-*ربابه شیخ الاسلام: برنامه حذف اختلالات ناشی از کمبود ید با تلاش متخصصان ایران زمین و با غنی سازی نمک خوراکی با ید، دستاورد بزرگی برای سلامت ایرانیان است اما چندی است عده ای با هدف سود بادآورده و فروش نمک تصفیه نشده دریا و خشکی دریای ارومیه تیشه به ریشه نظام سلامت و محیط زیست می زنند.
به گزارش به نقل از ایرنا، اگر آگاه نباشیم نتیجه تلاش 20 ساله محققان و مجریان برنامه حذف اختلالات ناشی از کمبود ید توسط سود جویان از دست می رود، گویا یادمان رفته است که کمبود ید چه عوارضی را به مردم جامعه تحمیل می کند، رسانه ها بیشتر مقصرند یا وزارت بهداشت بهتر است به دنبال مقصر نگردیم. یادآوری می کنم که، کمبود ید می تواند تا 13 نمره بهره هوشی جمعیت را کاهش دهد.
علاوه بر این کمبود ید در زنان باردار سقط جنین، تولد نوزاد مرده و طیفی از ناهنجاری های مادرزادی را مثل لوچی چشم، کر و لالی، اختلالات حرکتی و در موارد کمبود شدید بیماری کرتینیسم که اختلال شدید ذهنی حرکتی و روانی است را سبب می شود.
* نمک دریا وسیله ای برای منافع شخصی سودجویان
به امید فروغ شادی چشمان مادرانی که دیگر کودکی با عقب‌ماندگی ناشی از کمبود ید به دنیا نمی‌آورند، تلاشمان را برای حذف اختلالات ناشی از کمبود ید در سال 1367 آغاز کردیم و تا سال گذشته بررسی های ما نشان داد که عوارض این کمبود به نحو چشمگیری کاهش پیدا کرده اند، ولی متاسفانه دسترسی به نمک یددار به دلیل تلاش سود جویانی که نمک را و آن هم نمک دریا را وسیله ای برای منافع شخصی خودشان کرده اند راه را بر تولید و عرضه نمک ید دار بسته است.
بی اطلاعی نسل جدید از عوارض این ماده حیاتی به آموزش های مجدد برای حفظ دستاوردهای برنامه بسیار حیاتی و ضروری نمک یددار نیاز دارد.
*چرا کمبود ید به وجود می آید
امروزه بیش از 1.5 میلیارد نفر در جهان که اغلب در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند، دچار کمبود ید و در معرض آسیب های ناشی از این کمبود هستند، بیشترین علت عقب ماندگی ذهنی در جهان به دلیل کمبود ید اتفاق می افتد، اکثر علایم کمبود ید ناپیدا و از چشم متولیان سلامت عمومی دور می ماند، گواتر یکی از عوارض مشهود و قابل رویت کمبود ید است، حدود 660 میلیون نفر در جهان گواتر و حدود 6 میلیون نفر کرتن هستند.
بارندگی ها و سیلاب ها در طول زمان موجب شسته شدن یدخاک می شوند در مناطق کوهستانی و شیبدار این شست و شو بیشتر صورت می گیرد برای همین تصور بر این بود که در این مناطق گواتر شایع تر است، ولی بعدها دیده شد که در دشت ها و کنار رودخانه ها نیز کمبود ید شایع است.
کمبود ید در خاک موجب می شود، گیاهانی که مورد مصرف انسان و حیوان هستند یدکافی نداشته باشند، ید شسته شده از خاک با رودخانه ها به دریا می ریزد، منابع دریایی مانند جلبک ها و ماهیان دریاهای آزاد جزو منابع غذایی غنی از ید هستند.
کمبود ید در یک منطقه جغرافیایی معمولا در حال تداوم است و شست و شوی خاک توسط باران و سیلاب خاک را بیش از پیش از ید تهی می کند.
* زنان تا 6 برابر بیشتر در معرض عوارض کمبود ید
کمبود ید در این شرایط نسل در حال رشد را بیشتر از پیشینیان در معرض خطر قرار می دهد. گاهی در مناطق دچار کمبود ید، زنان تا 6 برابر بیشتر در معرض عوارض کمبود ید قرار می گیرند، اگر در منطقه ای شیوع گواتر به بیش از 10 درصد برسد منطقه آندمیک (شیوع متمرکز گواتر) است .
چنانچه بیش از 40 درصد پسران و بیش از 50 درصد دختران مبتلا به گواتر باشند، منطقه را هیپرآندمیک (شیوع بالا) می گویند که اختلالات ناشی از کمبود یدشایع تر است، در زمان شروع برنامه غنی سازی نمک خوراکی با ید در بعضی مناطق کشود بیش از 60 درصد از کودکان به گواتر مبتلا بودند. گواتر یکی از نشانه های کمبود ید است.
*تولید سراسری نمک یددار کار ساده ای نبود
دستیابی به تولید سراسری نمک ید دار کار ساده ای نبود، چون در زمان شروع برنامه کارگاه های نمک کوبی، نمک مورد نیاز مردم را با کوبیدن سنگ معدن یا نمک چشمه یا دریا تامین می کردند.
نمک های معدنی گاهی خلوص بالایی داشتند، ولی چون تصفیه نمی شدند همراه با خاک و گاهی درصد بسیار کمی از فلزات سنگین بودند، ولی نمک های دریایی آلودگی هایی از نظر فاضلاب های صنعتی که توسط رودخانه ها به دریا می ریخت، داشتند.
قانع کردن تولید کننده های خرده پا برای تولید نمک یددار بسیار وقت گیر و دشوار بود، ولی آن قدر انساندوست بودند که همان نمک صنعتی را یددار کنند تا ید مورد نیاز نسل های آتی تامین شود.
کم کم سرمایه گذاری هایی برای شست و شوی نمک قبل از یددار کردن و بعد از آن تولید نمک تصفیه شده آغاز شد، در دهه گذشته صنعت نمک و نمک یددار رشد خوبی داشت و این صنعت کمک بزرگی به حذف اختلالات ناشی از کمبود ید کرد.
* طیف وسیع تبلیغات گمراه کننده
اکنون کارخانه هایی که با زحمت و مرارت های فراوان برای تولید نمک تصفیه شده یددار ایجاد شده اند، با طیف وسیعی از تبلیغات گمراه کننده و عمدتا دروغ برای انباشت سود بادآورده برای عده ای مواجه شده اند که دغدغه شان نه سلامت نسل آینده، بلکه ایجاد تشویش اذهان ساده اندیشان و ناآگاهان و فروش محصولی بی ارزش و آلوده است، که با کامیون بار می زنند و فقط آن را بسته بندی کرده و با نوشتن «نمک دریا درمان 80 نوع بیماری است» افراد را می فریبند و با سودی که عاید مغازه داران بی خبر می کنند، تمام قفسه های مغازه ها را پر کرده اند و راه را به انواع بیماری ها گشوده اند.
* مجوز وزارت بهداشت ندارد
آموزش مصرف کنندگان و فروشندگان و ممانعت جدی از فروش محصولی که مجوزی از وزارت بهداشت ندارد بسیار مهم است.
یادم می آید که نظام بوروکراسی غذا و دارو و موسسه استاندارد چه سختگیری هایی برای برچسب های نمک یددار و میزان ید می گرفتند، تعجب می کنم چطور این ماده غذایی همگانی که در همه سفره ها حاضر می شود بدون مجوز در همه جا حضور دارد.
* تقدیر سازمان جهانی بهداشت
اقدامات ایران در سال دوهزار میلادی به عنوان کشوری که در حذف اختلالات ناشی از کمبود ید موفق بود توسط سازمان جهانی بهداشت و سایر سازمان های بین المللی مورد تشویق و قدردانی قرار گرفت، موفقیتی که در قالب همکاری و همدلی جمع عظیمی از کارکنان بخش‌های متفاوت کشور و عزم مشترک و مهم آنان در مبارزه با یکی از اپیدمی‌های پنهانی بود.
یک همه گیری ساکت که توانمندی ذهنی کودکان این کشور و در نهایت توسعه کشور را هدف قرار می داد، مصرف نمک یددار ارمغانی ارزشمند برای هر کودک ایرانی بود سبدی از سلامتی که تا 13 درجه بهره هوشی کودکان کشور را بالا برد، هدیه ای ارزشمند که سوداگران و سودجویان بی توجه به سلامت مردم در حال تخریب آن هستند.
* متخصص سلامت عمومی و اپیدمیولوژی تغذیه و مدیر برنامه غنی سازی نمک با ید از سال 1367 تا 1385
