1) «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار ارشد و مقاله‌نویس برجسته 59 ساله عربستانی را از نزدیک می‌شناختم. آشنایی ما به دهه 90 قرن گذشته برمی‌گردد، گاهی در همایش‌های بین‌المللی و گفت‌وگوهای فرهنگی، رسانه‌ای و سیاسی و گاهی هم در مناظره‌های تلویزیونی شبکه‌های جهانی. برخوردهای اخلاقی و صمیمانه از ویژگی‌های برجسته او است. خاشقجی از معدود نویسندگان و روشنفکران عربستانی نسل خود بود که خیلی سعی می‌کرد واقع بین، عقل‌گرا، میانه‌رو و مستقل ظاهر شود.
در عین حال او به حکومتش (عربستان سعودی) سخت وفادار بود و در سالیان متمادی یکی از برجسته‌ترین افراد رسانه‌ای نزدیک به کاخ‌های سلطنتی و بلندگوی رژیم به شمار می‌رفت، وابستگی‌های شغلی گوناگون گذشته‌اش به امپراطوری رسانه‌ای آل سعود مبین این امر است.
خاشقجی همچنین مشاور ارشد شاهزاده ترکی الفیصل رئیس سازمان اسبق امنیت و سفیر وقت عربستان در لندن و واشنگتن بود و اهمیت این دو پایتخت در تنظیم روابط خارجی ریاض و بازسازی چهره حاکمیت این کشور بعد از حوادث 11 سپتامبر، گویای میزان نزدیکی وی به دربار و نقش او در این بازسازی است.
2) پوشش رویدادهای پرتنش و بحران‌های الجزایر، کویت، سودان و افغانستان و مصاحبه‌های متعدد او با بن‌لادن رهبر گروه القاعده قبل از حوادث 11 سپتامبر و ظهور پی در پی در شبکه‌های جهانی الجزیره، دوبی، ام.بی.سی، بی‌بی‌سی و... از وی ستاره‌ای درخشان در فضای رسانه‌ای منطقه به وجود آورده بود. و علاوه بر آن، جمال صاحب سه اثر مهم به نام‌های:
• روابط بحرانی... عربستان بعد از 11 سپتامبر
• بهار اعراب... زمان اخوان‌المسلمین
• اشغال بازار عربستان
است.
3) نگاه متفاوت و گاه منتقدانه او به مسائل داخلی و سیاست‌های خارجی کشورش به دلیل ارتباطات گسترده و آشنایی‌اش با مسائل بین‌المللی و اخیراً مهاجرت به غرب برایش همواره دردسرساز شد.
او درسال 2004 تنها پس از 52 روز تصدی سردبیری روزنامه پرآوازه الوطن، برکنار شد و پس از بازگشت به کار مجدداً این برکناری به خاطر نشر مقاله‌ای در نقد سلفی‌گری‌ها در سال 2010 تکرار می‌شود.
قبل از تحولات بهار عربی نیز از سردبیری شبکه العرب با مالکیت میلیاردر سعودی شاهزاده ولیدبن طلال و تنها پس از یک روز به خاطر دعوت از یک معارض بحرینی برکنار و این شبکه به طور رسمی تعطیل می‌شود.
خاشقجی به علت مخالفت با محاصره قطر و جانبداری از اخوان‌المسلمین در روزنامه فرامنطقه‌ای و پرآوازه الحیات ممنوع القلم می‌شود. وی مجدداً به دلیل انتقاد از ترامپ از شبکه العرب در سال 2016 کنار گذاشته می‌شود.
اما در سال 2017 به عرصه نویسندگی بازمی‌گردد. در عین حال اواخر سال گذشته به دلیل انتشار بیانیه‌ای در رسانه‌های جهان و انتقاد از اصلاحات بن سلمان برکنار و به عنوان تهدیدی برای امنیت و ثبات عربستان متهم می‌شود. شرکت او در همایش «سعودی، اشتباهات گذشته و خطر آینده» که در لندن برگزار شد، مزید بر علت گردید.
4) خاشقجی، هیچ گاه خود را «معارض» نمی‌پنداشت و همواره خویش را «مستقل اندیش» می‌دانست.
او حتی از دستگیری‌های شاهزادگان، بازرگانان و سعد حریری نخست وزیر لبنان توسط بن سلمان و اقدامات او در آزادی رانندگی زنان بشدت حمایت می‌کرد.
اما در عین حال با دستگیری اقتصاددانان و روحانیون و تغییرات اقتصادی و با سیاست‌های خارجی بن سلمان بویژه در رابطه با روابط بحرانی با ترکیه و عقب‌نشینی کشورش در حمایت از معارضان سوری و برقراری روابط با سیسی مخالفت می‌کرد.
5) خاشقجی همچنین از مخالفان روابط عربستان با رژیم صهیونیستی به شمار می‌رفت و مخالفت او با هرگونه نزدیکی و رابطه ریاض با رژیم صهیونیستی و نگرانی‌اش از معامله قرن و تاکیدش بر اهمیت مساله فلسطین بر شکاف او با رژیم سعودی افزود و از این رو محبوبیت نسبی و جایگاهی خاص میان جریان‌های جهادی فلسطین و اخوان‌المسلمین پیدا کرده بود. آخرین توئیتر او که در این رابطه است، خواندنی است: «لندن را ترک می‌کنم و فکر و ذهنم پیش فلسطین است. در یک کنفرانس شرکت کردم و با پژوهشگران و فعالانی از سرتاسر جهان آشنا شدم که به عدالت مساله فلسطین ایمان داشتند.به رغم قدرت لابی اسرائیلی که هرگونه همبستگی با فلسطین را سرکوب می‌کند، اما در اینجا صدای فلسطین همچنان بلند است. در دنیای ما می‌خواهند فلسطین را حذف کنند تا خشم را در ما فرونشانند، اما فلسطین در قلب و وجدان هر شهروندی جای دارد؛ حتی اگر سکوت پیشه کند.»
6) خاشقجی که اخیراً دفاعیات و حمایت‌های کاسبکارانه و مبتذل ترامپ از زمامداران تازه کار عربستان را برای کشورش پرهزینه و سنگین می‌دانست، شاید تصور نمی‌کرد که خود نیز قربانی این حمایت‌ها شود.
عمل مجرمانه، خام و مفتضحانه «سر به نیست کردن» جمال خاشقجی و نادیده گرفتن خدمات چند دهه او به رژیم حاکم سعودی به هر شکلی که انجام شده باشد، رسوایی دیگری است که نظام سیاسی قبیله‌ای عربستان و دستگاه مذهبی پشتیبان او را بشدت و بیش از گذشته با چالش روبه‌رو کرده است و افکار عمومی جهان را به سمتی پیش برده که تعامل عربستان با جهان وارد مرحله تازه‌ای خواهد شد؛ مرحله‌ای که می‌تواند بیش و پس از خاشقجی نامگذاری شود.
از سویی دیگر، این اقدام وحشیانه بار دیگر معیارهای دوگانه و گزینشی غرب را نمایان‌تر خواهد کرد....
در سالیان گذشته و بویژه در سه سال اخیر، ده‌ها ربایش، ترور و سربه نیست شدن مخالفان آزادی و قطع کردن سرهای پاک با شمشیرهای زهرآگین کینه انجام شده است که شهید مظلوم محمدباقر نمر یکی از آنها است.
اما غرب ریاکار همواره در سکوتی خفت‌بار قرار داشت و هیچ نگفت، مرگ خاشقجی بار دیگر نقاب از معیارهای دوگانه غرب کنار زد.
منبع: روزنامه ایران
