کاخ های بیزانسی استانبول ترکیه ؛ گشتی تاریخی در شهر

سال های سال است که استانبول پایتخت امپراتوری و حکومت های قدرتمندی در سرزمین ترکیه امروزی بوده است و می توان گفت از زمان های دور که قسطنطنیه می نامیدنش، جلوه های شکوه و قدرت در آن دیده می شد. به همین دلیل است که در بخش های سنتی و باستانی این شهر، کاخ ها و قصرهای بسیاری به چشم می خورد. بیشتر قصرهای سلطنتی که امروزه سالم اند، مربوط به دوره عثمانی هستند و متأسفانه اغلب کاخ های بیزانسی و امپراتوری وسیع روم شرقی از میان رفته اند و یا تنها بقایای کمی از آن ها بر جای مانده است.

پیش از این مفصل و با دقت به کاخ های عثمانی استانبول پرداختیم و در آن مقاله از تاریخچه تا وضعیت کنونی تمام کاخ ها را بررسی کردیم. برای اطلاعات بیش تر کاخ های عثمانی استانبول را بخوانید.

امروز می خواهیم بر روی کاخ های باستانی و بر جای مانده از حکومت روم دقیق شویم. همان طور که گفتیم این کاخ ها اغلب از میان رفته اند و به آن دلیل است که بعدها قصری دیگر در آن محل و بر روی کاخ قبلی ساخته شده و یا آن که به سبب بلایای طبیعی و زلزله از بین رفتند. 

پیش از هر توضیح بیش تری باید بگویم اگر قصد سفر به استانبول را دارید، خواندن مطالب و مقاله های زیر را از دست ندهید:

معرفی شهر استانبول ؛ دانستنی های قبل از سفر

راهنمای سفر به استانبول

همراه کارناوال باشید و به سراغ نشانه های حکومت باستانی بیزانس در دل استانبول بیایید.

1- کاخ اعظم کنستانتین ؛ Great Palace of Constantinople

مهم ترین و بزرگ ترین کاخ بیزانسی که در قسطنطنیه باشکوه ساخته شد، کاخ اعظم بود که در قرن چهارم میلادی و در مرکز شهر بنا شد. این کاخ خود مجموعه قابل توجهی از چندین کاخ، کوشک، حیاط، کلیسا، حمام و دیگر بناها بود که بر دامنه تپه باستانی قسطنطنیه احداث شد. کاخ اعظم بین میدان هیپودروم تاریخی، کلیسا ایاصوفیه و دریای مرمره قرار داشت و امروزه نیز در محله سلطان احمد استانبول است و بنابراین با بازار آراستا و مسجد آبی فاصله چندانی ندارد. 

کاخ اعظم به دستور کنستانتین بزرگ در قرن چهارم میلادی ساخته شد و دو قرن بعد توسط ژوستینین یکم بازسازی شده و گسترش یافت. بعدها نیز تا قرن 12 میلادی کاخ اعظم مورد استفاده دیگر امپراتوران قرار گرفت. گفته می شود این کاخ وسعتی 100,000 متر مربع داشته است.

در طی جنگ های صلیبی چهارم در سال های 1204-1261 بود که کاخ اعظم متروکه شد و خانواده سلطنتی به کاخ تکفور نقل مکان کردند. بعدها نیز این کاخ مورد  بی رحمی روزگار قرار گرفت و در اثر زلزله نابود شد. 

نخستین اکتشافات باستان شناسی و تحقیقات درباره کاخ اعظم در 1930 آغاز شد و در نهایت بخشی از یکی از ساختمان هایش در سال 1953 باز شد و امروزه موزه بزرگ موزائیک در این ساختمان دایر شده است. موزائیک های به نمایش در آمده در این موزه از دوره های مختلف بیزانس می باشند و بهترین نمونه های موزائیک دوره رومی را به نمایش می گذارند. 

هزینه بازدید: 15 لیر حدود 13 هزار تومان

ساعات بازدید از موزه موزائیک: 9 تا 17

آدرس: ترکیه، استانبول، فاتح، میدان ایاصوفیه، محله سلطان احمد

Address: Sultanahmet Mh., Ayasofya Meydanı, 34122 Fatih/İstanbul, Turkey

 

در زیر نقشی از کاخ اعظم کنستانتین، موزائیک های باستانی آن و یکی از ستون های این کاخ را می بینید:

2- کاخ پورفیروجنیتوس ؛ Palace of the Porphyrogenitus

این کاخ که با نام تکفور نیز شناخته می شود، در محله ی کاریه قرار دارد و متصل به دیوارهای شهر است. کاخ پورفیروجنیتوس کنستانتین، کاخی بیزانسی دیگری است که قدمتش به قرن 12 میلادی برمی گردد. این کاخ در شمال غربی شهر قدیمی قسطنطنیه قرار دارد و در واقع کوشک و عمارتی از مجموعه عظیم کاخ های بلاکرنای ( Blachernae ) بوده و در زمان خود نقش مهمی در حفظ شهر قسطنطنیه داشته است. باید بدانید که تکفور نام دیگر مجموعه کاخ بلاکرنای می باشد.

کاخ پورفیروجنیتوس درست در نزدیکی کلیسا کورا قرار داشته و بنابراین می توانید هم زمان از موزه این کلیسا نیز بازدید کنید.

آدرس: ترکیه، استانبول، فاتح، محله ایوانسرای

Address: Ayvansaray Mh., 34087 Fatih/İstanbul, Turkey

3- کاخ بلاکرنای ؛ Blachernai Palace

کاخ بلاکرنای یا کاخ تکفور، اقامتگاهی تابستانه بود که در نزدیگی گلدن هورن و قرن دوازدهم میلادی بنا شد. این کاخ مجموعه ای از ساختمان ها بود و عمارت پورفیروجنیتوس نیز بخشی از آن بود. سرداب این کاخ که با نام آنمون دونجنوس ( Anemas Dungeons ) شناخته می شد درست در کنار دیوارهای شهر، در قسمت شمالی و نزدیک مسجد ایواز افندی ساخته شده بود. این کاخ ابتدا با نام بلاکرنای شناخته می شد و بعدها در زمان فتح قسطنطنیه توسط عثمانی ها به تکفور تغییر نام پیدا کرد. از این زمان به بعد کاربرد کاخ به انبار، اسطبل، کارخانه شیشه سازی، کارگاه ساخت سرامیک و … تغییر کابری پیدا کرد.

 محله ای که این کاخ بر روی آن بنا شده بود، یکی از هفت تپه مهم شهر قسطنطنیه بود. کاخ بلاکرنای، عمارتی سه طبقه با سقف و کف چوبی بود و به هنگام بازدید امپراتور از کلیسا تیئوتیکوس، مورد استفاده قرار می گرفت. این عمارت در طی حکومت مانوئل کمینوس اول در قرن دوازدهم گسترش یافت و به اقامتگاهی تابستانه برای امپراتوران بیزانسی بدل شد.

امروزه از این کاخ تنها چهار دیوار و طرحی مستطیلی باقی مانده است. دیوارهای خارجی، طاق ها و چارچوب های پنجره با استفاده از سنگ ها و آجرها تزئین شده بودند. متأسفانه بقایای تاریخی این کاخ بازدید عمومی ندارند و تنها با مجوز می توانید از آن ها دیدن کنید.

4- کاخ مایرایلن ؛ Myrelaion Palace

از زمان ساخت کاخ مایرایلن اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما می دانیم بر روی خرابه های کاخ باستانی دیگری و بر روی سطح مرتفعی ساخته شده بود به گونه ای که آب انبار مایرایلن در محل سرسرای اصلی و دایره ای شکل کاخ پیشین قرار گرفته بود. در جلوی ساختمان کاخ حیاطی نیم دایره ای وجود داشت که کاخ را به ردیفی از ستون های خیابان اصلی در بخش شمالی متصل می کرد. این حیاط تا به امروزه همچنان باقی مانده است. 

کاخ پیشین در زمان خود تحت نام «تا آماستریانو» به عنوان مرکزی برای تجارت و اجرای اعدام و مجازات مورد استفاده بود. کاخ جدید که ساخته شد، مالکش فرمانداری جدید به نام رومانوس لاکاپنوس بود، او کاخ مایرلین را در اوایل حکومت (920-944) خود به صومعه ای بدل کرد.

امروزه از کاخ مایرایلن نیز همانند بسیاری از دیگر کاخ های بیزانسی اثری باقی نمانده و تنها تکه های کوچکی در طی حفریات باستان شناسی از این کاخ به دست آورده اند. متخصصان محل این کاخ را در محدوده محله های لاللی و آکسارای می دانند. 

5- کاخ بوکولیون ؛ Boukoleon Palace

کاخ بوکولیون یکی از کاخ های بیزانسی امپراتری روم شرقی است که به فرمان تئودئوس دوم در قرن پنجم میلادی ساخته شد. این کاخ در ساحل دریای مرمره، در جنوب سیرک هیپودروم و شرق ایاصوفیه کوچک قرار دارد. 

در ابتدا این کاخ را با نام هرمیسداس می شناختند و نام بوکولیون احتمالا در اواخر قرن ششم میلادی و در هنگام فرمانروایی ژوستینین یکم بر روی کاخ گذاشته شد. بنا بر داستان ها و افسانه تندیس های بزرگی از یک شیر و گاو در قسمت ورودی کاخ و در نزدیکی بندرگاه رو به روی آن قرار داشت. در هنگام امپراتور تئوفیلوس، کاخ بوکولیون بازسازی شد و در همین هنگام وسعت بیش تری یافت. 

تا سال ها و نزدیک قرن سیزدهم، کاخ بوکولیون اقامتگاهی سلطنتی و پادشاهی بود تا آن که توسط پادشاه دیگری تسخیر شد و بعد در مرور زمان کاخ بوکولیون و کل مجموعه کاخ اعظم متروکه شدند. در زمان سلطان محمد دوم عثمانی وضعیت کاخ بوکولون را به صورت خرابه هایی گزارش کردند اما هنوز وجود کاخ مشخص بود. در نهایت در سال 1873 میلادی برای باز کردن راهی جهت ساخت خط راه آهن دیگر بقایای این کاخ را از بین بردند. 

محل کنونی کاخ بوکولیون را در حدود محله های کاتلادیکاپی و سیرکسی می دانند.

در زیر عکسی از بقایای بوکلیون و عکسی بازسازی شده از این کاخ می بینید:

6- کاخ داماتریس ؛ Damatrys Palace

کاخ داماتریس یکی از اقامتگاه های تابستانه و کوشک مخصوص اوقات شکار امپراتور و خانواده اش محسوب می شد که امروزه متأسفانه اثر قابل توجهی از آن باقی نمانده است. کاخ داماتریس 1400 سال پیش ساخته شد و آن را یکی از مهم ترین سازه های بیزانسی استانبول و امپراتوری روم می دانند. کاخ داماتریس به عنوان دروازه ای بیزانسی به روی آناتولی بوده و همچنین محلی برای گردهمایی ارتش روم محسوب می شد. همچنین امپراتوران رومی به هنگام بازگشت از سفر به آناتولیا و پیش از رسیدن به قسطنطنیه، کاخ داماتریس را برای استراحت خود انتخاب می کردند. 

در طی قرن های 12 و 13 میلادی بود که از شکوه کاخ داماتریس چیزی باقی نمانده بود و به ویرانه ای بدل شده بود. محل کنونی کاخ داماتریس را در نزدیکی محله ساماندیرا استانبول می دانند. 

در زیر عکسی از بقایای کاخ باستانی داماتریس می بینید:

7- کاخ دافنه ؛ Palace of Daphne

کاخ دافنه خود یکی ار بخش های مهم مجموعه وسیع کاخ اعظم بود که بنا بر گزارشات مورخان پس از آن که تندیس دافنه را از روم به قسطنطنیه آوردند، دافنه نام گرفت. محل دقیق کاخ دافنه مشخص نیست، چرا که درست در زیر مسجد سلطان احمد قرار داشته و امروزه تنها نشانه های بر جا مانده از این کاخ، اشاراتی به آن در ادبیات این کشور است.

8- کاخ بریاس ؛ Bryas Palace

یکی دیگر از اقامتگاه های تابستانی دوره بیزانسی، کاخ بریاس است که در قرن نهم میلادی و در بخش آسیایی شهر ساخته شد. احتملا امروزه در محله کوچوک علی و یا دراگوس استانبول قرار می گیرد. امروزه بقایای اندکی از این کاخ باقی مانده است.

9- کاخ مانگان ؛ Manganoi (Mangana) Palace

این کاخ درون دیوارهای کاخ توپکاپی استانبول قرار داشته و امروزه میان دو ایستگاه قطار کانکورتاران و سیرکسی قرار می گیرد. این کاخ نیز تنها بقایای بسیار کمی از آن بر جای مانده است. 

10- کاخ ریجن ؛ Rhegion Palace

کاخ ریجن توسط تئودئوس اول در ورودی محله امروزی کوچوکچکمکه استانبول واقع شده و در گذشته در جاده باستانی جناتی به روم قرار داشت. از این کاخ نیز بخش های بسیار کمی باقی مانده است. 

11- کاخ ایکوندیانا ؛ Iukundianae Palace

این کاخ بیزانسی نیز اقامتگاه تابستانه دیگری است که البته در میان محله های امروز باکیرکوی و ینی محله قرار داشته است. این کاخ را در کناره دریای مرمره احداث کرده بودند و امروزه بخش های قابل توجهی از آن باقی نمانده است.

12- کاخ ماگنارا ؛ Magnaura Palace

کاخ ماگنارا هم اقامتگاه تابستانی امپراتوران یونانی بوده و محدوده امروزی آن را می توان میان آکسارای و لاللی دانست. شواهد و آثار بسیار اندکی در طی کاوش های باستان شناسی از این کاخ به دست امده است.

+ از آن جا که اغلب این کاخ ها از بین رفته اند، طبیعتا عکسی از آن ها در دست نیست.

* دیگر کاخ های بیزانسی

این کاخ ها و کوشک هایی که از آن ها اسم برده شد، تنها برخی از کاخ های دوره 1100 ساله بیزانس است. واقعیت آن است که کاخ های بسار دیگری در شهر قسطننطیه وجود داشته اند که هیچ اثری از آن ها بر جای نمانده است. 

کاخ هاجیوس آگاتونیس (Hagios Agathonis) در جنوب شرقی دیوانخانه تئودئوس

کاخ دیوانخانه تئودئوس متعلق به لئون اول

کاخ کوسماس و دامیانوس در نزدیکی اسکله سوفیا

کاخ باسیلیکا در نزدیکی اسکله سوفیا ؛ این کاخ را امپراتریس علیا ویرینا ساخته بود 

کاخ بونوس به دستور رامونوس اول ساخته شده بود. محل این کاخ در نزدیکی استادیوم امروزی کاراگومروگ قرار می گیرد.

کاخ هلنیان، ساخته دست مادر کنستانتین اول 

کاخ امپراتریس ایرنه در ولانگا

کاخ ها و کوشک های بسیاری نیز در خارج از دیوارهای شهر باستانی قسطنطنیه وجود داشته است. 

کاخ پیگی در نزدیکی محله سیلیوریکاپی

کاخ آرتای احتملا در محله امروزی مالتپه

کاخ هیدرالیس در نزدیکی محله کاگیتانه

کاخ فیلوپاتیون احتمالا در محله رامی یا ایوب

کاخ دامیانو احتمالا در نزدیکی محله ارتاکوی

کاخ سراپیا

کاخ خلکدون 

کاخ هیرا در محله فنرباغچه

کاخ روفینیانای در محله کادبستان و ….

در زیر عکسی از بقایای کاخ بلاکرنای می بینید:

سخن آخر

با هم دیدیم و خواندیم از کاخ های باستانی بیزانسی. 

دیگر اطلاعات و دانستنی های جالب از استانبول را در زیر بخوانید:

کاخ های عثمانی استانبول

معرفی شهر استانبول ؛ دانستنی های قبل از سفر

راهنمای سفر به استانبول

شما تا به حال به استانبول سفر کرده اید؟ در سفرتان به استانبول کدام جاذبه این شهر را پسندید؟

اگر به استانبول بروید دوست دارید از کدام مکان تاریخی یا تفریحی استانبول بازدید کنید؟

نظرات، پیشنهادات و دیدگاه های خود را با ما در میان بگذارید.