معصومه جباری – ریحانه زینلیان بروجنی؛ دانشجویان کارشناسی ارشد علوم تغذیه
رژیم‌های غذایی غنی از میوهها و سبزیجات با کاهش خطر بیماریهای مزمن در ارتباط هستند، بطوریکه دستورالعمل‌های عمومی غذای سالم و دستورالعمل‌های اختصاصی مبارزه با بیماریهای قلبی – عروقی، شامل توصیه به خوردن میوهها و سبزیجات فراوان است.
هر چند که تعداد دقیق سهم‌های پیشنهادی و اندازه وعده‌‌ها در این زمینه, بین کشورهای مختلف دنیا متفاوت است.
در یک مطالعه جهانی که به منظور بررسی مقدار دریافت میوه و سبزیجات در کشورهای مختلف دنیا انجام گرفته است، دریافت پایین میوه و سبزی در میان مردم سراسر دنیا، گزارش شده است.
نویسندگان این گزارش اشاره کرده‌اند که از میان پاسخ دهندگان به پرسش‌‌های آنها در مورد میزان مصرف میوه و سبزی که در 52 کشور جهان با درآمد غالب متوسط و پایین مورد بررسی قرار گرفته بودند، حدودا 87 درصد زنان و مردان کمتر از 5 واحد میوه و سبزی را بطور روزانه مصرف می‌کردند.
مطالعات جدید نشان می‌‌دهد مصرف روزانه 9 یا 10 واحد میوه و سبزی به همراه 3 واحد لبنیات کم چرب، در کاهش فشارخون بالا که یکی از عوامل تاثیر گذار در بروز و توسعه عوارض قلبی می‌باشد, بسیار مؤثر است.
از آنجاییکه میوه و سبزیجات یک گروه غذایی پیچیده از لحاظ ترکیب غذایی محسوب میشوند, قضاوت معقول درباره مکانیسم تاثیر آنها در بدن و پیشگیری از بیماریهای مزمن, به سادگی امکان‌پذیر نیست.
افزایش مصرف میوهها و سبزیجات می‌تواند جایگزین سایر غذاها در رژیم غذایی شود و این افزایش می‌تواند تاثیر گسترده تری بر ترکیب و تاثیر رژیم غذایی کلی فرد داشته باشد.
امروزه در مطالعات بالینی، بیشتر توجهات به ترکیبات بیواکتیو موجود در میوهها و سبزیجات همچون ویتامین C کاروتنوئیدها و پلی فنول‌‌ها جلب شده است.
از طرفی, میوهها و سبزیجات سرشار از فیبر نیز هستند. سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مصرف روزانه 30 گرم فیبر برای آقایان و 23 گرم برای خانم‌ها را برای سلامتی توصیه می‌‌‌کند، چرا که این مقدار مانع از جذب سایر مواد حیاتی غذاها در بدن نمی شود.
لذا یک رژبم غنی از میوهها و سبزیجات, می‌تواند غنی از ریزمغذی‌ها، فیتوکمیکال‌‌ها و فیبر (بسته به میزان میوه و سبزی مصرفی) باشد. بسیاری از اجزای میوهها و سبزیجات, فواد بالقوه‌ای بر روی سلامتی دارند و از نظر بالینی و سلامتی، حائز اهمیت هستند.
میوهها نیز مانند سبزی‌‌‌ها از منابع تامین کننده انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبرهای محلول و نامحلول محسوب میشوند و نقش آنها در حفظ سلامت عمومی بدن، به خصوص بیماریهای قلبی- عروقی غیر قابل تردید است.
بخش عمده جمعیت جهان هنوز به هدف جاری مصرف 5 واحد میوه و سبزی در روز نرسیده است. شواهد مطالعات اپیدمیولوژیک در مورد افزایش مصرف میوه و سبزیجات و کاهش خطر بیماریهای قلبی – عروقی و سکته,، بسیار قوی و محکم است. البته شواهد ضعیف تری هم در این زمینه در مورد درمان دیابت وجود دارد.
مصرف همه انواع میوهها برای حفظ سلامتی لازم است. انواع توت (توت فرنگی، شاتوت)، انگور (به خصوص انگور قرمز)، سیب، لیمو، پرتقال، گلابی، کیوی ، گریپ فروت، زردآلو، آلو، طالبی و انواع میوه‌های تابستانی دارای اثر حفاظتی بیشتری برای قلب و عروق می‌‌‌باشند.
شواهد پایه ای حاصل از مطالعات کنترل شده‌ی تصادفی، نشان دهنده‌ی ارتباط بین افزایش مصرف میوهها و سبزیجات با کاهش فاکتورهای مرتبط با خطر بیماریهای مزمن, خصوصا بیماریهای قلبی – عروقی، بخصوص در زمینه تاثیر بر فشارخون و عملکرد عروق کوچک (میکروواسکولار) است.
هر چند هنوز مطالعات بیشتری در این زمینه لازم است. اگرچه بر مبنای شواهد جاری برای جلوگیری از بیماریهای قلبی – عروقی و سایر مشکلات قلبی, رژیم غنی از میوه و سبزی باید مورد استفاده قرار گرفته و دستورالعمل‌های جهانی در این زمینه نیز برای ارتقای مصرف میوه و سبزیجات باید مورد توجه قرار گیرد.
باید توجه داشت که گنجاندن میوه و سبزی در جیره غذایی روزانه حتی بعد از حمله قلبی نیز بسیار مفید است و افزودن یک تا دو واحد از گروه میوه و سبزی با کاهش مصرف انواع گوشت‌های مختلف و چربی‌های حیوانی و لبنیات پر‌چرب همراه باشد، اثر حفاظتی بیشتری خواهد داشت.
