گنبد سلطانیه زنجان ؛ بزرگترین گنبد آجری جهان

کارناوال - بهاره فلاح : معماری هنری است که از دیرباز هوش و خلاقیت بشر را به بازی گرفته تا سازه هایی متفاوت را در زمین خلق کند. این هنر به هر سرزمینی که رسیده به گونه ای خاص جلوه گر شده و در قالب ساختمان های متنوع و گوناگون به نمایش گذاشته شده است.

معماری هنری است که از دیرباز هوش و خلاقیت بشر را به بازی گرفته تا سازه هایی متفاوت را در زمین خلق کند. این هنر به هر سرزمینی که رسیده به گونه ای خاص جلوه گر شده و در قالب ساختمان های متنوع و گوناگون به نمایش گذاشته شده است.

ایران نیز از این هنر بی نصیب نمانده و در هر گوشه و کنارش اثری خارق العاده و شگفت انگیز خودنمایی می کند. برخی از این آثار به حدی متفاوت و منحصر به فردند که توجه مردم سراسر جهان را به خود جلب می نمایند و به عنوان یک اثر جهانی در مجامع بین المللی مطرح می گردند. شنیدن نام این آثار وجودمان را سرشار از غرور می کند و حسی لذت بخش به سراغمان می آید.

می خواهیم به سراغ یکی از شهرهای ایران عزیزمان برویم که یکی از همین آثار جهانی را در خود جای داده و بخش مهمی از فرهنگ و تاریخ ایران را در آغوش کشیده است. راهی استان زنجان می شویم و سراغ شهر تاریخی سلطانیه را می گیریم که قدمتش به سالهای دور باز می گردد.

در گوشه ای از این شهر گنبدی فیروزی ای همچون نگینی درخشان توجه همه ی رهگذران را به خود جلب می کند. با هم چشم به این گنبد می دوزیم و به سوی آن می رویم تا به بنای جهانی گنبد سلطانیه برسیم …

کارناوال را در این سفر همراهی کنید…

چرا گنبد سلطانیه؟

– گنبد سلطانیه از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه به عنوان سومین گنبد جهان شناخته می شود.

– این بنا عنوان بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان را نیز به خود اختصاص داده است.

– گنبد سلطانیه در بُعد جهانی نیز شهرت خاصی دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

– این گنبد، نخستین نمونه گنبد دو پوسته در جهان به شمار می رود.

– گنبد سلطانیه الهام بخش معماران در ساخت کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا ( کلیسای جامع فلورانس ) و تاج محل هند بوده است.

– این گنبد با وزن 1600 تن به مدت بیش از 700 سال همچنان پابرجا ایستاده و تنها 8 سانتی متر نشست داشته است.

تصویری از کلیسای جامع فلورانس

تصویری از تاج محل

سلطانیه ؛ بزرگترین گنبد آجری در جهان

در نزدیکی شهر سلطانیه گنبدی فیروزه ای رنگ خودنمایی می کند که نمونه ای برجسته از هنر معماری ایرانی به شمار می رود و به عنوان یک اثر تاریخی کلیدی در توسعه معماری اسلامی از آن یاد می شود. این بنا گنبد سلطانیه نام دارد که به دست مغولان احداث شده است تا به عنوان آرامگاه ابدی هشتمین ایلخان مغول، سلطان محمد خدابنده یا الجایتو مورد استفاده قرار گیرد.

گنبد سلطانیه در بعد جهانی نیز شهرت خاصی دارد و از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه به عنوان سومین گنبد جهان شناخته می شود. همچنین این گنبد، عنوان بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان را نیز به خود اختصاص داده است.

photo by Mehdi Riahi

تاریخچه ؛ ساخت بنایی برای دفن پیکر امام علی (ع) و فرزندش

در دوره ی حکومت ایلخانیان، سلطانیه بعد از مراغه و تبریز سومین پایتخت آنان به شمار می آمد که در میان دشتی وسیع قرار داشت و از آن برای تفریح و شکار استفاده می شد. پس از مدتی چهارمین سلطان مغول، ارغون خان، دستور ساخت شهر سلطانیه را صادر کرد تا در آن اقامت کند.

سلطان محمد خدابنده نیز در زمان سلطنت خود دستور ساخت آرامگاهی را صادر کرد و این بنا را طی سال های 703 تا 713 هجری قمری احداث نمود. معمار، سید علی شاه و 3000 کارگر برای ساخت این بنا به کار گرفته شدند و وزیر سلطان، خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وظیفه طراحی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده داشت.

وی پس از مشرف شدن به زیارت حضرت علی (ع) و فرزندش امام حسین (ع) به شیعه روی آورد و تصمیم گرفت تا قبر حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) را به سلطانیه انتقال و گنبد سلطانیه را به آرامگاه ایشان اختصاص دهد. هدف سلطان از احداث چنین بنای منحصر به فردی، این بود که پیکر مطهر امام اول شیعیان را در آن به خاک بسپارد اما در نتیجه مخالفت علمای شیعه موفق به انجام چنین کاری نشد و پس از مرگش این مکان به آرامگاهی برای خودش تبدیل گردید.

سلطان محمد خدابنده که بود؟

سلطان محمد خدابنده پسر ارغون خان و هشتمین پادشاه دوره ایلخانی بود که با نام الجایتو شهرت داشت. وی در ابتدا به پیروی از آیین پدری به شمنیسم روی آورد. شمنیسم یا شمن باوری نام یک رشته باورهای سنتی در برخی اقوام بدوی و مربوط به دوران پیش از تاریخ می باشد که در ابتدا در سراسر جهان پیروانی را داشته است.

این پادشاه پس از مدتی به پیروی از مادر به آیین مسیحیت درآمد و نامش را به نیکلاس تغییر داد. چندی بعد تحت تاثیر علامه حلی و یکی از همسرانش و وزیرش شیخ فضل الله، دین اسلام را انتخاب نمود و نام سلطان محمد خدابنده را برای خود برگزید. الجایتو در سن 34 سالگی و 2 سال بعد از اتمام کار ساخت گنبد بر اثر بیماری دار فانی را وداع گفت و پیش از مرگش وصیت نمود او را در سردابه گنبد سلطانیه به خاک بسپارند.

معماری ؛ شاهکاری از معماری اسلامی

گنبد سلطانیه ساختمانی سه طبقه می باشد که سبک نمای آن تقلیدی از معماری سلجوقی است. پلان بنا در قسمت همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، شکلی شبیه به مستطیل دارد و در طبقه دوم و سوم به صورت هشت ضلعی در می آید. طول هر یک از اضلاع این هشت ضلعی 17 متر است.

علت استفاده از عدد 8 هنوز به طور دقیق مشخص نیست چرا که این عدد همانند 7 و 12 مقدس به شمار نمی آید. با این حال برخی امکان ایجاد ساعت آفتابی را دلیل این کار اعلام می نند و برخی دیگر به ایجاد استحکام برای بنا اشاره دارند. از سوی دیگر عده ای می گویند که این بنا با الهام گرفتن از هشت درِ بهشت به صورت هشت ضلعی ساخته شده است.

گنبد سلطانیه در تعداد پله ها نیز از اصول اسلامی پیروی می کند و تعداد 110 پله دارد که در حروف ابجد با نام علی (ع) مترادف می گردد.

مصالح مورد استفاده در بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن آجر است و تنها در قسمت گنبد روکشی از کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی دیده می شود که به شیوه معرق‌کاری به کار رفته اند. ملات مورد استفاد در بنا نیز مخلوطی از گچ و مقدار اندکی آهک می باشد.

برخی بر این باورند که در ساخت گنبد سلطانیه از طرح آرامگاه غازان خان ( مشهورترین و مقتدرترین پادشاه ایلخانی ) که متآثر از بنای آرمگاه سلطان سنجر ساخته شده، الگوبرداری شده است. در اینجا باید توجه داشت که پلان آن‌ آرامگاه ها به شکل مربع هستند در حالی که گنبد سلطانیه به صورت هشت‌ضلعی می باشد. همچنین گفته می‌شود که معماری گنبد سلطانیه الهام بخش معماری سبک گوتیک بوده و برونلسکی و گیبرتی در ساختار گنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا حدود صد سال پس از گنبد سلطانیه از آن الهام گرفته شده است.

بخش های اصلی بنای گنبد سلطانیه

به طور کلی برای گنبد سلطانیه می توان سه بخش اصلی را در نظر گرفت که عبارتند از:

1- تربت خانه

در ضلع جنوبی بنا، بخشی قرار دارد که به تربت خانه مشهور است و حدود 17 متر طول، حدود 8 متر عرض و 16 متر ارتفاع دارد.

پادشاه الجایتو پس از آنکه از انتقال جسد علی (ع) و فرزند بزرگوار ایشان نا امید گردید دستو داد تا از خاک نجف و کربلا به سلطانیه انتقال دهند و در ساخت قسمتی از بنا از آنها استفاده کنند. روی دیوارهای محراب روبروی درب با استفاده از تربت امام حسین (ع) سوره الملک با دو خط ثلث و کوفی نقش شده است و به همین دلیل این قسمت به تربت خانه شهرت دارد.

کاشی‌های طلایی رنگ و منقوش و هشت گوش این بخش از بنا و ازاره های آن از لحاظ هنر کاشی پزی شگفت انگیز، خارق العاده و کم نظیر است. ازاره یا روکشِ حفاظتیِ دیوار به حاشیه ی تزیینی اطلاق می شود که از کف اتاق تا ارتفاع یک متری را می پوشاند.

2- سردابه

سردابه به عنوان یکی از فضاهای جانبی گنبد به شمار می رود که در ضلع جنوبی، زیر تربت خانه قرار دارد و برخی بر این باورند که پیش از ساخت گنبد در این مکان احداث شده است. ایلخانیان به رسم دیرین خود و به پیروی از اعتقادات و آیین نیاکان خویش، مردگان خود را در گورهای سردابه ای در زیر زمین دفن می کردند و اسباب و زیور آلاتی را به تناسب جایگاه اجتماعی فرد، در کنارش قرار می دادند.

سردابه محل دفن پادشاهان و مقام داران در آن زمان بوده است. ورودی این قسمت ارتفاع کمی دارد تا به هنگام ورود به آن مجبور به خم کردن سر شوید و به مردگان احترام بگذارید.

این بخش از طریق ایوان جنوبی تربت خانه قابل دسترسی است. در وسط سردابه محل قبر قرار دارد و در طرفین آن دو فضای کوچک دیده می شود. با وجود اینکه کاووش های به عمل آمده در این محل، وجود هیچ گونه قبری را در سرداب نشان ندادند اما مورخین و برخی از محققین همچنان بر این باورند که سلطان محمد خدابنده در همین سرداب دفن گردیده است.

3- گنبد خانه

ارتفاع گنبد حدود 50 متر و قطر دهانه ی مرکزی آن 25٫5 متر است. این گنبد اولین نمونه موجود از گنبد دو پوسته (دوجداره) در جهان است که 160 سانتی‌متر ضخامت دارد و فضای خالی بین دو پوسته 60 سانتی‌متر می باشد. دو جداره بودن گنبد هوشمندی معمار را در ارتباط با مسائل ایستایی نشان می دهد که با ایجاد فضایی توخالی، بنا را در مقابل زلزله مقاوم نموده است.

در فضای گنبدخانه، 8 جرز (دیوار) سنگین با عرض 78/6 متر قرار دارد که موجب انتقال وزن گنبد به شالوده ها می شود. سطح مقطع هر کدام از این جرزها حداقل 50 متر مربع می باشد و 200 تن بار بر آن وارد می شود.

راز نهفته در تعدد طبقات بنا

در این اثر، روابط معماری به صورت حرکت در دو جهت افقی و عمودی دیده می شود. مانند بسیاری از بناهای دیگر، منارها حرکت عمودی را به نمایش می گذارند و بر دو نوع هستند: منار پنهان در داخل اسکلت و گلدسته های بر فراز بنا.

حرکت افقی در این بنا در چهار سطح می باشد که ارتباط آنها توسط منارها برقرار می گردد. این 4 سطح عبارتند از:

1- در قسمت همکف و محل مورد نظر برای مدفن امامان شیعه، فضای بسیار وسیعی وجود دارد که احتمالا برای طواف و اجرای مراسم خاص مذهبی در نظر گرفته شده است.

2- سطح دوم (طبقه اول) در ارتفاع 9٫40 متری از کف قرار دارد. در این بخش ایوانی را در هر یک از اضلاع 8 ضلعی بنا می بینیم که به سمت درون شکل گرفته اند و راهروی پوشیده ای آنها را به هم مرتبط می سازد. به احتمال زیاد خانمها جهت دیدن مراسم مذهبی در آنها استقرار می یافته اند.

3- سطح سوم (طبقه دوم) در ارتفاع 27٫80 متر از کف قرار دارد و ایوان هایی شبیه به طبقه اول را دربر می گیرد که بر روی نمای خارجی بنا ایجاد شده و چشم اندازی رو به دشت پیرامون بنا داشته اند. کاشی‌کاری، مقرنس، تسمه‌کشی، گچ‌کاری و تلفیق‌هایی از آجر و کاشی به همراه کتیبه‌های متعدد جلوه ی خاصی به ایوان ها داده اند و فضای 8 ایوان امکان تماشای چشم اندازی بی نظیر را به وجود می آورد.

این ایوان ها محل تجمع علما و طلاب علوم دینی بوده است که در دوران صفویه به اتاق تبدیل شده و برای سکونت طلاب مورد استفاده قرار گرفته اند. دیوارهای این اتاق ها در تعمیرات اساسی گنبد سلطانیه تخریب شدند تا از سنگین شدن اسکلت بنا جلوگیری شود و گنبد به شکل نخستین خود بازگردد.

4- سطح چهارم پشت بام بنا است که فضای مناسب آن، انجام حرکت آزاد در اطراف گنبد را ممکن می کند و برای تعمیر گنبد یا ریختن برف از آن استفاده می شده است .

ایوان های طبقه دوم و تزیینات آنها

چشم انداز ایوان ها

تزیینات گنبد سلطانیه ؛ اوج هنر و خلاقیت

تزیینات نخستین چیزی است که در بنای گنبد سلطانیه جلب توجه می کند و حکایت از توجه به هنر و مفهوم به کار گیری عناصر مختلف توسط سازنده دارد. بد نیست بدانید که هنرمندان سه سال وقت خود را صرف مزین نمودن این بنا نموده اند تا شاهکاری کم نظیر بیافرینند.

در این بنا سعی شده است تا با استفاده از خطوط تزیینی سه مفهوم مهم به بیننده القا شود: کلمات الله به عنوان علت غایی جهان هستی، محمد به عنوان بنیانگذار مکتب و علی به عنوان مظهر حکومت عدل الهی.

بر روی گنبد به خط بنایی ترکیبی از کلمات الله، محمد و علی با ترکیب کاشی الوان و رنگ سرد ایجاد گردیده و همین کار در بدنه مناره ها نیز تکرار شده است. بر روی دیواره های ایوان های داخلی به کلمات الله، محمد و علی منقوش است که به خط بنایی و با ترکیب کاشی آبی و آجر ایجاد شده اند. نقش بعضی از شعار های اسلامی همچون ” لا اله الا الله – سبحان الله ” نیز به چشم می خورد که به خط بنائی نوشته شده اند و نحوه قرار گیری و تکرار آنها از یک سری تقسیم بندی کاملا ریاضی پیروی می کند. در برخی قسمت ها نیز کلمه علی با استفاده از ترکیب های پیچیده ریاضی و در قالب هنر کاشیکاری جلوه می کند.

در ابتدا تزیینات بر روی آجر و کاشی صورت گرفته و آنها منقوش به عبارات اسلامی و نام پادشاه بوده اند اما پس از مدتی سلطان محمد خدابنده به دلیلی نامعلوم دستور پوشانیدن تزئینات کاشی با گچ را می دهد و مجددا روی گچ ها با همان عبارات و اسامی مزین می گردند. به همین دلیل گفته می شود که در بنای گنبد سلطانیه دو دوره تزیینات شامل آجر و کاشی و گچ وجود دارد.

رنگ آبی مهم ترین رنگ در تزیینات بنا می باشد و گویی تنها رنگ مورد توجه هنرمندان بوده است اما به دلیل نبود امکانات و روش های تکنیکی برای ایجاد رنگ ها، رنگ های متنوعی از آبی سیر تا آبی آسمانی و حتی سبز پررنگ مایل به آبی در گنبد به چشم می خورد که به صورت کلی رنگِ فیروزه ایِ بسیار زیبایی را در بیرون و داخل گنبد به نمایش می گذارند.

در این بنا مشبک های چوبی نیز وجود دارند که از چوب درخت ساج ساخته شده اند. این چوب به دستور سلطان از هند و لبنان به اینجا آورده شد و پیش از به کار گرفتن آنها در ساختمان، در آب نمک خیسانده شدند تا از آسیب موریانه ها جلوگیری نمایند. گفته می شود که این چوب در ساخت کشتی نوح نیز استفاده شده است.

کتیبه های گنبد سلطانیه

کتیبه های آیات قرآن در جای جای بنا به چشم می خورند و کلیه ی دیوارهای آن را فرا گرفته اند. دور تا دور طبقه ی همکف سوره ی فتح دیده می شود. بالای درب اصلی ورودی به آرامگاه در قسمت شرقی بنا، مزین به آیات آیت الکرسی است و داخل ایوان طبقه ی اول نیز سوره اخلاص (توحید) نقش شده است. بدنه ها، میزبان آیات سوره های الانبیاء، المومنون و الملک هستند و کلیه دیوارهای طبقه ی اول و دوم کتیبه هایی با نام محمد و علی و یک لوگویی به نام اتحاد را بر روی خود دارند. کتیبه های دیگری منقوش به شش بار سبحان الله، پنج بار نام محمد (ص)، پنج بار نام علی (ع)، محمد رسول الله، سلطان ظل الله و … نیز در این بنا وجود دارند.

چرا این بنا 8 منار دارد؟

بنای گنبد سلطانیه به طور کلی هشت درب، هشت ایوان و هشت منار قرینه را در بر می گرفته است. بر روی هر یک از منار ها یک موذنه قرار داشت که امروزه در بنا هیچ اثری از آنها مشاهده نمی شود. این موذنه ها به منظور پخش صدای اذان و خبر به طور یکنواخت در تمام شهر تعبیه شده بودند چرا که در صورت بودن تنها یک موذنه، گنبد بزرگ مانع از رسیدن صدا به کل شهر می شد.

وجود هشت منار قرینه موجب مهار نمودن نیروی رانشی گنبد به سمت خارج می شده و استحکام آن را حفظ می کرده است. همچنین برخی معتقدند که این منارها نقش فدایی ساختمان را بر عهده دارند تا به هنگام وقوع زلزله فرو بریزند و مانع آسیب به بنای اصلی شوند.

photo by Mehdi Mohammadi

ساعت آفتابی ؛ سنجش هوشمندانه زمان

تشخیص زمان برای مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار بود و نقشی اساسی را در انجام مراسم مذهبی آنان ایفا می کرد. به همین دلیل یک ساعت آفتابی در اسکلت این بنا قرار گرفت تا ساکنان شهر با کمترین خطا در تشخیص زمان مواجه شوند. طرز کار این ساعت نیز به این صورت است که اگر نور از سوراخ گنبد اصلی بتابد نشان دهنده زمان اذان ظهر می باشد. نوری که از پنجره های بزرگ می تابد کار عقربه بزرگ ساعت را انجام می داده و نور پنجره های کوچک حدود دقیقه را مشخص می ساخته است. به هنگام شب نیز ستاره هایی که از این پنجره ها دیده می شدند در تشخیص زمان کمک می نمودند.

پی گنبد سلطانیه ؛ شاهکاری در استحکام بنا

گنبد سلطانیه حدود نیم متر، پی دارد و هرچه بالاتر می رویم در نتیجه ی کاهش وزن و فشار وارده بر دیوارها، فرورفتگی ها و فضاهای خالی افزایش می یابد. طبقات فشرده شن و ماسه به عمق 8 تا 10 متر، زمین این ساختمان را تشکیل می دهند. پی این ساختمان به حدی قوی است که این بنای 1600 تنی در طی 700 سال تنها 8 سانتی متر نشست داشته و 33 زلزله که شدید ترین آنها 6 ریشتر بوده را تاب آورده است.

پایه هایی مرکب از هشت دیوار بزرگ حمال آجری در زیر بنا قرار دارد که در پلان، یک هشت ضلعی منتظم را شکل می دهند. طول هر یک از اضلاع این اشکال 17 متر و مساحت هر یک از این دیوارهای باربر حدود 50 متر مربع است. بار این دیوارها و سایر قسمت های بنا روی پی هایی به قطر دو متر وارد می شود که به صورت رادیه ژنرال (پی هایی برای ساختمان های بزرگ و گودبرداری های عمیق) ایجاد شده است. مقاومت عالی زمین باعث شده تا پی های این ساختمان عظیم بسیار ناچیز و سطحی و با عمق 50 تا 60 سانتی متر در نظر گرفته شوند و تنها در قسمت شمالی پی ها از سطح طبیعی زمین حدود 5/1 متر پایین رفته است. پی ها از بلوک های سنگی منظم به ابعاد 20 در 25 سانتی متر و ملات گچ و آهک ساخته شده اند.

سازه های از میان رفته

در گذشته، گنبد، ساختمان های اطراف و ارگ سلطنتی، حصاری با 16 برج و بارو و خندقی برای جلوگیری از ورود دشمنان داشته که همگی آنها به همراه بخشی از کتیبه ها به دستور میرانشاه (پسر سوم تیمور لنگ) تخریب شده اند.

دورتادور گنبد مکان هایی به عنوان مناطق عام المنفعه یا ابواب البر ساخته بودند که اکنون به صورت کامل از بین رفته اند و اثری از آنها دیده نمی شود.

در قسمت جنوبی گنبد نیز آثاری از ساختمان مسجد دیده می شود که محراب آن مزین به حاشیه گچبری می باشد. این آثار نشان می دهد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که بنای معظم و عالی دیگری نیز در جنب آرامگاه بوده است.

موزه گنبد سلطانیه

به منظور استفاده از فضای این بنا، موزه ی کوچکی در پایین سردر ورودی به مجموعه ی گنبد سلطانیه ساخته شده است و در آن تعدادی عکس و مقداری از اشیاء باقیمانده از دوران های گذشته و آثار کشف شده در منطقه سلطانیه در معرض نمایش گذاشته شده اند.

ثبت ملی و جهانی

گنبد سلطانیه، از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیبایی‌شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد در معماری به شمار می رود و به عنوان نقطه تحولی در معماری اسلامی می باشد.

گنبد سلطانیه به عنوان یک اثر منحصر به فرد، در تاریخ 15 دی سال 1310 با شماره 166 در فهرست آثار ملی ایران قرا گرفت.

نام این بنا از 24 تیرماه 1384 به عنوان هفتمین اثر ماندگار ایرانی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. دلایل ثبت جهانی این اثر ارزشمند به شرح زیر است:

* تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی، در یک منطقه فرهنگی، از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز را نشان می دهد.

گنبد سلطانیه یک عامل تاثیرگذار در توسعه معماری اسلامی در آسیای مرکزی و غربی و تغییر سبک معماری از سلجوقی کلاسیک به دوره تیموری می باشد و این امر به ویژه در ساختار دو پوسته و استفاده استادانه از مواد و موضوعات خاص برای تزیینات مشهود است.

* یک گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته می باشد

سلطانیه، به عنوان پایتخت باستانی سلسله ایلخانیان، شاهدی استثنائی از قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی است.

* نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی است که مرحله ی مهمی از تاریخ بشر را نشان می دهد.

آرامگاه الجایتو نشان دهنده یک دستاورد برجسته در توسعه معماری ایرانی، به ویژه در دوره ایلخانی است که با ساختار نوآورانه مهندسی، نسبت فضایی، فرم های معماری، و الگوهای تزئینی و سایر تکنیک ها بسیار متفاوت تر از دیگر آثار به نظر می رسد.

photo by Arash Ghafari

مرمت گنبد سلطانیه ؛ احیای بخش مهمی از تاریخ ایران

این بنای ارزشمند به مدت 25 سال به حال خود رها شده بود تا اینکه در سال 1348 مرمت آن توسط یک گروه ایتالیایی آغاز گردید و تا سال 1357 ادامه یافت. کارشناسان از عملیات مرمت این بنا به عنوان یکی از ظریف ترین و پیچیده ترین کارهای مرمتی در نوع خود یاد می کنند که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد.

این بنا با قدمت بیش از 700 سال به شدت نیاز به مراقبت و حفظ و نگهداری دارد تا آیندگان نیز بتوانند شکوه معماری گذشته را در یابند.

گنبد سلطانیه از نگاه دیگران

شکل کلی بنا و تزیینات درونی آن به گونه ای جذاب و چشم گیر می باشد که توجه بسیاری از محققان را در طول تاریخ به خود جلب کرده است. آرتور اپهام پوپ، شرق شناس و مورخ برجسته آمریکایی، بنای تاج محل در هند را اقتباسی از این بنا می داند و گنبد سلطانیه را به عنوان الگویی برای آن در نظر می گیرد.

وی درباره این بنا چنین می گوید:

گنبد سلطانیه به رغم حجم بزرگش سبک و با روح به نظر می‌رسد و مانند طاق آسمان مستحکم است. بارها و فشارها به درستی در نقاط نسبتا معدودی تمرکز یافته‌اند و هیچ مانعی برای آنکه حرکت هماهنگ و رو به عروج بنا را کند یا مخدوش کند وجود ندارد. از این رو بنا از لحاظ ساختار یک شاهکار است.

حافظ‌ ابرو، از مورخان‌ دوره‌ تیموری‌ نیز درباره‌ گنبد سلطانیه چنین می‌گوید:

بنای‌ بی‌ نظیری‌ است‌ که‌ مانند آن‌ در اقصی نقاط‌ دنیا وجود ندارد.

ﺍﻣﻜﺎﻧﺎت گردشگری

در محوطه گنبد سلطانیه امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی و نماز خانه وجود دارد. این اثر تاریخی فاقد پارکینگ است اما معمولا می توانید در خیابان های اطراف برای پارک وسیله نقلیه ی خود مکان مناسبی را پیدا کنید.