داستان انقلاب هنوز به شکل‌گیری انقلاب نپرداخته است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی‌حوزه هنری، کارگاه آسیب‌شناسی داستان انقلاب در قالب نهمین جشنواره داستان انقلاب صبح امروز یکشنبه 20 فروردین ماه در تالار امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای این کارگاه حسین فتاحی داستان نویس ایرانی درباره ویژگی‌های یک داستان انقلابی بیان کرد: وقتی صحبت از داستان انقلاب به میان می‌آید، باید با داستانی رو به رو باشیم که همه عناصر انقلاب را بتوان در آن پیدا کرد. متاسفانه ما در این حوزه بیشتر به حوادث بین 17 شهریور سال 42 تا پیروزی انقلاب سال 57 حرکت کرده ایم. در حالی که شکل گیری انقلاب از دوران مصدق و ملی شدن نفت آغاز شده و تا همین امروز هم ادامه دارد.

وی با تقسیم بندی دوران انقلاب و داستان نویسی درباره این رویداد به دوران مبارزه، پیروزی و استمرار پیروزی افزود: به نظر می‌رسد اهمیت دوران بعد از پیروزی و تاکید بر آن در داستان نویسی بیشتر از دوره‌های قبلی است و آنچه در داستان انقلاب مغفول مانده است، توجه به دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب است. در حالی که در رمان‌های بزرگ جنگی دنیا مثل «جنگ و صلح» تولستوی از دوران آرامش و قبل از جنگ در مسکو قصه گویی آغاز شده و حتی به 20 سال بعد ازجنگ می‌رسد.

فتاحی با مطلوب دانستن داستان‌های انقلابی مربوط به شهرها و استان‌های دیگر به سبب ایجاد تنوع ادامه داد: امسال در جشنواره سه اثر مربوط به شهرهای اهواز، یزد و شیراز بود که همین منجر به ایجاد تنوع می‌شد. برخلاف دوره‌های گذشته جشنواره که عمده آثار مربوط به تهران و ماجرای شکنجه گاه‌ها و زندان‌ها بود. در داستان انقلاب به تعداد آدم‌ها و حاضران در جنگ، قصه برای روایت کردن وجود دارد.

وی با اشاره به برخی رویدادهای مورد نظر برای داستان پردازی با محوریت انقلاب خاطر نشان کرد: دوران زندگی‌های مخفی، آگاهی بخشی درباره انقلاب، مسائل مربوط به خانواده، دانشگاه‌ها، سربازخانه‌ها، ساواک و درگیری‌های شخصی همگی می‌تواند سوژه‌های مورد توجه در داستان انقلاب باشد که به ندرت به سراغ آن‌ها رفته ایم.

نویسنده باید جهان بینی خود را داستان نویسی حفظ کند

طاهر ایبد داستان نویس انقلاب نیز در ادامه با اشاره به نگاه خاکستری داشتن در داستان پردازی انقلاب توضیح داد: نویسنده علیرغم این که از کلیت انقلاب در داستان نویسی می‌تواند دفاع کند، باید نگاه شخصی خود را داشته باشد. او می‌تواند در بخش‌هایی منتقد هم باشد و جهان بینی خود را حفظ کند.

وی افزود: اساسا انقلاب برای شکل گیری نیازمند بستری اجتماعی است که حتی می‌توان درباره انقلاب اسلامی‌ایران ریشه‌های آن را به دوران مشروطه نسبت داد. بنابراین توجه به این واقعیت نگاه نویسنده را از سیاستمدار متفاوت می‌کند.

این نویسنده با اشاره به یک خاطره از سفر به مناطق جنگی در سال‌های بعد از دفاع مقدس گفت: این شخصیت‌های داستان هستند که تعیین می‌کند چقدر می‌توان سیاه و سفید به ماجرا نگریست. یادم است در فاصله کوتاهی بعد از جنگ به همراه برخی نویسندگان به آبادان سفر کردیم. یکی از فرماندهان جنگی آن منطقه به این که تصویر ارائه شده در داستان‌ها از جنگ اصلا مطابق واقعیت نیست، انتقاد می‌کرد. در واقع می‌گفت نگاه مطلقی به ماجرا وجود دارد.

جای خالی داستان‌هایی درباره چرایی انقلاب احساس می‌شود

محسن پرویز نیز در این کارگاه گفت: درباره داستان انقلاب و تعریف آن بارها صحبت شده اما نتیجه هیچ وقت راهگشا نبوده است. تعریف زمانی از داستان انقلاب کار درستی نیست، بلکه باید به نوشتن داستان‌های سالم و تاثیرگذار در این باره توجه کنیم.

وی با اشاره به خلا داستان‌هایی درباره چرایی وقوع و شکل گیری انقلاب خاطر نشان کرد: جای خالی داستان‌هایی درباره چرایی شکل گیری انقلاب در ادبیات انقلاب احساس می‌شود. این اتفاق می‌تواند در داستان‌های بلند و رمان پردازش شود و ابعاد ماجرا را تشریح کند. چراکه در حال حاضر از زمان پیروزی انقلاب فاصله زیادی گرفته ایم و نیاز است تا برای نسل‌های جدید ماجرا تشریح شود.

معاون سابق امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد در ادامه تشریح کرد: خوشبختانه داستان انقلاب در حوزه‌های فنی نظیر سایر بخش‌های ادبیات داستانی قوی عمل کرده است. شاید زمانی شرح جزئیات و زاویه دیدها در داستان نویسی مغشوش بود. اما اکنون نویسندگان آشنایی خوبی با اصول کلی داستان نویسی دارند و آن را در آثار خود رعایت می‌کنند.

نویسنده انقلاب نباید تاریخ اجتماعی را حذف کند

منیژه آرمین دیگر مدرس کارگاه آسیب شناسی داستان انقلاب نیز در این جلسه با اشاره به تعریفی از داستان انقلاب بیان کرد: داستان انقلاب عبارت است از شروع مبارزه انسان و این نگاهی ریشه ای به موضوع انقلاب است. ما در مقام یک نویسنده نمی‌توانیم و نباید هیچ واقعه ای از انقلاب را حذف کنیم.
وی با بیان این که جهان برای یک نویسنده هم کوچک است هم بزرگ، ادامه داد: دنیا از این نظر برای نویسنده کوچک شده است که می‌تواند اطلاعات مورد نظر خود را به راحتی به دست بیاورد و بزرگ از این نظر که با سوژه‌های زیادی رو به روست. به نظر من ریشه‌های داستان نویسی درباره انقلاب حتی به دوران پیش از اسلام نیز بر می‌گردد. زمانی که فردوسی درباره مظلومیت سیاوش می‌نوشت و بعد از اسلام نیز این گونه از ادبیات داستانی با وقایع دیگری گره خورد و ظهور یافت.

این نویسنده همچنین افزود: داستان انقلاب مانند شهری است که با ورود به آن باید ناشناخته‌هایش را کشف کرد و نویسنده را محدود نمی‌کند. یک نویسنده داستان انقلاب نباید تاریخ اجتماعی را در روایت خود حذف کند. اگرچه داستان تاریخ نگاری نیست، اما نباید واقع گرا نباشد. هویت و سیالیت روح انسان مانع از این حذف می‌شود. چند بعدی بودن داستان نگاه سیاه و سفید را از آن می‌گیرد و نویسنده را هدایت می‌کند که چه چیزی را بنویسد که به نتیجه دلخواه خود برسد و در نهایت اصل تعادل در داستان نویسی مهم است. در واقع نویسنده متبحر کسی است که نه تاریخ، نه انسان و نه داستان اجتماعی را حذف کند.

یادآوری می‌شود هفته هنر انقلاب به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت سید مرتضی آوینی تا 25 فروردین ماه در حوزه هنری ادامه دارد.