کاشت گونه‌های گیاهی آب‌بر از 7سال قبل در شهر تهران ممنوع شد. سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران طی بخشنامه‌های متعدد این ممنوعیت را به مناطق اعلام کرد.
به گزارش به نقل از همشهری ،این موضوع چندان جدی گرفته نشد و به‌گفته علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان پارک‌ها، مناطق شهرداری در مواردی بدون توجه به بخشنامه‌ها همچنان گیاهان مورد علاقه‌شان را می‌کاشتند. اما تابستان گذشته در پی انتشار گزارش‌هایی در مورد نیاز چمن به آب فراوان، ممنوعیت کاشت این گونه گیاهی به‌صورت جدی‌تر ابلاغ شد. بررسی‌های کارشناسان نیز نشان می‌دهد شهرداری به سمت استفاده از درختچه‌های کوچک مقاوم در برابر کم‌آبی روی آورده تا آنها را جایگزین چمن، آب‌برترین گونه موجود درفضای سبز شهر تهران کند. اقدام ارزشمندی که نیازمند توسعه بیشتر است تا دیگر گونه‌های مغایر با وضعیت کم‌آب تهران نیز جای خود را به‌گونه‌های مقاوم کم‌آب‌بر بدهند. کارشناسان معتقدند هم‌اکنون 90درصد گونه‌های موجود در 14هزار هکتار فضای سبز درون شهری تهران، با رطوبت این شهر سازگاری ندارند.
اگر مسئله چمن در تهران را حل شده بدانیم، البته تنها از این منظر که دیگر قرار نیست کاشته شود وگرنه همچنان آبیاری می‌شود، وضعیت کم‌آبی تهران اقتضا می‌کند به دیگر گونه‌های ناسازگار با وضعیت آب پایتخت هم پرداخته شود. سازگاری گونه‌های گیاهی با وضعیت اقلیم، حتما به‌معنای سازگاری آن گونه با وضعیت آبی نیست.آب یکی از سه شاخصه مهم و اساسی در سازگاری گونه گیاهی با اقلیم است که در موارد بسیاری مورد توجه قرار نگرفته و به همین دلیل 90درصد از گونه‌های کاشته شده پایتخت از نوع گیاهان آب‌بر هستند.
مصطفی خوشنویس، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع به همشهری می‌گوید: «دمای هوا، خاک و رطوبت مهم‌ترین شاخص‌‌های میزان سازگاری با اقلیم است. برخی گونه‌های کاشته شده در تهران از نظر دما و خاک سازگارند اما از نظر رطوبت خیر. سازگار با رطوبت، گونه‌ای است که 250میلی‌متر متوسط سالانه بارش تهران برایش کافی است و به آب بیشتری نیاز نداشته باشد.»
گونه‌هایی مثل توری، طاووسی، سپیدار، پالونیا، زیتون تلخ، زبان گنجشک، بلوط همیشه سبز و... از نظر دما و خاک با شرایط تهران سازگارند اما متوسط بارندگی این شهر برایشان کم است. شن، بنه، داغداغان، بادامک، سنجد سیاه، آلبالو وحشی و... نیز ازجمله گونه‌های کاملا سازگار از نظر دما، خاک و رطوبت هستند که هر دو دسته این گیاهان در تهران وجود دارد. البته این کارشناس بر این موضوع نیز تأکید می‌کند که اغلب گونه‌های کاشته شده در تهران سازگاری‌شان با خاک زیاد است اما این عنصر را می‌توان در بیشتر موارد متناسب با گونه نیز تغییر داد.
چند نکته در مورد گونه‌های تهران
گونه گیاهی نی مانندی که در بعضی بوستان‌های تهران به چشم می‌خورد پمپاس گراس نام دارد؛ گونه‌ای است که به آب نیاز دارد اما نه به اندازه چمن. این‌گونه به تعداد اندک در تهران کاشته شده است. خوشنویس معتقد است این‌گونه برای تنوع و قرار گرفتن درمیان دیگر گونه‌ها خوب است و کاشت اندک آن معضلی ایجاد نمی‌کند. معضل تهران چمن و سپیدار است. به گفته این کارشناس، گونه نی دیگری نیز با نام فراگ میتس یا آشیانه قورباغه هم در تهران به‌ویژه در بخش جنوبی پایتخت دیده می‌شود که خودرو است و در کانال‌های آبی غیرسیمانی و مانداب‌ها می‌روید. تفاوت دمای شمال و جنوب تهران، فاکتور تأثیر‌گذاری در انتخاب گونه‌های گیاهی است. خوشنویس می‌گوید: زیتون تلخ در جنوب تهران به خوبی جواب داده اما در شمال تهران و در ارتفاع بالای 1600متر به‌دلیل سرما از بین می‌رود. اما گونه‌هایی مانند چنار، زبان گنجشک و اقاقیا هم در شمال و هم در جنوب شهر تهران به‌خوبی می‌روید.
تأکید دوباره شهرداری بر ممنوعیت انواع گونه‌های آب‌بر
سازمان پارک‌ها در بخشنامه خود که دوباره به مناطق ابلاغ کرده بر استفاده از گونه‌هایی تأکید کرده که عمدتا مقاوم در برابر بی‌آبی هستند و در زمره گونه‌های خشکی پسند قرار می‌گیرند. علی محمد مختاری به همشهری می‌گوید: انتخاب این‌گونه‌ها براساس اصول علم اکولوژی و مبتنی بر نظرات و پیشنهادهای استادان مجرب و با تکیه بر نتایج طرح‌های مطالعاتی انتخاب شده تا در شرایط کنونی تغییرات اقلیمی مورد استفاده در شهر تهران قرار گیرد. زبان‌گنجشک، ارغوان، بادامک، اقاقیا، سرو نقره‌ای، آلبالو وحشی، کاج تهران، کاج سیاه، بادام، بلوط، بنه، داغداغان، زالزالک، بادام وحشی، زرشک، سماق، ابریشم مصری، سنجد، زیتون تلخ و... ازجمله گونه‌هایی است که سازمان فضای سبز شهر تهران، کاشت آنها را در مقابل گونه‌های آب بر مورد تأکید قرار داده است.خوشنویس می‌گوید: بیشتر این‌گونه‌ها از نظر آب تقریبا خشکی پسند بوده و با شرایط فعلی تهران می‌توانند درون و حومه شهر کاشته شوند. او البته می‌افزاید: «تعدادی از این‌گونه‌ها، همانند سرو نقره‌ای، کاج سیاه، اقاقیا، زیتون تلخ و... در زمزه گونه‌های غیربومی است و فراوانی‌شان نباید بیشتر از گونه‌های بومی باشد و به‌عنوان مکمل باید در کنار انواع گونه‌های بومی کاشته شوند ؛گونه‌هایی نسبتا نیازمند آب که تنها در وسعت کم و برای ارتقای زیبایی بصری می‌توان به کاشت آنها روی آورد.»
عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع درعین حال می‌گوید: با توجه به شرایط کم‌آبی تهران، گونه‌هایی مثل شن، شیرخشت، سنجد تلخ، ازگیل و سرو کوهی برای ایجاد فضای سبز در تهران بسیار مناسب است؛ به‌خصوص سرو کوهی که 3هزار سال عمر می‌کند، کم‌آب و کم آفت است و تا 84درجه تغییرات دمایی را تحمل می‌کند.
