجموع همه این عوامل سبب شده امید به زندگی در ایران که 76 سال است نتوانیم به بالای 80 سال برسانیم.
یکی از روش‌هایی که ما فکر می‌کنیم می‌تواند کمک کند علاوه بر تغییر شیوه زندگی مصرف داروهای مناسب است.
داروی مذکور حاصل 12- 13 سال مطالعه و تحقیق است این دارو خوشبختانه توانسته موافقت کمیته دارویی کشور را بگیرد و در حال حاضر در بازار موجود است.
در خصوص عامل فشارخون که شیوع بالایی در کشور دارد چه پژوهش‌هایی انجام‌شده است؟
فشارخون هم بیماری مهم دیگری است که نزدیک به نیمی از ایرانیان حدود سن 55 سالگی به آن مبتلا می‌شوند.
این عارضه موجب می‌گردد که افراد زودتر از حد طبیعی دچار سکته قلبی و مغزی، نارسایی‌های کلیوی و... شده و نیازمند به دیالیزشوند.
ریشه بسیاری از بیماری‌های مزمن یا غیر واگیر که امروزه علت 80 درصد مرگ‌ومیر و ناتوانی در ایران است، همین شیوه‌های غلط زندگی محسوب می‌گردد. به‌عنوان‌مثال مصرف نمک در ایران حدود 5/2 برابر حد مجاز در دنیاست.
پرخوری، کم‌تحرکی، استرس و فشارهای روحی که در جامعه ما افزایش‌یافته است، نقش مهمی در شیوع این عارضه دارند.
آیا در مورد اعتیاد به مواد مخدر در کشور هم بررسی‌هایی انجام داده‌اید. اهم نتایج آن در حوزه پژوهشی و تخصصی شما چیست؟
یکی از بزرگترین مشکلاتی که در ایران داریم مصرف مواد مخدر است. از کل تریاک مصرفی در جهان، نزدیک به 42 درصد در ایران مصرف می‌شود.
یکی از دلایل آن‌هم این است که ما نزدیک به مراکز تولید تریاک در جهان قرار داریم و مسیر انتقال این مواد از ایران است.
به جهاتی دیگر این مواد، شامل تریاک و مشتقاتش از قدیم در ایران بوده و به‌تدریج متأسفانه مردم در ایران فکر کردند که تریاک برای قلب، قند خون، فشارخون و سایر بیماری‌ها خوب است.
مطالعاتی که انجام داده‌ایم بزرگترین مطالعه تحقیقاتی است که در جهان روی تریاک در ایران و در منطقه گنبدکاووس به مدت 20 سال با حضور 8 هزار فرد تریاکی انجام‌شده است و همچنان در حال انجام است؛ تابه‌حال چنین مطالعات گسترده‌ای در جهان بر روی تریاک انجام‌نشده است.
در این مطالعات نشان داده‌ایم که تریاک نه‌تنها هیچ فایده‌ای ندارد، بلکه به‌طورکلی شانس مرگ‌ومیر را دو برابر افزایش می‌دهد.
احتمال سکته‌های قلبی و مغزی را تا 2/5 برابر افزایش می‌دهد. تریاک عامل سرطان‌زایی است و موجب 5 سرطان مهم می‌شود.
سرطان مری را 2 و نیم برابر می‌کند؛ سرطان معده را 2/5 برابر؛ سرطان لوزالمعده را 2/5 برابر کرده و سرطان مثانه را نیز 4 برابر می‌کند.
تریاک ماده‌ای است که خطر آن از تنباکو بیشتر است و برخلاف تصور عموم از هیچ بیماری پیشگیری نمی‌کند. متأسفانه این ماده مانند سیگار برای افراد بالای 40 سال متداول شده است و به‌عنوان تفریح و تفنن استفاده می‌شود.
حدود 14 درصد ایرانیان سیگاری هستند و 10 درصد ایرانیان از تریاک استفاده می‌کنند که عوارضی بدتر از سیگار دارد.
ما با پژوهش‌های خود تلاش می‌کنیم که تریاک هم مانند سیگار به‌عنوان ماده کارسینوژن توسط سازمان بهداشت جهانی شناخته شود.
در خود ماده تریاک 4 عامل سرطان‌زا شناسایی‌شده است. بررسی‌ها در موش‌های آزمایشگاهی ثابت کرده که این ماده سرطان‌زاست و در ایران هم این موضوع ثابت‌شده است.
آلودگی‌های تریاک به موادی مانند سرب هم جزءمشکلات اخیر مصرف آن بوده که عده زیادی از معتادان را روانه بیمارستان‌ها کرده است. آیا بررسی در این مورد انجام داده‌اید؟
یکی از ناخالصی‌های موجود در تریاک، سرب است. چندین اپیدمی در ایران داشتیم که یکی از آن‌ها در افرادی بوده که تریاک آلوده به سرب را مصرف کرده‌اند و دچار دل‌دردهای بسیار شدیدی شده‌اند.
در مورد شیوه زندگی و بروز بیماری‌ها همیشه تذکر و هشدار بوده است. بررسی شما چه نکاتی را ثابت کرده است؟
یکی از دستاوردها در مطالعه کوهورت استان گلستان است. یکی از علل مهم سرطان مری در شمال شرق ایران عادت مردم به خوردن چای داغ و لب‌سوز است.
نوع چای در این بیماری مطرح نیست بلکه درجه حرارت هر نوع مایعات بیشتر از 65 درجه سانتی گراد باشد خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
حرارت بالای غذا، نفوذپذیری بدن در برابر عوامل دیگر سرطان که داخل غذا وجود دارد را نیز افزایش می‌دهد. این حرارت مستقیم می‌تواند باعث تغییراتی در مولکول DNA شود.
بنابراین توصیه می‌شود کلیه مایعات را به‌صورت ولرم مصرف کنید. همچنین چای را به‌صورت کم‌رنگ ولرم و در مقدار کم‌مصرف کنیم زیرا یکی از عوامل مهم در ریفلاکس معده مصرف زیاد چای است.
در حال حاضر مردم عادت کرده‌اند چای را لیوانی و در چند وعده متعدد مصرف کنند.
یکی از جنبه‌های مهم مطالعه در استان گلستان، مطرح کردن 120 سؤال در مورد روش تغذیه افراد بوده که آن را 20 سال پیگیری کرده‌ایم و تقریباً به اطلاعات خیلی جامع و کاملی رسیدیم.
اینکه چه مواد غذایی برای سلامتی مفید و مضر است. مهم‌ترین چیزی که ثابت‌شده این است این است که سبزی‌ها و میوه‌ها برای سلامتی مفید است میوه‌ها به‌صورت مکرر و در حجم کم استفاده شود و سبزی‌ها در طول روز مصرف شود. این شیوه زندگی از بروز سرطان و بیماری‌های مزمن و امراض قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند.
آجیل چهارمغز بدون نمک ثابت‌شده از سرطان‌ها و سکته‌های قلبی و مغزی جلوگیری می‌کند. همچنین اشتها را کم می‌کند مردم باید روزی دو بار به مقدار کم (کمتر از یک‌مشت) از آجیل 4 مغز استفاده کنند.
غذاهایی که مصرفشان مضر محسوب می‌شود، گوشت قرمز و کباب شده است.
مطالعات نشان داده است گوشت قرمزی که کباب بشود شانس سرطان معده، مری، لوزالمعده، سرطان سینه، سرطان پروستات و... را افزایش می‌دهد. همچنین موجب بیماری‌های قلب و عروقی نیزمی شود.
بنابراین توصیه می‌شود به‌طورکلی در طول هفته روزی 100 گرم گوشت قرمز استفاده کنیم. مصرف کم و به‌اندازه، مفید است ولی مصرف زیاد و به‌صورت سوخته و کبابی مضر است.
مشکل دیگر ایرانیان مصرف کربوهیدرات‌ها و شیرینی‌ها، قندها و برنج ونان است. 75 درصد از کالری‌هایی که مصرف می‌کنیم از خانواده قندها هستند که این موضوع باعث شیوع دیابت در ایران شده است.
حدود 10 درصد ایرانیان دیابت دارند و دارو و انسولین مصرف می‌کنند؛ حدود 30 درصد از ایرانیان شرایط قبل از دیابت را دارند.
اگر ما همین رویه را ادامه دهیم و همچنان 70 درصد مردم چاق باشند و تحرک نداشته باشند، پیش‌بینی می‌شود نزدیک به 15 -20 سال آینده حدود یک‌سوم از ایرانیان به بیماری قند خون مبتلا شوند.
توصیه می‌شود قند، شکرو برنج زیاد استفاده نشود.
هم‌وطنان علاقه زیادی به شیرینی دارندکه ازدحام و صف کشیدن در قنادی‌ها حاکی از این مساله است.
در ایام ماه مبارک رمضان مصرف مواد قندی و شیرینی‌ها بخصوص زولبیا و بامیه به‌جای کاهش، افزایش دارد. در پایان ماه مبارک به‌جای اینکه وزن کاهش یابد، می‌بینیم که متأسفانه افزایش وزن نیز رخ‌داده است.
الکل هم مضرات فراوانی دارد؛ آیا در خصوص مصرف الکل هم بررسی‌هایی انجام داده‌اید؟
مطالعات جدید در دنیا انجام‌شده و نشان داده است که مصرف الکل حتی به مقدار کم هم برای سلامتی مضر است و باعث بیماری‌های مزمن و سرطان‌ها می‌شود الکل باید به‌طور کامل از زندگی حذف شود البته جوامع غربی هنوز نتوانسته‌اند آن را کنترل کنند.
نکته مهم این است که آنچه مردم در ذهن خود تصور می‌کنند که الکل به مقدار کم مانند تریاک مفید است کاملاً اشتباه است و مصرف هر دو مضر اعلام می‌شود.
با توجه به مسئولیت جنابعالی در وزارت بهداشت در مورد جایگاه علمی کشور در دنیا و منطقه بفرمایید.
همیشه تمایل به آموزش و تربیت دانشجو و دستیار تخصصی داشتم ولی اغلب مسئولیت‌هایی در دولت و وزارت بهداشت بر عهده اینجانب گذاشته‌شده است.
مسئول دانشگاه شیراز بودم در آن زمان که با دانشگاه علوم پزشکی یکی بودند؛ معاون آموزشی، معاون پژوهشی و وزیر هم بودم. در این مدت هدف و تلاش ما در جهت توسعه علم و فناوری، این بوده که سرآمد باشیم.
البته همیشه این موضوع یک تلاش مستمر و طولانی را می‌طلبید. در این مورد در سالهای اخیر در سطح خاورمیانه، شمال آفریقا و حتی کشورهای اسلامی توانستیم بیشترین تولیدات علمی را داشته باشیم و درسال 2017 ایران در تمام منابع استنادی ISI و اسکوپوس ازنظر کمی و کیفی برای اولین بار توانست بیشترین مقالات علمی را منتشر کند.
همچنین از نظر تعداد مقالات از ترکیه، رژیم صهیونیستی و کشورهای اروپایی نیز بالاتر بوده‌ایم.
این موضوع که ایران بتواند در منطقه و در بین همه کشورهای اسلامی در تولید علم سرآمد باشد یکی از اهداف سند چشم‌انداز بوده است.
علت تحقق این موضوع داشتن تعداد زیادی محقق جوان و دانشجویان PHD است.
ولی وقتی به‌کل موضوع نگاه می‌کنیم ما سرمایه‌گذاری لازم برای تولید علم و فناوری را نکرده‌ایم.
درحالی‌که قرار بوده 3 درصد از تولید ناخالص ملی کشور صرف تولید علم و فناوری شود، این عدد از نیم درصد تجاوز نکرده و این عدد حتی در سالهای اخیر به 0/3 درصد رسیده است.
به‌طورکلی گرایش خیلی قوی در دولت و مجلس برای سرمایه‌گذاری در تولید علم و فناوری وجود ندارد. ولی با توجه به تمام محدودیت‌ها توانستیم این مقام را از نظر تولید علم و تعداد مقاله به دست آوریم.
همچنین ازنظر فناوری نیز حدود 3 هزارو 400 شرکت دانش‌بنیان تأسیس‌شده و نزدیک به هزار شرکت در حوزه سلامت است.
ما این توفیق را داشتیم در مدت کم، بیشتر از 200 قلم دارو که 22 قلم آن داروهای پیشرفته بیوتک بوده است در ایران با موفقیت تولید کنیم.
شاید اگر این تلاش‌ها نبود دسترسی مردم به این داروها به‌راحتی و ارزانی که امروز هست اتفاق نمی‌افتاد و همچنین در زمینه تجهیزات پزشکی نیز توانستیم تولیدات خوبی داشته باشیم.
یک روز کاری و یا هفته خود را چگونه می‌گذرانید؟
من از ساعت 6 صبح آماده‌به‌کار می‌شوم ساعت 7 صبح کارم را با کلاس درس یا جلسه آغاز می‌کنم و بعد به فعالیت‌های تحقیقاتی و اجرایی می‌پردازم یا به استان‌ها سر می‌زنم، با اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان و محققان گفتگو و آن‌ها را تشویق می‌کنم. هر روز هم در مرکز تحقیقات و هم وزارتخانه هستم.
هفته‌ای سه روز کلینیک هستم از ساعت 3 - 7 بیمارانم را ویزیت می‌کنم.
4 فرزند دارم که 3 نفر از آن‌ها پزشک متخصص هستند و یکی هم مهندس است. دو نوه‌دارم. هفته‌ای یک یا دو بار کوهنوردی می‌روم ویا منزل تردمیل کار می‌کنم و هنگام ورزش با تردمیل تلویزیون تماشا می‌کنم.
به خانواده رسیدگی می‌کنید؟
خانواده عادت کرده‌اند کارهای خود را بدون حضور من انجام بدهند.
مهم‌ترین آرزوی شما چیست؟
باید بتوانیم از نظر علم و فناوری به جایگاهی ارزشمند در جهان برسیم، جایگاهی که باید داشته باشیم و آن به دلیل پتانسیلی است که در جوانان می‌بینم و باید به فعل تبدیل شود.
تاکنون حدود 600 نفر رادر زمینه تخصصی خودم تربیت کردم. نزدیک به 200 نفر را در همین مرکز آموزش دادیم و آن‌ها نیز افراد دیگری را تربیت کردند.
ما بازهم کمبود متخصص در این زمینه‌داریم و تعداد افرادی نزدیک به دو برابر افرادی که تابه‌حال آموزش‌دیده‌اند نیاز داریم.
