سفری به دشت های جذاب و زیبای لاله های واژگون در ایران

کهن دیار چهار فصل هزار رنگ ایران، مقصد شمار یک طبیعت گردی در قاره کهن بوده و همچنان بخش های زیادی از آن، همچون جیرفت (کالیفرنیای ایران) و زابل (بهشت باستان شناسان جهان)، رازهایی نهفته دارد. طبیعت شگفت انگیز ایران، از جذاب ترین طبیعت های جهان به شمار می رود و همچون اقلیم ماداگاسکار و سریلانکا و حتی هندوستان، طبیعتی منحصر به فرد را در اختیار گردشگران قرار می دهد.

15 درصد از 8 هزار گونه گیاهی ایران، بومی این مرز و بوم بوده و در هیچ نقطه ای از دنیا به صورت طبیعی رشد نمی کنند و از این تعداد، 3 هزار گونه در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. با وجود آنکه 2 هزار گونه گیاه دارویی در کشور شناسایی شده است، اما با افق صادرات 20 میلیارد دلاری فاصله زیادی داریم که امیدواریم در سال جدید، شرکت های دانش بنیان دارویی گیاهی با حمایت های افزونی همراه شوند.

در میان لاله های ایران، لاله واژگون شهرت جهانی دارد که در فصل بهار، دشت های بسیاری از اصفهان تا لرستان را با حضور خود، رنگ آمیزی می کند.

گزارش امروز سرویس گردشگری روزیاتو، شما را به سفری در دشت های جذاب و زیبای لاله های واژگون می برد. جایی که با سر به زیر ترین گل ایران آشنا می شویم که عمر کوتاهی دارد و گل دهی آن، از اوایل اردیبهشت آغاز می شود. نقش گل لاله واژگون را حتی در تاریخ و آثار باستانی ایران زمین می توان مشاهده کرد در سرستون های ساسانی و طابق بستان کرمانشاهی ها،‌ ردی از آن وجود دارد.

برای آشنایی با مقصدهای لاله واژگون گردی در ایران، با ما همراه باشید.

درباره لاله واژگون

حتما نام این گل را تا کنون در اخبار و رسانه ها شنیده اید. نام علمی آن: FRITILLARIA بوده که از راسته سوسن سانان است. علت این نام انگلیسی آن است که تا چندین سال تنها باغ گیاهشناسی و باغ سلطنتی انگلیس حق کاشت این گل را داشت در نتیجه نام Fritillaria imperialis به معنای لاله واژگون سلطنتی برای آن در نظر گرفته شد.

عمر کمی داشته و گل دهی از اواخر فروردین آغاز می شود. لاله واژگون، از جمله گیاهان عفلی پیاز دار است که حدود 15 گونه آن در مناطق مختلفی از کشور که در این گفتار معرفی می شود، شناسایی شده است. گونه زرد کمرنگ متمایل به لیمویی این گل ها موسوم به لاله زاگرسی، بین 50 تا هشتاد سانتیمتر ارتفاع دارد.

لاله واژگون یکی از 12 هزار گونه گیاهی شناسایی شده در ایران است که با گل های زنگلوله ای درشت به رنگ نارنجی مایل به قرمز ، میراث طبیعی گرانقدر برای سرزمین اهورایی به شمار می رود.

این گل خواص دارویی هم دارد. پیاز این گیاه، به دلیل آلکالوئیدهای ایمپرسن و فرتیسن، تسکین دهنده درد است. در دنیا، شصت گونه از این گیاه شناسایی شده است.

اغلب گل های لاله واژگون رو به پایین بوده و به همین خاطر، نام واژگون را بر آن اختصاص داده اند. اشک مریم، در نتیجه سر ریز شدن شیره شفاف و شیرین از داخل آن به این گل اطلاق می شود. حدود 4 قرن قبل، وقتی به اروپا برده شد، سر از گلخانه سلطنتی انگستان در آورد و در آنجا تکثیر شد.

در برخی از نقاط ایران، این گیاه را اشک مریم یا لاله اشک یا نگون سار هم می نامند که وجه تسمیه آن، به داستان های اسطوره ای باز می گردد. در داستان های افسانه ای آمده است که این لاله، شاهد مرگ سیاوش بوده و از غصه، سر به زیر شده است. اشک های لاله واژگون در واقع شیره بی رنگ است که در درون لاله قرار داشته و گاهی به سمت پایین سرازیر می شود.

حکیم سخن، فردوسی شیرین سخن در اشعار خود از این گل نیز این چنین یاد کرده است:

چو سرو سیاوش نگون سار دید                 سرا پرده دشت خون سار دید

بیافکند سر را ز انده نگون                         بشد زان سپس لاله واژگون

از ده ها نوع لاله واژگون، نوع لاله واژگون ایرانی، لاله واژگون کردی، لاله واژگون ترکی و لاله واژگون اشک مریم در ایران می رویند.

اطلاعات علمی

این گل تا ارتفاع 120 سانتی متری از سطح زمین رشد می کند و می توان تا 10 هزار شاخه از آن در یک دشت شاهد بود. پیاز لاله ی واژگون، همچون یک غده ی متورم به نظر می رسد که گوشت‌دار است و مقدار زیادی نشاسته و چندین عامل دارویی در خود نهفته دارد.

یک پیاز تازه حاوی مقادیر زیادی از سم است و قابل خوردن نمی باشد اما در کشور چین با گرفتن سم آن، در آشپزی کاربرد دارد.

سازمان حفاظت محیط زیست، لاله واژگون را به عنوان ذخیره ژنتیکی و عنصر زیبایی شناختی سرزمین ایران می شناسد و تمام تلاش خود را برای حفاظت از این گونه ارزشمند به کار گرفته است.

از گونه های مهم این گل می توان به موار زیر اشاره نمود:

 اشک مریم

این نوع لاله واژگون در مناطق فارس، خوانسار و کوه های بختیاری می روید و گل های آن به صورت چتری و از 3 تا 8 گل سرنگون وجود دارند. در بهار انتهای ساقه آن باز و چندین براکته (زائذه ی زیر گل) سبز برگ مانند در ان مشاهده می شود. لاله واژگون اشک مریم یا تاج قیصر (نام علمی: Fritillaria imperialis) گونه ای از رده گل های لاله واژگون است کف بومی منطقه گسترده‌ای از فلات ایران، آناتولی و کوه‌پایه‌های هیمالیا است.

آن را گُل اَشک نیز نامیده‌اند زیرا مقداری شبنم در بین این گل‌ها جمع می‌شود و سپس از گل به پائین می‌چکد.

گل ها غالبا به رنگ های سفید، زرد، نارنجی و قرمز دیده می شود و در محل های کاملا سایه و نیز محل های کاملا آفتابی رشد و نمو می یابد. این گیاه بسیار مقاوم در برابرا سرما است و برودت هوا را تا حد منفی 20 درجه تحمل می کند.

لاله واژگون خالدار

بر روی ساقه های گیاه، گل هایی به صورت تکی یا جفتی به رنگ سفید، بنفش خالدار و بنفش روشن و نارنجی خالدار شکل می گیرند و ساقه ی آن تا ارتفاع 30 سانتی متر رشد می کند.

لاله زاگرسی

گونه ی زرد کم‌رنگ این گل نیز وجود دارد که رنگش متمایل به لیمویی است و با عنوان لاله زاگرسی شناخته می شوند. آن نوع لاله واژگون تنها بین 50 تا 80 سانتی‌متر رشد می کند.

لاله واژگون ایرانی

لالهٔ واژگون ایرانی یا گل سرنگون ایرانی (نام علمی: ‘Fritillaria persica’) یکی از گونه‌های لاله واژگون است. ارتفاع آن به 75 سانتیمتر می‌رسد و گل‌های واژگون بطول 1 و نیم سانتیمتر آن از نظر رنگ نسبتاً متنوع هستند. این تنوع می‌تواند از رنگ ارغوانی سیر تا رنگ متمایل به سبز یا زرد دیده شود.

این نوع از لاله واژگون ساقه ی بلندی را در میان سایر گونه های آن دارد. به دلیل سازگاری آن با محل های آفتابی، در بهار بر روی ساقه ی آن تا 30 گل قهوه ای مایل به سبز تا بنفش می روید.

لاله واژگون ترکی (نام علمی: Fritillaria michailovskyi) نیز نام یک گونه از سرده لاله واژگون است.

 فصل رویش گل افسانه ای ایران

فصل رویش گل افسانه ای ایران در پایان فروردین و اوایل اردیبهشت است. اردیبهشت را باید بهشت طبیعت ایران دانست که با قدوم لاله واژگون، چشم اندازهای سحر انگیز را در برابر دیدگان گردشگران به خصوص طبیعت گردها قرار می دهد.

تا زمان فصل بارش، بهترین زمان برای دیدن این گیاه افسونگر بوده و با گرم شدن هوا در فصل بهار که معمولا از اواخر اردیبهشت آغاز می شود، نواحی شمالی زاگرس، میزبان لاله های واژگون افسونگر می شوند. در اروپای غربی، گل دهی این گیاه در بهار آغاز شده و تا ماه جولای ادامه می یابد.

برای دیدن این گل، وقت زیادی ندارید. چرا که غمزه بسیار دارد و فرصت دیدارش محدود است. برخی آن را جواهر طبیعت ایران می نامند و گروهی از گل افسانه ای طبیعت ایران زمین یاد می کنند. هر چه بدانیم و بنامیم، یکی از شگفتی های طبیعت ایران خواهد بود.

لاله واژگون، ارزش اقتصادی بسیار دارد. چرا که در فهرست گیاهان زینتی قرار داشته و تجارت گیاهان زینتی در دنیا نیز، مخاطبان بسیار داشته و به همین خاطر، ارزش لاله واژگون بسیار است. در سده پانزدهم میلادی، سیاحان اتریشی در سفر به کشورمان، این لاله را به کشور خود برده و در باغ متمولین اتریشی پرورش دادند. اگر گذرتان به کشورهای اروپایی گل پرور مهم مانند هلند و آلمان و دانمارک بیفتد، حتما رد پایی از لاله واژگون را در آنجا مشاهده خواهید کرد.

ساقه های بلند و قوی این گل،‌ امکان صادرات خوبی را برایش فراهم کرده است. در برخی از پارک ها و باغ های معروف اروپا، شاهد رشد لاله واژگون هستیم.

لاله واژگون گردی در ایران

برای تماشای دشت های لاله واژگون، مقصدهای طبیعت گردی بسیاری در سراسر کشور در انتظار شما هستند که در بهار 96 می توان از آن بهره جست. برخی از تورهای طبیعت گردی کشور، دیدار از دشت های لاله واژگون را در فهرست اولویت های طبیعت گردی خود به خصوص در نیمه دوم فصل بهار قرار می دهند.

همانطور که در بالا گفته شد، دامنه های رشته کوه زاگرس یکی از بهترین مناطق برای دیدن این گل است. البته علاوه بر زاگرس،‌ مناطق دیگری هم دیده می شود که هر ساله میزبان این مهمان ارزشمند طبیعی هستند.

دیدار با گل افسانه ای در نصف جهان

شهر لاجوردی و تاریخی ایران، یکی از مقصدهای لاله واژگون گردی در کشور است. نصف جهان، دارای  یکی از برترین طبیعت ها بوده و در گفتاری به 15 مقصد طبیعت گردی نصف جهان اشاره کردیم. جالب است که بدانید همه ساله از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت ماه، نصف جهان، شاهد رویش این گل افسانه ای می شود.

اگر خواهان تماشای لاله واژگون هستید، سفر به: شهرستان‌های فریدن، فریدونشهر، بویین و میاندشت، خوانسار، دهاقان، شهرضا و سمیرم، که از رویشگاه های طبیعی گل لاله واژگون یا اشک مریم به شمار می روند را توصیه می کنیم.

دشت لاله‌های واژگون فریدون‌شهر

 با شروع فصل بهار در اکثر نقاط شهرستان فریدونشهر زیبایی های طبیعت به چشم می خورند که در میان آنها لاله‌های واژگون به دو رنگ زرد و قرمز جلوه ای دیدنی را ایجاد کرده و بیش از پنج هزار هکتار از مراتع این شهرستان را به خود اختصاص داده اند. بیش از 15 منطقه ی رویش لاله های واژگون در فریدونشهر وجود دارد که منطقه ی میدانک اول، میدانک دوم، قلعه سرخ، بردشیر، گلونی، چشمه لنگان و مناطق پیشکوه، پشتکوه اول و پشتکوه دوم از مهم ترین آنها هستند.

دشت لاله‌های واژگون دره‌بید

این دشت دیدنی و چشم نواز با وسعت حدود ده کیلومتر در روستای دره بید قرار دارد و در فصل بهار میزبان گلهای فراوانی است که لاله واژگون از مهم ترین آنها به شمار می رود. این گل به رنگ سرخ مایل به بنفش بوده از روز چهلم تا شصتم بعد از عید شکوفا می شوند. از زیبایی های این منطقه این است که گلها به هنگام وزش باد به رنگ های سیر و روشن دیده می‌شوند.

دشت لاله‌های واژگون گلستان‌کوه خوانسار

 منطقه ی حفاظت شده ی گلستان کوه وسعت 17000 هکتاری خود را در خوانسار گسترانیده و با ویژگی های متفاوت خود و گنجینه های طبیعی بسیاری را راهی سفر می کند. لاله های واژگون این منطقه نیز مانند لاله های دشت دره بید هستند و ویژگی هایی مشابه آنها دارند.

 دشت لاله های واژگون افوس

دشت لاله های واژگون افوس در شهرستان بویین و میاندشت قرار دارد.

دشت لاله‌های واژگون افوس در شهر افوس استان اصفهان واقع گردیده و هرساله میزبان گل های لاله واژگون است که گردشگران زیادی را به این منطقه می کشانند.

دیدار با لاله های واژگون در دیار چهار محال

دیار زیبا و شگفت انگیز چهار محال و بختیاری، یکی از مقصدهای دیدنی لاله واژگون گردی در کشور است.

در استان چهارمحال بختیاری، دامنه کوه های آب‌کاسه خوربه، گرگانک و مناطق بنواسنکی و مله زرده‌ از رویشگاه های مهم لاله واژگون به شمار می روند. دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ نیز با وسعت 3600 هکتار از مهم ترین جاذبه های طبیعی این استان محسوب می شود و به عنوان اثر طبیعی ملی لاله واژگون تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران قرار گرفته است.

برای رفتن به این دشت باید خودتان را به روستای فخرآباد برسانید و از آنجا با پیاده روی یک ساعته به دشت می رسید.

ایلام گردی با گل افسانه ای ایران

ایلام، سرزمین جذاب و تاریخی کشور که این روزها قطب پتروشیمی ایران شده است، یکی دیگر از مقصدهای لاله واژگون گردی در ایران به شمار می رود.

در استان ایلام از 15 اسفند تا 15 فروردین دامنه های منطقه ی حفاظت شده ی مانشت و قلارنگ میزبان گل کمیاب لاله واژگون به رنگ های قرمز و ارغوانی می شود.

این منطقه 33000 هکتار وسعت دارد و منطقه ای کوهستانی با پوشش جنگلی می باشد. جاده اصلی ایلام- سرابله، از قسمت مرکز منطقه و جاده ایلام – ایوان از غرب آن عبور می کند و اصلی ترین راه هایی ورود به منطقه را تشکیل می دهند.

دیدار با گل افسانه ای در عروس آبشارهای ایران

لرستان زیبا، بهار رویایی دارد و گردشگران را به ضیافتی از رنگ و نور می برد.

بخشی از منظره تماشایی لاله های واژگون در شهرستان الیگودرز واقع شده که از 35 کیلومتری جنوب شرقی مرکز الیگودرز شروع و تا فراز دامنه‌های زاگرس ادامه می‌یابد. دشت دالانی (یکی از مخازن ژنتیکی کشور) در ارتفاعات حفاظت شده اشترانکوه، از معروفترین این دشت ها در الیگودرز است که حدود دوهزار و 900 هکتار وسعت دارد و به عنوان بزرگ ترین دشت لاله های واژگون در جهان شناخته می شود.

کوه هایی همچون مورزرین، قالی کوه، شاه کول و نسارتخت دشت را در آغوش گرفته و منظره ای فوق العاده زیبا خلق کرده اند و هرسال در اوایل بهار بعد از آب شدن برفها در کوهها، لاله های زیبای واژگون می رویند.

لاله واژگون در دیار کرمانشاه

دشت ها و کوههای کرمانشاه همه ساله در فصل بهار میزبان گلهای تماشایی لاله های واژگون می شوند. این گل ها در منطقه ی پاوه و اورامانات به وفور وجود دارند و بلندی های کوه های شاهو منطقه پاوه از شاخص ترین رویشگاه های آن به شمار می رود.

خواص دارویی گل افسانه ای ایران

بیش از 2000 سال است که لاله واژگون به عنوان یک داروی خلط آور و ضد سرفه در طب سنتی چین مورد استفاده قرار می گیرد.

این گل برای مهار تجمع پلاکت خون و درمان بیماری هایی همچون گلو درد، سرفه، آسم، برونشیت، سل، غدد لنفاوی گردن، غدد تومور و سوزش ادرار نیز مفید است.

پیاز این گیاه به علت وجود موادی با نام آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین به عنوان مسکن درد نیز شناخته می شود. از جمله ترکیبات شیمیایی که در این گل وجود دارند می توان به:

آلکالوئیدها، ساپونین­ها، ترپنوئیدها، استروئیدها، اسید سوکسنیک، تیمیدین و آدنوزین اشاره نمود.

سوخ ها (ساقه های زیرزمینی) لاله واژگون نیز دارای 8 نوع آلکالوئید استروئیدی شامل آلکالوئیدهای Epeiedine،Ebeiedinone ، Isoverticine،Verticine ،Verticinone ،Hupehenine ، Ebeienine و Imperialine نیز هستند که هر یک دارای خواص فراوانی بوده و از آن می توان در سبک زندگی عصر جدید استفاده کرد.

توصیه های مهم

1- با توجه به در معرض خطر بودن این گل افسانه ای ایران، از چیدن و خرید و فروش آن خودداری کنید.

2- ریز گردها، بلای جان گل افسانه ایران است و سازمان حفاظت از محیط زیست باید در سال جاری برای حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی به خصوص لاله واژگون، اقدامات اساسی در دستور کار خود قرار دهد.

3- اگر به کوهرنگ هزار رنگ ایران رفتید، یکی از مقصدهای لاله واژگون گردی را در اختیار خواهید داشت.

4- اگر علاقمند به فعالیت در زمینه تولید گیاهان دارویی هستید، ستاد گیاهان دارویی کشور در این زمینه مشاور خوبی خواهد بود. بیش از 300 شرکت دانش بنیان دارویی در کشور داریم که بیش از 2100 محصول تولید کرده اند.

5- اگر به دنبال اطلاعات تخصصی درباره خواص دارویی لاله واژگون هستید،‌ از این منبع استفاده کنید.