لطفاً کار جمعی را بدنام نکنید؛ نقدی بر اتحادیه کسب‌ و‌ کارهای اینترنتی

* نویسنده این یادداشت، میلاد جهاندار مدیرعامل استارتاپ فین‌تک باهمتا و دبیر سابق انجمن فین‌تک ایران است. 

کوچکترین شکی بر ارزش کار جمعی برای حل مشکلات مشترک وجود ندارد. تشکل‌های تخصصی می‌توانند ابزار مناسبی برای پیگیری و برطرف کردن موانع مشترک باشند. تشکل زدن به خودی خود هدف نیست و زمانی ارزشمند است که تشکل با هدف حل کردن مشکلی مشخص شکل بگیرد. تشکل یک ابزار است و به این معنی نیست که هر کار جمعی پسندیده است و به سر منزل مقصود خواهد رسید و اگر از این ابزار استفاده صحیح نشود می‌تواند در جهت عکس نتیجه دهد.

نقدی که بر اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی وارد است استفاده اشتباه و سطحی نگری به کار جمعی و صنفی است. اینکه بگوییم همه کسب و کارهای اینترنتی برای حل مشکلاتشان زیر چتر حمایتی یک اتحادیه قرار بگیرند و با کلید واژه «کار جمعی» به دنبال تهییج کردن آنها و عضویت در یک اتحادیه جدیدالتاسیس باشیم، در واقعیت ضربه زدن به فضای کسب و کار و توسعه آنها است. با این رویکرد نه تنها به سمت حل مشکل نرفتیم که مشکلات جدیدتری بوجود خواهد آمد:

• مشکل اول) عدم پیگیری مطالبات به صورت تخصصی

به دلیل تنوع زیاد کسب و کارها و گستردگی مطالبات مختلف، هیچکدام از آن کسب و کارها به نحو مطلوب و تخصصی نمی‌توانند مطالباتشان را پیگیری کنند تا در برگیرنده میزان قابل توجهی از مشکلاتشان به صورت عمیق باشد.

• مشکل دوم) بدبین شدن کسب و کارها نسبت به کار جمعی

کسب و کارهایی که باید خود وارد عرصه کار صنفی و مطالبه گری جمعی می‌شدند، به دلیل تبلیغات فریبنده اتحادیه، دل در گرو کشتی نجات اتحادیه خواهند بست و مسیر درست کار صنفی که بخش جدا نشدنی از فعالیت هر کسب و کار برای حل مشکلاتشان است را نادیده می‌گیرند. و در نهایت بعد از اینکه اتحادیه نتوانست نتیجه مورد نظر را برای آنها محقق کند، به طور کل از کار صنفی نا امید می‌شوند و مشکل را در کار صنفی ممکن است ببینند و نسبت به هر نوع کار جمعی بدبین شوند.

• مشکل سوم) تبدیل شدن به مانعی برای رشد و توسعه

تکنولوژی به خودی خود صنف نیست که اگر اینطور بود برای کسب و کارهایی که از تلفن یا فکس استفاده می‌کنند و مشکلاتی دارند نیز باید اتحادیه‌های کشوری میزدیم. اگر میخواهیم مشکلاتی که کسب و کارهایی که از تکنولوژی اینترنت استفاده میکنند را حل کنیم باید فضای پذیرش و استفاده از تکنولوژی را برای بخش‌های مختلف جامعه آماده کنیم تا کسب و کارها در جایگاه درست خود قرار بگیرند.

همیشه بخشی تکنولوژی را زودتر می پذیرند و به استقبالش می روند و عده‌ای دیرتر به این جمع می‌پیوندند. اینکه به بهانه زودتر پیوستن تعدادی از کسب و کارها برای استفاده از تکنولوژی، آنها جدا کنیم و در تقابل با بخش‌های دیگر جامعه قرار دهیم و از واژه بخش سنتی و اینترنتی برای جداسازی آنها استفاده کنیم، در عمل به مشکلات دامن خواهیم زد و حل موضوع را حادتر خواهیم کرد و تبدیل به مانعی برای رشد و توسعه پایدار کسب و کارهای بر پایه تکنولوژی می‌شویم.

• مشکل چهارم) محیا سازی فضای سواستفاده و ضربه زدن به اعتماد مردم

وقتی اتحادیه سودا و ادعای متولی گری اینترنت را دارد، مسئولیت نظارت نیز بر عهده‌اش خواهد بود. نظارت بر این تعداد و تنوع از کسب و کار آن هم با ابزار مجوز توسط یک اتحادیه در عمل امکان پذیر نخواهد بود. تجربه نماد اعتماد الکترونیک نشان داده که مجوز ابزار کارآمدی برای نظارت نیست و این تنوع تخصص در حوزه‌های مختلف را نمی‌توان در یک سازمان برای نظارت گری جمع کرد. و نتیجه اینکه هم کسب و کارهایی که می‌خواهند فعالیت کنند را به سختی خواهیم انداخت و هم اینکه به دلیل عدم توان نظارت، محیط را برای افراد سودجو محیا خواهیم کرد.

داستان سکه ثامن مثال خوبی برای این مشکل است. به دلیل آگاهی اشتباهی که به مردم القا شده است با دیدن نماد اعتماد ریسک‌هایی که ممکن است متحمل شوند را در نظر نمی‌گیرند و هنگامی که افراد بر مبنای تبلیغات اشتباه نماد، متضرر ‌شدند، نماد هیچگونه مسئولیتی برای جبران خسارت نپذیرفت و تنها نماد اعتماد سایت سکه ثامن را بعد از مرگ سهراب، حذف کرد. نتیجه چنین تبلیغات فریبنده‌ای که برای تثبیت جایگاه‌ مجوز می‌شود، پس از نمایان شدن ناکارآمدی مجوزها، تبعات سنگینی برای کل کسب و کارها در پی خواهد داشت چرا که بی اعتمادی مردم نسبت همه کسب و کارها بوجود خواهد آمد.

راهکار چیست؟

حل مشکلات به خودی خود قدم مثبتی است اما باید نگاه کارشناسی داشت و نه اینکه با کلید واژه «کار جمعی» ناآگاهانه به همه کسب و کارها و مردمی که از خدمات آنها می‌توانستند بهره‌مند شوند، ضربه بزنیم.

الف) باید اجازه داد و کمک کرد تا کسب و کارهای با منافع مشترک مثل فروشگاه‌های انلاین، فینتک‌ها یا کسب و کارهای فعال در حوزه گردشگری و .. خودشان تشکل‌های تخصصی ایجاد کنند و مشکلاتشان را به صورت متمرکز دنبال کنند.

ب) اتحادیه می‌تواند ارزشمند باشد اگر در مسیر درستی قرار گیرد و سودای متولی گری اینترنت را در سر نپروراند. اتحادیه با تمرکز بر روی مشکلات مشترک در کسب و کارهای نوپا مانند فیلترینگ، بیمه، مالیات و ... که عموما از عدم شناخت حاکمیت نسبت به این نوع کسب و کارها شکل می‌گیرد، و پیگیری از طریق راهکارهای کارشناسی می‌تواند قدم مثبتی برای ذینفعان بردارد.

ج) مجوز جدید ایجاد کردن هیچ کمکی نخواهد کرد و تجربه نشان داده که تنها باعث به سختی افتادن کسب و کارها و ایجاد رانت برای حلقه نزدیک خواهد شد.

باید فضایی محیا کرد تا کسب و کارهای جدید که عموما از تکنولوژی اینترنت نیز استفاده می‌کنند در کنار کسب و کارهای قدیمی‌تر  که هنوز از این تکنولوژی استفاده نکرده‌اند قرار بگیرند و شناخت حاکمیت و مردم نسبت به کسب و کارهای جدید بهبود یابد تا هم عموم از تکنولوژی‌های جدید بهره‌مند شوند و هم بازیگران جدید در بین بازیگران قدیمیِ صنعت‌های مختلف پذیرفته شوند.

تجربه ما در انجمن فین‌تک را برای حل مشکلات خودمان که باور داشتیم از مسیر پیگیری جمعی به نتیجه خواهد رسید و دستاوردهای درخشانی نیز داشتیم، تجربه ارزشمندی بود. فین‌تک‌های پرداختی در چارچوب پرداخت یار بانک مرکزی به رسمیت شناخته شدند بدون اینکه مجوز جدیدی ایجاد شود و در این مستند تمام ذینفعان و نهادهای نظارتی به اتفاق نظر رسیدند. امید است که با اشتراک گذاشتن تجربه این کار جمعی بتوان چراغی برای افراد دغدغه مند روشن کرد.