به گزارش خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ صحبت کردن، قابلیتی است که می‌توان گفت انسان را از فرش به عرش می‌برد و یا بلعکس که ضرب المثل معروف «زبان سرخ سر سبز می‌دهد بر باد» نماد زیبایی از هنر سخنوری و نحوه سخن گفتن است.
در بین ما انسان‌ها و در دنیای امروز ما نحوه سخن گفتن می‌تواند تاثیرات بسزایی در زندگی داشته باشد و حتی برخی از این کار نان می‌خورند!
یکی از شیوه‌های سخنرانی، صحبت کردن بصورت بداهه است که هرکسی قدرت و توانایی انجام آن را ندارد و بر این اساس گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ قصد دارد امروز به بررسی راهکار‌ها و استراتژی‌هایی در جهت کسب مهارت در بداهه صحبت کردن بپردازد.
سخنرانی فی البداهه چیست؟
یکی از تجربه‌های احتمالاً ترسناکی که هر فرد در زندگی می‌تواند با آن رو به رو شود، تجربه ارائه یک سخنرانی فی البداهه و بدون آگاهی است. گاهی اوقات ارائه یک سخنرانی بداهه واقعاً اجتناب‌ناپذیر است و هیچ راه گریزی وجود ندارد.
برای مثال ممکن است در یک جلسه مهم کاری نشسته باشید و از شما به‌عنوان مسئول یک بخش دعوت شود تا دقایقی در رابطه با حوزه فعالیت خود به سخنرانی بپردازید؛ و یا حتی ممکن است شما در حال ایراد کردن یک سخنرانی از پیش تعیین‌شده باشید که یکی از حضار سؤالی غیرقابل پیش‌بینی و خارج از انتظار را مطرح کند و شما به ناچار به‌صورت فی البداهه باید پاسخ گوی پرسش فرد باشید؛ و یا مثال دیگری که برای سخنرانی بداهه می توان ارائه کرد، زمانی است که در میان جمعی از دوستان خود هستید و از شما درخواست می شود خاطره‌ای تعریف کنید.
تمامی موقعیت‌هایی که در مثال‌های فوق مطرح شد، شرایطی هستند که هیچ‌گونه اطلاع و آمادگی قبلی برای صحبت کردن و ایراد سخنرانی ندارید، پس نیازمند مهارتی هستید که بتوانید در لحظه با کنترل استرس و تمرکز افکار خود را جمع‌بندی کنید تا سخنرانی قابل قبولی را ارائه دهید و این مهارت چیزی جز مهارت بداهه‌گویی نیست.
بیشتر بخوانید: فن بیان/ چگونه فن بیان خود را تقویت کنیم
ممکن است بگویید: «اگر سخنرانی‌ام را به‌اندازه کافی تمرین کرده باشم کارم به‌خوبی پیش می‌رود. اما اگر در موقعیتی که انتظار ندارم از من خواسته شود برای جمعی صحبت کنم نمی‌توانم»؛ اما بهتر است بدانید که توانایی جمع‌بندی افکار و صحبت کردن به‌صورت لحظه‌ای، مهم‌تر از توانایی ایراد کردن سخنرانی بعد از آماده‌سازی طولانی است؛ زیرا همه ما در زندگی روزمره ممکن است با موقعیت‌هایی که ذکر شد، مواجه شویم و در آن زمان نیازمند استفاده از مهارت بداهه گویی هستیم و اگر بتوانیم این مهارت را ارتقاء ببخشیم، بدون شک میتوانیم سخنرانیِ خوبی داشته باشیم.
سخنرانی‌های فی البداهه معمولاً غیر تخصصی هستند؛ زیرا دور از انتظار است که از شما درخواست شود در حوزه‌ای بسیار تخصصی بدون آمادگی قبلی سخنرانی کنید. برای مثال کسی از شما درخواست نمی کند راجع به تعداد معاملات بورس چین در یک دهه اخیر به‌صورت فی البداهه سخنرانی کنید!
ولی اگر از افراد مطلع از بازار و معامله‌گری حرفهای باشید، ممکن است از شما بخواهند توضیح مختصری در ارتباط با بورس ارائه دهید. همچنین از جایی که عموماً محور اصلی هیچ همایش و جلسه ای سخنرانی بداهه نیست زمان اندکی به آن اختصاص داده می‌شود.
تمامی این ویژگی ها در اکثر سخنرانی های بداهه مشترک هستند و به شما کمک می کنند که کار راحت‌تری پیش رو داشته باشید.
بیشتر بخوانید: چگونه اعتماد به نفس را در کودکان افزایش دهیم؟
همان‌طور که اشاره شده بداهه گویی یک مهارت است و مهارت‌ها توانایی¬ هایی هستند که با آموزش و تمرین مداوم پرورش می یابند و رشد می‌کنند؛ پس هرکسی که از درجه هوشی معمولی برخوردار باشد، می تواند سخنرانی بداهه قابل قبولی ارائه دهد.
شما با چند شیوه می‌توانید توانایی‌تان در فصیح صحبت کردن، آن‌هم زمانی که به‌طور ناگهانی از شما می خواهند چند کلمه سخن بگویید را تقویت کنید.
بیشتر بخوانید: با یادگیری این 12 مهارت جادویی زندگی خود را زیر و رو کنید
چگونه در بداهه حرف زدن مهارت پیدا کنیم؟
استراتژی‌های زیر می‌توانند در این مسیر کمک‌حال شما باشند.
نگرش‌تان را درست کنید
چه کسی گفته که بداهه حرف زدن حتما چیز ترسناکی است؟ بی‌برنامه صحبت کردن می‌تواند خیلی هم مفرح باشد! نگرش شما به هر کار بر کیفیت عملکردتان در آن تأثیر عظیمی دارد و داشتن پیش‌فرض مثبت، اساس موفقیت است.
اول از همه سعی کنید به کمک تفکر مثبت، به موقعیت به عنوان فرصتی نگاه کنید که در آن می‌توانید مهارت و تخصص‌تان را با دیگران سهیم شوید، اعتباری برای خودتان کسب کنید و به دیگران کمکی کرده باشید.
قدم بعدی این است که یک لحظه بایستید و موفقیت را در ذهن‌تان تجسم کنید. تصور کنید سخنرانی را به پایان رسانده‌اید، همه دارند برایتان دست می‌زنند و لبخند بر لب‌شان است. خیلی خوشحالید، چون سخنرانی را عالی پیش برده‌اید و به همه افراد حاضر کمک کرده‌اید. حس خوبی است نه؟
سرانجام اینکه از تصدیق‌های مثبت استفاده کنید تا روحیه‌تان بهتر شده و اعتمادبه‌نفس بگیرید. جملاتی مثل جملات زیر می‌توانند خوب باشند:
- «این آدم‌ها واقعا به شنیدن حرف‌هایم علاقه‌مندند»
- «این قضیه در مورد من نیست، در مورد اوناست»
- «فقط باید با یه سری آدم حرف بزنم، مسئله انقدرم بزرگ نیست!»
- «وقتی شروع کنم به حرف زدن، آروم و ریلکس می‌شم»
- «همه اینا دوست دارن که من کارمو خوب انجام بدم»
- «تخصص من برای این افراد مفید خواهد بود»
فکر کنید و تصدیق‌های بامعنی و مثبتی بیابید که مخصوص خودتان باشند. قبل از آغاز سخنرانی، این جملات را با خودتان تکرار کنید.
برای آماده شدن وقت بگذارید
مهم نیست چقدر وقت داشته باشید؛ خیلی مهم است که کمی فکر کنید تا ببینید مخاطبان‌تان از شما انتظار دارند در مورد چه موضوعی حرف بزنید؟
اگر در جلسه‌ای کسی از شما خواست صحبت کنید، اول به شنونده‌هایتان بیندیشید.
چرا اینجا جمع شده‌اند؟ به یادگیری چه چیز‌هایی نیاز دارند؟ چرا از شما خواسته شده تا حرف بزنید؟ چه کار ارزشمندی در این موقعیت می‌توانید انجام بدهید؟
بیشتر بخوانید: با این 13 روش اعتماد به نفس خود را تقویت کنید
اگر وقت کافی دارید، خلاصه اولیه‌ای از رئوس مطالب آماده کنید. برای این کار می‌توانید از تکنیک PREP استفاده کنید.
این کلمه از حروف اول چهار کلمه تشکیل شده که چهار مرحله زیر را نشان می‌دهد:
- نکته (Point) – حرف اصلی‌تان را واضح و مشخص در مقدمه بگویید.
- استدلال (Reason) – دلیل‌تان برای این نکته‌ی اصلی چیست؟ عقاید خودتان، پژوهش‌ها، آمار‌ها و هر داده‌ی دیگری که به اعتبار مطلب اضافه کند را ذکر کنید.
- مثال (Example) – در اثبات حرف‌تان مثالی بیاورید.
- نکته (Point) – نکته‌ی اصلی را یک بار دیگر بیان کنید. سعی کنید نتیجه را به مقدمه ربط بدهید.
اگر ترجیح می‌دهید به جای PREP، یک کلمه‌ی فارسی به یاد بسپارید، می‌توانید حروف اول مراحل بالا را ترکیب کرده و از کلمه اختصاری «نامن» استفاده کنید.
سعی کنید همیشه برای بداهه حرف زدن آماده باشید. همیشه یک کاغذ و قلم کنارتان باشد تا بتوانید یادداشت بردارید و برای حرف‌هایتان یک برنامه‌ریزی سریع بکنید. هنگام حرف زدن هم تکنیک PREP را به خاطر داشته باشید تا حرفهای اصلی که می‌خواهید بزنید یادتان بماند.
کمی آرام‌تر
این صحبت‌های دقیقه نودی می‌توانند حسابی به آدم استرس بدهند، عصبی‌مان کنند و باعث شوند احساس عدم آمادگی کنیم. یاد بگیرید حاضرجواب باشید تا بتوانید در این موقعیت‌ها آرامش خود را حفظ کنید و خوددار بمانید.
اگر قرار است برای جمعی سخنرانی کنید و چند دقیقه بیشتر برای آماده شدن وقت ندارید، چند تا نفس عمیق بکشید تا کمی سرعت اوضاع را کم کرده و آرام شوید. اگر وسط جمع هستید، خیلی آرام از صندلی‌تان بلند شوید و با قدم‌های آهسته و حساب‌شده به طرف تریبون بروید. این کار‌ها کمی وقت اضافه برایتان ایجاد می‌کند تا بتوانید افکارتان را منظم کنید.
وقتی پشت تریبون ایستاده‌اید، ممکن است احساس کنید که فوری باید شروع به صحبت کردن کنید. در مقابل این میل قوی تسلیم نشوید! به جای آن چند نفس عمیق بکشید تا خودتان را آرام کنید و به افکارتان سر و سامان ببخشید. به زبان بدن‌تان توجه داشته باشید. راست بایستید، شانه‌هایتان را عقب بدهید و مستقیم به شنوندگان نگاه کنید.
لازم نیست به خاطر اینکه آماده نیستید یا اینکه در آخرین لحظه برای صحبت آمده‌اید، معذرت‌خواهی کنید. به احتمال زیاد شنونده‌ها اصلا متوجه هم نمی‌شوند که شما آماده نیستید! به جای آن جملات تصدیقی را برای خودتان تکرار کنید و یادتان بیاورید که شنونده‌ها هم دوست دارند شما کارتان را خوب انجام دهید. شمرده حرف بزنید، صادق باشید و ببینید چطوری می‌توانید چیزی به شنونده‌هایتان اضافه کرده یا کمک‌شان کنید. تمرکزتان را حفظ کنید، جلوی وراجی‌تان را بگیرید، یک حرف را دوباره و دوباره تکرار نکنید و سعی کنید حواس‌تان پرت نشود.
بیشتر بدانید: راه کارهای تضمینی برای افزایش اعتماد به نفس که نمی دانستید!
اگر در جلسه پرسش و پاسخ شرکت دارید، وقتی سؤالی از شما پرسیدند آن را شمرده شمرده تکرار کرده یا اینکه با عوض کردن کلمات آن را به شکل دیگری بیان کنید. به این ترتیب فرصتی دارید تا در مورد جواب‌تان کمی بیندیشید. علاوه بر این، به مخاطبان‌تان هم نشان می‌دهید که دارید به سؤال‌ها فعالانه گوش می‌کنید.
نکته
بد نیست چند تا سخنرانی کوتاه آماده یا چند داستان و جوک از قبل در چنته داشته باشید. می‌توانید این‌ها را سر فرصت جلوی آینه تمرین کنید.
یکی از تمرینات راه‌گشا این است که یک موضوع را انتخاب کنید، سی ثانیه به خودتان برای حاضر کردن رئوس کلی مطلب فرصت بدهید و بعد دو سه دقیقه در مورد آن موضوع صحبت کنید.
گروه تشکیل بدهید
یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه بتوانید راحت‌تر در جمع‌ها حرف بزنید، این است که به گروه‌ها و انجمن‌هایی که مختص سخنوری و فن بیان هستند و به اعضایشان کمک می‌کنند تا مهارت‌های سخنوری‌شان را بهبود ببخشند، بپیوندید.
نحوه‌ی کار این گروه‌ها راحت است: شما و بقیه‌ی اعضا جایی جمع می‌شوید و به نوبت، هم به‌طور فکر شده و با برنامه‌ریزی سخنرانی می‌کنید و هم به‌طور بداهه. در این جلسات مربی یا استادی وجود ندارد؛ بلکه این اعضا هستند که در مورد عملکردتان به شما بازخورد‌های سازنده می‌دهند. شرکت در این جلسات راهی عملی و مفرح برای کسب تجربه برای حرف زدن در جمع است.
در حال حاضر چنین گروه‌هایی در ایران زیاد نیستند و آموزش سخنوری بیشتر به شکل دوره‌ها و کارگاه‌های یک‌روزه انجام می‌شود. اگر نتوانستید چنین انجمنی پیدا کنید، می‌توانید خودتان یک گروه تشکیل بدهید! چند نفر پیدا کنید که به چنین کاری علاقه‌مند باشند.
می‌توانید از بین اطرافیان، دوستان، همکاران و حتی همسایه‌ها کسانی را پیدا کنید و یا حتی در جایی آگهی بدهید. به کمک اعضا زمان و مکانی برای جلسات مشخص کنید. اگر اعضای گروه‌تان مشتاق و فعال باشند، این جلسات در گذر زمان رها نمی‌شوند و همه پیشرفت زیادی در سخنوری می‌کنند.
بیشتر بخوانید: چگونه اعتماد به نفس خود را افزایش دهیم؟
دنبال راه‌های دیگری هم بگردید تا از گوشه امن‌تان بیرون بیایید و خودتان را به چالش بکشید. در جلسات اهالی ساختمان شرکت کنید و از مسائلی که برایتان مهم است، حرف بزنید. دفعه بعدی که نیاز به شخصی برای معرفی سخنران بود، شما داوطلب شوید.
هرچقدر بیشتر در حرف زدن برای جمع تجربه کسب کنید، وقتی کسی در لحظه آخر میکروفن دست‌تان می‌دهد، کمتر استرس می‌گیرید.
بر اعصاب‌تان مسلط باشید
اگر قبل از اینکه شروع به صحبت کنید دچار اضطراب شدید، چند بار نفس‌های عمیق آرام و طولانی بکشید. تنفس عمیق ضربان قلب‌تان را پایین می‌آورد، افکارتان را مرتب می‌کند و باعث می‌شود با اعتمادبه‌نفس بیشتری جلو بروید.
یک کار خوبِ دیگر هم این است که از دور به قضیه نگاه کنید. یک ماه بعد، یک سال یا حتی پنج سال بعد این سخنرانی بداهه چه اهمیتی خواهد داشت؟ حتی اگر کار را خراب کنید، بدترین اتفاقی که می‌تواند بیفتد چیست؟ بیشتر وقت‌ها اگر به دورنمای کلی بنگرید، این موقعیت‌ها اصلا اهمیتی نخواهند داشت. پس بر آرامش داشتن تمرکز کنید و از این تجربه لذت ببرید!
سخن آخر اینکه یاد بگیرید هیجانات‌تان را مدیریت کنید. اضطراب کاملا قابل کنترل است. حتی ممکن است استرس برایتان وجه امتیازی بشود و به کمک آن یک سخنرانی عالی داشته باشید! پس نترسید و جلو بروید!
