آش های سنتی یزد ؛ خوش گذرانی خوشمزه

دل از محل زندگیمان می کنیم و به سفر می رویم . بعد از گذر از جاد ها و گاه گذراندن ساعت های طولانی به مقصدی می رسیم و کوله بارمان را بر زمین می گذاریم . حالا نوبت گشت و گذار است . جاذبه هایی که ساعت ها وقت گذاشته و آنها را جستجو کرده ایم تا مبادا چیزی از قلم بیفتد . یکی یکی برایشان برنامه ریزی می کنیم و سعی می کنیم ثانیه ای را هم تلف نکنیم . فکر می کنیم همه چیز کامل و مهیا و آماده است برای ساختن یک سفر خوب و خاطره های به یادماندنی …

بسته به انتخاب هایمان روزی به خیابان های شهر می زنیم و روزی دیگر را در طبیعت می گذرانیم .. ساعتها سریع سپری می شوند و روزهای سفر می گذرند و همچنان فکر می کنیم که هیچ چیزی را در مقصد از دست نداده ایم  اما جاذبه ای مهم در همه ی مقاصد هست که خیلی وقت ها در برنامه ریزی هایمان از قلم می افتد. غذاهای سنتی همان جاذبه های مهمی هستند که گاهی یادمان می رود که سری هم به آنها بزنیم .

چشیدن غذاهای محلی تجربه ی هیجان انگیزی است که شما را در فرهنگ مقصد شریک و سهیم می کند . شک نکنید که یکی از تجربه های شیرینتان خوردن غذاهای سنتی هر شهری و روستا در همان فضای سنتی است . امروز می خواهیم شما را به سفر در میان غذاهای خوشمزه ی استانی دعوت کنیم که در میان کویر زیبایی های کم نظیری را به نمایش گذاشته است .

کارناوال شما را  به گشت و گذاری خوشمزه در خیابان های استان یزد دعوت می کند …

پای سفره ی یزدی ها می نشینیم …

اسم یزد که می آید همه به یاد قطاب و لوز و پشمک و شیرینی های خوشمزه ای می افتند که مزه شان هیچوقت از ذائقه ی ایرانی حذف نمی شود .اگر گذرتان به این استان افتاد خرید سوغاتی های یزد فراموشتان نشود .

کافیست کمی بیشتر در خیابان های یزد قدم بزنیم و به رستوران ها نزدیک شویم تا در میان غذاها هم انتخاب های سنتی و تجربیات جدیدی به چشممان بخورد.

برای چشیدن غذاهای سنتی یزد باید کمی با ذائقه ها و عادات غذایی در این استان آشنا شویم . استفاده از ماست در آشپزی یزدی ها خیلی متداول نیست .  آنها در غذاهایی مانند آب دوغ خیار که ماست در آنها استفاده می شود، کشک را جایگزین ماست کرده اند .

صبح ها در سفره های یزدی نان کُپَک و لَتیر و نان خشک سنتی پیدا می شود و در ماه های سرد سال ارده شیره و حلوا ارده را در هر خانه ای می توان یافت .مصرف چای در میان یزدی ها بالاست و  چای همیشه همراه نبات است .نبات نباید در کنار قند یزدی و بر سر سفره ی صبحانه فراموش شود.

هندوانه و انار پرمصرف ترین میوه ها هستند و پخت رب انار در بعضی قسمت ها طی مراسم خاصی صورت می گیرد . رب انار یزد رقیق است و برای ملس نمودن مزه ی آن تکه های بِه در آن می ریزند . گاه بر سر سفره ها رب انار به عنوان چاشنی و سس استفاده می گردد .

پنج شنبه ها بوی نان سوروک در کوچه ها می پیچد و بر در هر خانه ای فردی منتظر صاحبخانه است تا نان سوروک را به عنوان خیرات به او تقدیم کند .

در چهار فصل سال در هر خانه ای قفسه ای از عرقیجات گیاهی به چشم می خورد و قسمتی از خانه هم به نگهداری گیاهان دارویی اختصاص می یابد . زمستان که می شود توت خشک و گردو را می کوبند تا به صورت تخته در آید و به عنوان یک میان وعده ی لذیذ میل کنند .

بعضی تفاوت ها در دستور های تهیه غذا ها هم دیده می شود . مثلا دیدن چغندرهای حلقه حلقه ای و سرخ شده در کشک بادمجان های یزدی اصلا عجیب به نظر نمی رسد .

آش های یزدی

آش از جمله غذاهایی است که جایگاه خاصی در آشپزی یزدی دارد و انواع مختلف آن در یزد طبخ می شود . کارناوال هم قصد دارد تمام این آش ها را به شما معرفی کند تا در #سفر به یزد هیچ تجربه ی خوشمزه ای از قلم نیفتد .

1- آش شولی

اول از همه می رویم به سراغ محبوب ترین آش یزدی ها .

شولی یکی از آش هایی است که به خاطر طبخ آسان و خوشمزه بودنش جایگاه خاصی در سفره های یزدی ها به خود اختصاص داده است . مواد مورد استفاده در طبخ آن کاملا به فصل بستگی دارد و در تابستان و زمستان از مواد مختلفی استفاده می شود .

ماش پخته، اسفناج، چغند، شوید و گاه شلغم و کدو زرد مواد تشکیل دهنده ی شولی زمستانی هستند .

در تابستان ها شولی را با  مقداری نخود سالم یا نیم کوب و عدس ، چغندر خرد کرده یا نیم کوب و برگ تهیه می کنند . از سرکه انار یا انگور و نیز رب انار به عنوان چاشنی آن به هنگام طبخ و بر سر سفره استفاده می شود .

بعد از پخته شدن مواد تشکیل دهنده ، مخلوط آرد گندم حل شده در آب سرد در آن می ریزند و مانند بسیاری از آش ها پیاز داغ را به آن اضافه و میل می کنند . مصرف برنج در آش شولی نیز در برخی اوقات دیده می شود .

2- آش کدو

آش کدو در شهرستان تفت و بیشتر در زمستان ها طبخ می شود . یزدی ها این غذا را مقوی و مناسب برای افراد دیابتی می دانند . در طبخ آن از لوبیا، ماش، نخود، کدو حلوایی، عدس، پیاز، روغن، فلفل، ادویه‌ها و شوید و آرد استفاده می شود .

3- آش کلم

این آش از آش های ویژه ی شهرستان تفت است و به دلیل اینکه مزاج گرمی دارد در زمستان ها از محبوبیت خاصی در میان مردم برخوردار می باشد . کلم، گوشت یا چربی، ماش، سبزی، برنج و ادویه مواد موجود در این آش را تشکیل می دهند . 

4- آش ماش

اگر در استان یزد به شهر مهریز سر زدید چشیدن آش ماش را فراموش نکنید. مواد تشکیل دهنده ی این آش خوشمزه سبزی و ماش و گاهی سیب‌زمینی خرد شده است. به منطقه ی منشاد که بروید این آش را بر سر سفره ی صبحانه می بینید .رسم بر این است که یکی از نزدیکان شخص تازه فوت شده ، آش ماش را بپزد و به خانه ی خانواده ی عزادار ببرد . آنها معتقدند این آش بوی متوفی را از خانه می برد .

5 – آش گندم 

پختن این آش در شب های اسفندماه متداول است. در شهرستان مهریز پخت این آش بسیار مرسوم است و آن را با نام آش حلیم و به نام حضرت عباس (ع) می پزند. نامش در منطقه ی مَنشاد جه جه و در منطقه ی بهادران شب اسفندی می باشد. به هنگام عزاداری های محرم  دیگ ها برای پخت این آش برپا می شوند . آش گندم را با نام آش امام حسین نیز می شناسند و به دو صورت آن را طبخ می کنند . 

در روش اول از نخود ، لوبیا چیتی، گندم پوست کنده ، سبزی آش و ادویه استفاده می کنند . در روش دیگر نیز جو و گندم پوست کنده ، نخود ، عدس ، ماش ،لوبیاسفید وقرمز و چیتی و  چشم بلبلی ، سبزی ، پونه و ادویه ( زیره ، زردچوبه ، آویشن ) مواد تشکیل دهنده ی آن هستند و به هنگام آماده شدن آن را با روغن زیتون میل می کنند . در هر دو روش سیر داغ ، پیاز داغ ، نعنا داغ و کشک به آش طعم دیگری می دهند .

در دستور اولیه ی آش گوشت وجود ندارد اما امروزه به هنگام پختن آش گوشت قرمز ریش ریش شده را به آن اضافه می کنند .

پخت این آش خوشمزه مراسم خاصی دارد . از چند روز قبل اجاق ها برپا می شوند تا همه در جریان پخت آش قرار گیرند . همگان دست به دست هم می دهند تا این آش طبخ شود . هنوز در اکثر نقاط یزد این آش با هیزم پخته می شود و حال و هوای عجیبی را در شهر به راه می اندازد .

6- آش انار

مگر می شود در یکی از استان های پر از انار باشیم و خبری از آش انار نباشد . در استان یزد ، مهریزی ها بیشتر به طبخ این آش می پردازند و با عدس، برنج، آب انار و کمی‌ گوشت آش انار را درست می کنند . در هنگام بیماری ها این آش را برای فرد بیمار طبخ می کنند و معتقدند که خاصیت درمانی آش برای بهبود بیمماری موثر است .

7- آش پرک

اگر در یزد دچار سرماخوردگی شوید اولین درمان خانگی آش پَرُک است . در پخت این آش از اسفناج ، آرد ، پرک جو ، نخود و لوبیا چیتی استفاده می کنند . مهریز یکی از شهر هایی است که پخت این آش در آن بسیار رواج دارد .

8- آش جو گاو

شهرستان اردکان به آش مخصوصش مشهور است . این آش خوشمزه طرز تهیه ی مخصوصی هم دارد . در طبخ این آش از خمیر ورنیامده ی ترش نشده استفاده می کنند . حبوباتش نخود و ماش است و گوشت سرخ شده هم به آن اضافه می شود . چند استکان آب را با کمی روغن در دیگ به جوش می آورند .ته دیگ را با مقداری از خمیر می پوشانند و مخلوط گوشت و حبوبات را روی آن می ریزند . دوباره لایه ای از خمیر روی ان می گذارند و بعد لایه ای از گوشت و حبوبات و این کار را تا پر شدن دیگ ادامه می دهند . حالا سوراخی در وسط لایه ها ایجا و آن را با روغن گوسفند پر می کنند . این آش به روش دم کردن پخته می شود و باید مقداری آتش هم روی دیگ قرار داده شود . پس از دم کشیدن و طی مدت زمان نسبتا طولانی آش جوگاو آماده ی خوردن می شود .

9- آش جو

در ساعات اولیه ی اولین صبح ماه اسفند  این آش در خیابان های شهرستان اردکان یافت می شود .جو، گوشت، چغندر، نخود، عدس و رب انار موادی هستند که این آش را تشکیل می دهند .

10- آش آبغوره

ترکیب لوبیا چیتی یا قرمز ، عدس، برنج ، سبزی آش،گوشت چرخ کرده و رب گوجه فرنگی آش خوشمزه ای می شود به نام آش آبغوره . این آش لذیذ را برای عطش‌ زدایی، صفرابری و کاهش قند و کلسترول خون استفاده می کنند . این آش در استان آذربایجان شرقی هم یکی از آش های پر طرفدار است .

11- آش تمبر

آش تمبر آش خوشمزه ای هست که در طبخ آن از عدس ، گوشت ، تمبر هندی و برنج استفاده می شود .

12- آش آلو

آش آلو با ترکیب برنج، گوشت چرخ کرده، سبزی آش، لپه و آلوی تازه یا آلوی خشک طبخ می شود . مزه ی این آش کمی ترش است و طرفداران خاص خود را دارد .

سخن آخر

از گشت و گذار خوشمزه ی امروز لذت بردید ؟ تا به حال طعم کدام یک از آش های یزد را چشیده اید ؟ به نظرتان خوشمزه بود ؟ منتظر پیشنهادات و تجربیات شما در کارناوال هستیم .