در حوزه‌های دیگر سرمایه‌گذاری همچون مواد معدنی روایت‌ها و فرایندها سالهای سال ثابت بوده و همه تغییرات بازار تا مدت زیادی قابل پیش بینی بود. اما در حوزه آی تی تغییرات زیاد هست و حتی ممکن است کل پارادایم عوض شود.
«سجاد مرادی» دستیار وزیر ارتباطات مهمترین خدمت دولت به اکوسیستم کسب‌وکارهای نوپا را هیچ گونه دخالتی در این موضوع می‌داند و کارهایی که وظیفه دولت است را خارج از دخالت مستقیم بیان می‌کند.او باور دارد که دولت باید سیگنال‌هایی به اکوسیستم بدهد و آنها را از یک سری بازار آگاه سازد:
«اینترنت اشیا و کارکردش در بخش کشاورزی که این روزها وزیر ارتباطات هم از آن در سخنرانی‌هایش می‌گوید نمونه‌ای از همین سیگنال هاست.»
دولت دخالت‌های نامناسبی دارد
«رضا زرنوخی» مدیرعامل صندوق پست تکنولوژی باور دارد که دخالت‌های نامناسب دولت در سرمایه‌گذاری تبدیل به مشکل شده است.
او می‌گوید دولت باید یک سری مشوق بگذارد و از دخالت مستقیم حذر کند:
«لبنان در اکوسیستم سرمایه‌گذاری خطرپذیر 25 میلیون دلار ظرفیت داشته و بخش‌نامه‌ای توسط بانک مرکزی این کشور صادر شده که آنها موظفند به استارتاپ‌ها کمک کنند و در صورت شکست کسب‌وکار مربوطه، تا 70 درصدش را دولت می‌پذیرد و اگر شتابدهنده هم از بین برود، صد در صد. این باعث شد که سال گذشته ظرفیت 25 میلیون دلاری به 225 میلیون دلار رسیده و استارتاپ‌ها حالا از حوزه کشور‌های منا می‌روند آنجا تا پول بگیرند.»
سرمایه‌گذاری باید با شناخت صورت گیرد
«شهاب مرادی» مدیرعامل فناپ نیز باور دارد که شناخت در مورد سرمایه‌گذاری در حوزه ICT کشور آنچنان وجود ندارد. مدیریت سبد سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری‌های خطرپدیر باید با دانش مناسب و شناخت دقیقی صورت بگیرد.بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها اما نگاه صرفا مالی و یا IT هست و از همان ابتدا اشتباه پیش می‌روند:
«سرمایه‌گذاری به منظور سودآوری انجام می‌شد ولی همین مساله سوددهی زوایای گوناگونی دارد. سرمایه‌گذار یا می‌خواهد از ارزش سهام استارتاپ سود بگیرد یا در آخر سال یک رقمی را به عنوان سود از استارتاپ بگیرد و یا در برخی مواقع، سرمایه‌گذاری مذکور باعث می‌شود که یک استارتاپ دیگر پررنگ شود و در حقیقت برندینگ برای کسب‌وکار شکل می‌گیرد.»
مدیرعامل فناپ تاکید دارد که گاهی سرمایه‌گذاری‌هایی در کشور شکل می‌گیرد که بازار کشورمان آن کشش لازمه را ندارد. او عقیده دارد که در بسیاری از مواقع دسترسی به بازارهای جهانی وجود ندارد و این مساله ریسک سرمایه‌گذاری را به شدت بالا خواهد برد:
«برخی از استارتاپ‌ها باور دارند که فقط باید مدام سرمایه بگیرند و با این تزریق‌ها تبدیل به یک استارتاپ موفق شوند. در صورتی که در دنیا روند جور دیگری هست و بسیاری از استارتاپ‌ها بعد از یک موفقیت نسبی با شرکت‌های بزرگتر ادغام می‌شوند.»
موضوعی که جوانمردی از آن صحبت می‌کند البته در ماه‌های اخیر کمی تا قسمتی در اکوسیستم استارتاپی کشور دیده می‌شود برخی از کسب‌وکارها با شرکت‌های بزرگتر ادغام شدند، همچون ادغام آلونک با شیپور و یا روکولند با دیجی کالا و یا پیش‌تر از آن ادغام مجموعه زودفود با اسنپ. اما همانطور که جوانمردی می‌گوید این ماجرا چندان در بین فعالان کسب‌وکارهای نوپا مرسوم نیست و عده‌ای به تعبیر او این ادغام را یک مساله ناموسی می‌بینند.
جوانمردی ایده‌هایی که قابل سرمایه‌گذاری باشند را زیاد نمی‌بیند و باور دارد که بسیاری از فعالان این حوزه یک ایده موفق را دائما پیاده می‌کنند: «متاسفانه نگاه ما به استارتاپ‌ها یک نگاه نجات دهنده اقتصادی است و فکر می‌کنیم که این کسب‌وکارهای نوپا می‌توانند منجلبا اقتاصدی کشور را نجات دهند در حالی که این بخش کوچکی از سیستم اقتصادی کشور است.»
باید از گذشته درس بگیریم
«علی نیازی» عضو سندیکای مخابرات با اشاره به موج استارتاپ‌ها در چهار سال اخیر، زمان کنونی را وقت بسیار مناسبی می‌داند که با نگاهی به اشتباهات و مشکلات حوزه بتوان بهتر پیشروی کرد و درس جدی از گذشته نه‌چندان طولانی استارتاپ‌ها گرفت:
«یک سری درس‌ها برای دولتمردان است و یک سری هم برای فعالان استارتاپ‌ها. VC خودش یک بنگاه اقتصادی است و این موضوع را باید دولتی‌ها بفهمند و دخالتشان را نه که مستقیم بلکه در حد تنظیم مقررات تنظیم کنند. حوزه‌هایی که دولت می‌تواند به آنها ورود پیدا کند باید جایی باشد که بخش خصوصی چندان تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش‌ها ندارد؛ حوزه‌هایی که بازدهی طولانی مدتی دارد و یا سرمایه هنگفتی می‌خواهد و البته توسعه آن هم برای کشور ضروری باشد.»
او هم مانند بسیاری دیگر از کارشناسان حاضر در جلسه ایده‌های موجود در بازار را چندان ناب و نوآورانه نمی‌داند و بیشتر آنها را یک واسطه اینترنتی می‌داند. اعلام می‌کند که رتبه ایران در شاخص Startup Skills دو برابر متوسط جهان است ولی در شاخص‌هایی چون بین‌المللی شدن تقریبا صفر هستیم و مشکل اکوسیستم را وصل نبودن به زنجیره بین‌المللی می‌داند و تاکید دارد که دولت هم چندان تمایلی به تحقق این جریان نشان نمی‌دهد.
شرایط اقتصادی فعلی سرمایه‌گذاران خطرپذیر را کاهش داده است
«سعید زرندی» مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی فرودگاه پیام، تولیدکنندگان و فعالان حوزه شرکت‌های بزرگ ICT با فعالان استارتاپی را از هم متمایز خواند و تاکید کرد که آنها با یکدیگر همسانی دارند ولی توصیه‌ها و مراحل کاملا جدایی از همدیگر دارند تا به رشد و موفقیت برسند:
«در حال حاضر همگی دنبال شتابدهنده افتادند در صورتی که آنها فقط یک گپ را می‌خواهند پر کنند و مشکلات کسب‌وکارهای نوپای تکنولوژی را حل و فصل کنند. در حال حاضر نه بازار مصرف وجود دارد و نه VC اما 60 تا شتابدهنده فعال در مملکت فعال است.»
زرندی عقیده دارد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر بین 7 تا 10 سال بازگشت سرمایه می‌خواهد در حالی که در کشور می‌خواهند سر سال پولشان با سود برگردد. او می‌گوید این موضوع در ادبیات سرمایه‌گذاری کشور وجود ندارد و در بهترین حالت و طولانی‌ترین مدت به حوزه مسکن در حد یکی دو سال برمی‌گردد:
«شرایط بد اقتصادی نیز بی‌تاثیر نیست چرا که سرمایه‌گذار می‌رود و در بخش ارز و طلا سرمایه‌گذاری می‌کند و در عرض سه ماه چندین صد در صد سود می‌کند.»
او اما برخلاف دیگران عقیده دارد که دخالت نکردن دولت کار درستی نیست و تاکید دارد که چنین سیاست‌هایی که با عنوان دولت حداقلی در جهان شناخته می‌شود، پیش‌تر در کشورهایی نظیر انگلیس به شکست انجامیده است: «این شدنی نیست که دولت حضور نداشته باشد ولی باید سیاست دقیقی برای این حضور در نظر گرفته شود. این دولت است که باید در شکل دهی فضا باشد ولی بازیگر نباشد و یا در قوانین مالیات و انتشار اوراق به عنوان محرک عمل کند.»
ورود نکردن دولت به شبکه‌های ماهواری‌ای ضرر میلیارد دلاری به همراه داشت
«مرتضی براری» رییس سازمان فضایی کشور نیز در سخنرانی کوتاه خود اشاره کرد که با مجوز نسل اینترنت سه و چهار توسط دولت موج استارتاپ‌ها با تنها سه چهار سال تاخیر همزمان در دنیا شکل گرفت و استارتاپ‌ها توانستند بازار را به دست خود بگیرند و اقتصاد خدمات را چند درصد ارتقا دهند:
«تا سال 2045 بیش از نود و دو درصد اقتصاد خدمات هستند و استارتاپ‌های ما هم توانستند 5 رصد این موضوع را در کشور ارتقا دهند و روندشان ادامه هم دارد.»
موج استارتاپ‌های فضاپایه در دنیا دارد شکل می‌گیرد که ناسا هم حتی دنبال این موضوع را گرفته است. او تاکید می‌کند که سازمان فضایی ایران هم آمادگی زیادی برای همکاری با استارتاپ‌ها دارد: «دوست داریم استارتاپ‌های فضاپایه در ایران جان بگیرد. سرویس‌های Navigation و GPS در دنیا چند میلیارد دلار اقتصاد را با خود به همراه دارد ولی ایران سهم چندانی از این اقتصاد ندارد.»
او موج آینده اقتصاد را موضوع Broadband ماهواره‌ای می‌داند و دولت 5هزار میلیارد و بخش خصوصی 25 هزار میلیارد سرمایه‌گذاری کرده و تاکید می‌کند که اگر به این اقتصاد ورود نشود: «همانطور که در موج تلویزیون‌های ماهواره‌ای ورود نکردیم و حداقل 150 میلیارد دلار ضرر نکردیم.»
