چند سالی است که کشاورزان مازندرانی و سایر کشاورزان در دیگر نقاط ایران با کم آبی مواجه هستند و مدیریت ناصحیح در مصرف آب و آموزش به کشاورزان شاید از جمله معضل تامین منابع آبی باشد، بنابراین نبود برنامه و آینده نگری از مباحث مهمی بوده که مسئولان پیش از این که فاجعه‌ای رخ دهد؛ باید به آن توجه کنند.به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا،بارها تحقیقات در زمینه نبود و یا کمبود آب از سوی کارشناسان کشاورزی مطرح شده اما ظاهرا تنها کسانی که باور ندارند، مردم و مسئولین بوده که با وجود اطلاع رسانی‌های فراوان همچنان کشت‌های بی رویه، ادامه یافته و جلوی آن گرفته نمی‌شود. شاید با اجرای یک دستورالعمل منسجم درباره بحران کم آبی بتوان کشاورزان را از این بحران بیش از گذشته مطلع کرد تا کشاورزان نیز از آن به عنوان یک الگو بهره بگیرند.
هرچند با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی در کشور و برخی منفعت طلبی‌ها، برخی از کشاورزان این اجازه را به خود می‌دهند که با وجود کم آبی در برخی مناطق همچنان به کشت دوم ادامه دهند، این در حالی است که تحقیقات ثابت کرده این نوع بهره گیری از زمین، توان اراضی کشاورزی را پایین آورده و در صورت کشت، مصرف آب چند برابر می شود و این امر تبعات بعدی به دنبال دارد.
یکی از این تبعات حفر چاه های عمیق و استفاده بی رویه از منابع آبی زیرزمینی است که این خود نیز مشکلات زیادی را به وجود می آورد، مشکلاتی چون تداخل آب شور و شیرین و یا خالی شدن آب سفره‌های زیرزمینی، اما در این میان تنها مشکل کم آبی در کشت دوم مشاهده نمی‌شود بلکه بر اساس نظر کارشناسان، ابتلا به برخی بیماری های خطرناک همچون سرطان نیز یکی از معضلات این کشت برای کشاورزان و مصرف کنندگان است، مشکلی که به نظر می رسد باید برای آن راه حلی ارائه داد.
مصرف بالای کود و سم در کشت دوباره برنج
رحمان روحانی از کشاورزان روستای آرم بخش مرکزی محمودآباد با بیان اینکه دارای 2 هکتار زمین کشاورزی در این روستا است، اظهار کرد: حدود 3سال است که کشت دوم برنج دارم و کمبود آب خود را از آب بندان روستا تامین کرده و مشکلی برای کشت ندارم. بارندگی‌های صورت گرفته، هیچ تاثیری در روند رشد برنج نداشته و هنوز رودخانه‌ها خشک است و این در حالی است که در مرحله برداشت برنج قرار داریم.
این کشاورز مازندرانی با اشاره به اینکه به خاطر مصرف بالای کود و سم در این نوع کشت موافق کشت دوباره برنج نیستم، اظهار کرد: تمام اراضی کشاورزی روستا زیر کشت دوم می رود و من نمی توانم زمین را بدون کشت نگه دارم. کشت دوم بلافاصله پس از نخستین کشت صورت می گیرد و همین دلیل موجب هزینه های بیشتر می شود و در نهایت سود کمتری می‌بریم.
روحانی گفت: کشت مجدد یک ریسک بوده و ممکن است هزینه ای که برای شخم زمین، پول کارگر و سایر هزینه ها داشته باشیم، به کشاورز بازگردانده نشود اما در کشت اول سود بیشتری خواهیم داشت و در کشت دوم هزینه بیشتر و سود کمتر داریم. در کشت اول در هر هکتار 3 تن محصول برداشت می شود اما در کشت دوم به دلیل تغییرات آب و هوایی و کمتر بودن آب این میزان به 2 تن در هر هکتار می رسد این در حالی است که هزینه انجام شده در کشت دوم، دو برابر کشت اول است.
کرم رمضانی از دیگر کشاورزان مازندرانی اظهار کرد: شرایط اقتصادی این روزها، درآمد پایین و هزینه های بالا باعث شده تا طی چند سال اخیر با وجود داشتن زحمات زیاد کاشت، اقدام به کشت مجدد برنج کنم. کشت دوم برنج و فروش حاصل از تولید کمک زیادی به من در هزینه های سال می کند چرا که شغل من فقط کشاورزی بوده و منبع درآمدی دیگری ندارم بنابراین با وجود اینکه از مشکلات حال حاضر مانند کم آبی مطلع هستم اما مجبور به کشت مجدد برنج می شوم.
این کشاورز مازندرانی با بیان اینکه محصول دیگری نمی‌توانم در زمین بکارم تا جایگزین کشت دوم برنج باشد، خاطرنشان کرد: به دلیل نوع کیفیت خاک اراضی کشاورزی در این منطقه جز کلزا و برنج، محصول دیگری نمی‌توان کاشت و در این میان تنها برنج درآمد بهتری دارد. کاشت کلزا و دیر به ثمر رسیدن این محصول باعث می‌شود کشت اول برنج دیر شده و دیر شدن کشت، کشاورزان را با چالش های فراوانی روبه رو می کند.
کم‌آبی، مهم‌ترین مانع کشت دوم در مازندران
همت اله پیر دشتی، رئیس کارگروه کشاورزی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران ، با بیان اینکه دو عامل ژنتیک و محیط می‌تواند بر کیفیت محصول برنج تاثیرگذار باشد، اظهار کرد: رقم برنج هاشمی و طارم از نظر ژنتیکی دارای کیفیت خوبی بوده اما عامل محیطی می‌تواند بر کیفیت تاثیر بگذارد.
وی خاطرنشان کرد: عامل محیطی مانند حاصلخیزی آب، خاک و دما می‌تواند بر کیفیت برنج کشاورزان تاثیر بگذارد و در این میان درجه حرارت به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذاری بر کشت مجدد برنج در مازندران است. تغییر دما به ویژه در شب که هوایی خنک تر است، به طور معمول بر کیفیت در کشت مجدد و حتی رتون تاثیر می‌گذارد.
پیردشتی با اشاره به اینکه مهم‌ترین عامل در جلوگیری از کشت دوم در مازندران کم‌آبی است، اظهار کرد: علاوه بر کم آبی، وجود کرم ساقه خوار نیز از مواردی است که کشاورز را مجبور به استفاده بیشتر از کود و سم کرده که این عوامل باعث پایین آمدن کیفیت محصول خواهد شد. بارندگی و دمای کمتر از 15 درجه سانتی گراد، بر دانه بستن برنج، خوشه بندی، پوک شدن و پائین آوردن کیفیت آن موثر است.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار کرد: برای اینکه دانست بارندگی و توزیع بارش در کیفیت برنج تا چه میزان موثر است، باید دید برنج در چه مرحله ای از رشد است اما آنچه در کشت دوم مهم به نظر می‌رسد، بهره‌وری قابلیت های کشت در برخی مناطق است. قابلیت‌سنجی اراضی برای کشت دوم از جمله مسائلی است که باید به صورت دقیق کنترل شود، بارندگی در برخی مناطق به جای اینکه در زمین برای کشت برنج ذخیره شود، تبخیر می‌شود.
کشت دوم برنج و استفاده بیش از اندازه سموم
بهنام امیری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری نیز به استفاده بیش از حد از سموم کشاورزی توسط کشاورزان در کشت دوم برنج، اشاره و اظهار کرد: بیشترین سموم مصرفی مربوط به مبارزه با کرم ساقه خوار برنج است که به خصوص در کشت‌های دوم صورت می‌گیرد.
امیری، نسل سوم کرم ساقه خوار برنج را دارای بیشترین کلونی دانست و خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه زمان ظهور این نسل مقارن با کشت های دوم در استان مازندران است؛ کشاورزان در این دوره سموم بیشتری را برای از بین بردن این آفت استفاده میکنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه سموم شیمیایی بر اساس نفوذ دارای انواع مختلفی است، تصریح کرد: برخی از سموم مانند "دیازینون" و "دورسبان" تماسی و برخی دیگر به سموم سیستمیک مشهور بوده و البته انواع مختلفی دیگری نیز دارند.
امیری ماندگاری سموم سیستمیک را دارای قابلیت نفوذ به بافت های گیاه عنوان کرد و افزود: این سموم در داخل گیاه و یا محصول نفوذ کرده و بسته به دوره ماندگاری از یک تا چند هفته در داخل بافت ماندگاری دارند.
رابطه میان کشت دوم برنج و سرطان‌ها/ استان مازندران رتبه نخست استفاده از سموم شیمیایی
امیری در ادامه به اثرات مخرب این سموم در زندگی بشر اشاره کرد و افزود: بسیاری از بیماری های فعلی نظیر سرطان‌ها و اختلالات مختلف دیگر ناشی از استفاده غیر اصولی از سموم شیمیایی است.
امیری از رابطه مستقیم استفاده از سموم شیمیایی و بیماری های لاعلاج در مازندران سخن گفت و تصریح کرد: استان مازندران رتبه اول کشور را به لحاظ مصرف سموم داشته و متاسفانه رتبه اول بیماری های سرطانی کشور را نیز دارد.
استاد دانشگاه علوم کشاوزی ساری، نفوذ سموم به آب‌های روان و منابع زیرزمینی را امکان پذیر دانست و تصریح کرد: برخی سموم با ماندگاری بالاتر حتی پس از وارد شدن به نهرها و رودخانه‌ها به دریا رسیده و باعث آلودگی آبزیان نیز خواهند شد که در نهایت این آلودگی به زنجیره انسانی ختم می‌شود.
وی با بیان اینکه سموم کلره تا سال‌ها می‌توانند خاصیت اثرگذاری داشته باشند، یادآور شد: این سموم پس از وارد شدن به بدن در هنگام ضعف قوای جسمی فعال شده و اثرات مخرب خود را در این دوران نشان خواهند داد.
