برنـامـه‌ غذایی سالم برای سال جدید

دکتر فاطمه مفیدی؛ دکترای تغذیه

علل غذایی چاقی کودکان

برخی از دلایلی که باعث چاقی این گروه سنی می‌شود عبارتست از:

عادات نامناسب والدین در تهیه و مصرف مواد غذایی دارای کالری زیاد و ارزش غذایی ناچیز.

مصرف بی‌رویه غذاهای چرب و شیرین

مصرف زیاد میان وعده‌های غذایی پر کالری

جایگزین شدن سرگرمی‌‌های بدون فعالیت مانند تماشای تلویزیون و یا بازی‌‌های رایانه‌ای به جای بازی‌‌های گروهی و پرتحرک.

به طور معمول عوامل فوق به یکدیگر وابسته‌اند، به عنوان مثال کودک یا نوجوان در حین تماشای تلویزیون، از تنقلات چرب یا شیرین مصرف می‌کند.

علل روحی چاقی کودکان

عوامل روحی و روانی در بروز پرخوری در همه سنین منجمله در کودکی یا نوجوانی اهمیت زیادی دارند. به تدریج کودک یاد می‌‌گیرد که غذا خوردن را به رفتارها و حالت‌‌های روحی و روانی ارتباط دهد، این حالت ناشی از موارد زیر می‌‌باشد:

والدین تلاش می‌‌کنند تا کمبود توجه به فرزند خود را با تهیه مواد غذایی جذاب برای او جبران نمایند.

والدین و اطرافیان، خرید مواد غذایی جذاب  برای کودک را به عنوان پاداش و جایزه برای او درنظر می‌‌گیرند.

رو آوردن کودک یا نوجوان به پرخوری به دلیل احساس دلتنگی، دلشوره، احساس عدم امنیت یا افسردگی

غذا خوردن در حین تماشای تلویزیون

چاقی در دوران نوجوانی

دوره نوجوانی، زمان تغییرات خیلی سریع است که در طی آن یک دوره جهش رشد رخ می‌‌دهد. همچنین در این سنین تغییرات سریع هورمونی، رفتاری و تکاملی رخ داده و در نتیجه دوره‌ای آسیب‌پذیر از نظر کمبودهای غذایی و عاطفی می‌‌باشد. با توجه به تغییرات سریع در رشد جسمی و سیر تکاملی، عادات زندگی دچار تغییر شده و سلیقه‌‌های متفاوت، انتخاب مواد غذایی را تحت تاثیر قرار می‌‌دهند.

فاکتورهای موثر بر عادات غذایی

این فاکتورها بسیار متعدد هستند و پیچیدگی‌‌های فراوانی دارند. استقلال‌طلبی در حال تکامل، مشارکت روز افزون در اجتماع و برنامه متنوع از فعالیت‌‌های گوناگون برروی عادات غذایی نوچوان موثر است. تبلیغات متعدد مواد غذایی به همراه عادات غذایی ارئه شده در برنامه‌‌های تلویزیونی بر روی نوجوانان تاثیر فراوان دارد.

الف- درنظر داشتن کالری غذاها و نه فقط محتوای چربی آنها: متاسفانه بسیاری از ما اشتباهاً تصور می‌‌کنیم که می‌‌توانیم هر مقدار از محصولات با بر چسب کم چربی را مصرف کنیم در حالی که این محصولات به خاطر محتوای قند بالای خود، دارای مقدار کالری برابری با محصولات چرب می‌‌باشند. با وجود تاکیدات اخیر بر روی محتوای چربی، قانون کلی برای افزایش و کاهش وزن تغییری نکرده است: دریافت بیش از نیاز انرژی در بدن به صورت چربی ذخیره خواهد شد، چه این دریافت از منبع پروتئین، چربی ویا قند باشد.

ب- کنترل حجم غذا: یکی از تصورات بسیار اشتباه این است که یک غذای واحد برای مصرف یک وعده ی غذایی است، به این معنی که در حال حاضر غذاهای " سوپر سایز" جایگزین غذاهای با حجم کم گذشته شده است. ولی هم چنان برای مصرف در یک وعده ی غذایی سرو می‌‌گردند. خانه محلی است که می‌‌توان بیشترین کنترل را برروی غذای کودک اعمال کرد.

ج- آرام غذا خوردن، کمتر غذا خوردن: نوجوانان با خوردن آرام غذا همراه حجم کمتر در هر بار گاز زدن و دادن وقت کافی جهت جویدن و بلعیدن کامل، احساس سیری به موقع خواهند داشت. هم چنین غذاهای گرم نسبت به غذاهای سرد بیشتر احساس سیری ایجاد می‌‌نمایند.

د- باید برچسب محتویات روی مواد غذایی را در نظر گرفت.

هـ- باید به رژیم غذایی فیبر اضافه شود. سبزی‌‌ها، میوه‌‌ها و سایر خوردنی‌‌های حاوی فیبر در  عین حال که سیر کننده هستند دارای کالری کمی می‌‌باشند.

و- جایکزین کردن آب خنک به جای نوشابه اقدامی مناسب در تعدیل کالری دریافتی است.

ز- استفاده از شبه غذاهای سالم . در هر صورت نمی‌توان اسنک‌‌ها را از غذای نوجوانان حذف کرد. لذا فراهم کردن موادی از این دست با کالری کم اقدام مناسب می‌‌باشد.

ک- رو گردانی از FAST FOOD باید توجه داشت که این غذاها در یک وعده تمام کالری روزانه مورد نیاز را تامین نماید.

ل- فعالیت بیشتر: هنگامی که تعدیل وزن تنها از راه رژیم گرفتن تامین گردد 80 درصد از این کاهش وزن از چربی و 20 درصد باقی مانده از بافت عضلانی خواهد بود در حالی که با اضافه کردن فعالیت این تعدیل وزن تنها از بافت چربی خواهد بود ودر ضمن ورزش کردن باعث حفظ وزن مناسب خواهد شد.

م- محدود کردن  زمان دیدن تلویزیون به یک ساعت در طول روز. دیدن تلویزیون علاوه بر تحریک به ریزه‌خواری و کاهش زمان فعالیت، باعث کاهش متابولیسم بدن هم می‌‌گردد.

ن- باید از هر گونه اقدامی که کودک را تحریک به تغذیه نا صحیح می‌‌کند، پرهیز کرد. مثلاً اگر در مسیر مدرسه وی مغازه پیراشکی فروشی وجود دارد، می‌‌توان از راه جایگزین دیگری استفاده کرد.

ح- می‌‌توان از تشویق مثبت استفاده کرد. مثلاً زمانی که نوجوان به هدف مورد تظر تغذیه‌ای رسید، می‌‌توان هدیه کوچک، مثلاً بلیط نمایش را برای وی در نظر گرفت.

ت- زمانی که هدف مورد نظر قابل دسترسی نیست، حتماً جهت دریافت کمک به متخصص مراجعه شود. در نهایت برای اصلاح وضعیت تغذیه‌ای می‌‌توان از روش‌‌های مدیکال ویا جراحی برای بعضی اختلالات خاص بهره جست. بعضی اختلالات مانند Anorexia Nervosa ; Bulimia Nervosa;Compulsive Overeating نیازمند مداخلات خاص درمانی پزشکی و روانشناسی هستند.

سه دلیل عمده برای آسیب‌پذیری تغذیه نوجوانان وجود دارد

به دلیل روند رشد و تکامل، میزان نیاز به مواد مغذی افزایش می‌‌یابد.

تغییرات شیوه زندگی و عادات غذایی نوجوانان، میزان دریافت مواد مغذی ایشان را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد.

شرایطی از قبیل فعالیت‌‌های شدید ورزشی یا بی‌تحرکی طولانی و دیگر شرایط ویژه دوره نوجوانی باعث تغییر میزان نیاز ایشان به مواد مغذی می‌‌شود.