در حالی که کمتر از یک هفته به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری برزیل باقی‌مانده و قرار است این رویداد انتخاباتی 28 اکتبر برگزار شود، بازهم ماجرای دخالت یک شبکه اجتماعی در کارزار انتخاباتی حاشیه‌ساز شد. هرچند تاکنون انگشت اتهام دخالت شبکه‌های اجتماعی در انتخابات کشور‌ها ازجمله امریکا به سوی فیس‌بوک بود، ولی ظاهراً در برزیل، این «واتساپ» است که کفه ترازو را به نفع یکی از کاندیدا‌های انتخاباتی این کشور سنگین‌تر کرده است. ازسوی دیگر به نظر می‌رسد جنجال‌های انتخاباتی نمی‌خواهند دست از سر فیس‌بوک بردارند چرا که واتساپ نیز در مالکیت فیس‌بوک قرار دارد.
انتخابات برزیل، آزمونی سخت برای فیس‌بوک
جزر و مد اخبار جعلی، برای فیس‌بوک به‌عنوان مالک واتساپ چالشی بزرگ محسوب می‌شود بخصوص که به انتخابات میاندوره‌ای امریکا در 6 نوامبر (15 آبان) نزدیک می‌شویم و حالا انتخابات برزیل نقطه عطفی است تا این شبکه اجتماعی نشان دهد دیگر ماجرای دخالت دوسال قبل در کارزار انتخاباتی این کشور تکرار نمی‌شود. به هرحال اگر واتساپ که در تملک فیس‌بوک قرار دارد در انتخابات برزیل سربلند بیرون نیاید فیس‌بوک در امریکا نیز نمی‌تواند حرف چندانی برای گفتن داشته باشد و اعتماد کاربران را جلب کند.
اما چرا در انتخابات برزیل واتساپ جنجالی شده است؟ در پاسخ باید گفت: واتساپ در برزیل 120 میلیون کاربر فعال دارد که از آغاز فعالیت انتخاباتی در این کشور با پیام‌های سیاسی بمباران شده‌اند و ازسوی دیگر 44 درصد از رأی دهندگان برزیلی، کاربر واتساپ هستند و برای دریافت اطلاعات سیاسی از آن بهره می‌گیرند چرا که مردم این کشور اعتماد چندانی به روزنامه‌ها ندارند. اما همین پیام‌رسان مورد اعتماد کاربران، حالا بلای جان آن‌ها شده است چرا که مطالعه 100 هزار عکس ارسال شده در واتساپ در دوران تبلیغات انتخاباتی این کشور نشان داد که بیش از نیمی از آن‌ها حاوی اطلاعات غلط یا دروغ هستند. گزارش روزنامه برزیلی Folha de São Paulo نیز نشان می‌دهد محبوبیت واتساپ سبب شده است تا یکی از کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری برزیل به شکل غیرقانونی از واتساپ بهره ببرد.
جنجال روزنامه برزیلی
به دنبال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری برزیل در 7 اکتبر، «فرناندو حداد»، کاندیدای چپ‌گرا و نامزد حزب کارگر برزیل موفق به کسب 28 درصد آرا شد و رقیب اصلی وی یعنی «ژایر بالسونارو» نامزد راست افراطی که او را «ترامپ برزیل» می‌خوانند 47 درصد آرا را کسب کرد، اما به‌دلیل اینکه تعداد آرای هیچ یک به حدنصاب 50 درصد نرسید، این رویداد انتخاباتی به دور دوم کشیده شد؛ انتخاباتی که «فرناندو حداد» نسبت به سلامت آن معترض است و اعتقاد دارد که رقیبش در کمپین‌های انتخاباتی خود از قابلیت‌های واتساپ برای تخریب وی استفاده کرده است.
این موضوع را روزنامه برزیلی Folha de São Paulo برای نخستین بار در یک گزارش تفصیلی آورد و عنوان کرد: گفته می‌شود حامیان «ژایر بالسونارو» نامزد پیروز دور اول انتخابات متهم هستند که از ظرفیت یک شبکه اجتماعی استفاده غیرقانونی کرده‌اند و با هزاران پیام واتساپ به رقیب وی «فرناندو حداد» حمله‌ای گسترده داشته‌اند.
در این گزارش آمده است: اطلاعات ما نشان می‌دهد در جریان انتخابات ریاست جمهوری برزیل، عده‌ای با دور زدن همه قوانین مربوط به کنترل اسپم‌ها که معمولاً از طریق واتساپ اعمال می‌شود، صد‌ها میلیون پیام تند و حاوی متن، فیلم و عکس مخرب و دروغ را علیه یک کاندیدای خاص انتشار دادند و البته برخی پیام‌ها نیز به بزرگنمایی کاندیدای دیگرمربوط است. حتی در این گزارش ادعا شده است که برخی شرکت‌های تجاری با قرارداد‌هایی که کل مبلغ آن‌ها به 3.23 میلیون دلار می‌رسد، از واتساپ بهره گرفتند تا در جریان انتخابات ریاست جمهوری برزیل، به «ژایر بالسونارو» کمک کنند. این گزارش جنجالی بازتاب‌های متعددی داشت و البته برخی نیز مدعی شدند که این موضوع مختص «بالسونارو» نیست و هر دو کاندیدا با ارسال پیام‌های دروغین به تخریب یکدیگر پرداخته‌اند.
تلاش واتساپ برای مقابله با اخبار جعلی
به دنبال متهم شدن «ژایر بالسونارو» نامزد پیروز دور اول انتخابات به استفاده نادرست از ابزار پیام رسان‌ها و تاکتیک‌های غیرقانونی، بسیاری این موضوع را یک رسوایی برای واتساپ دانستند و حزب کارگر نیز از واتساپ خواست نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد چرا که به اعتقاد این حزب، به این ترتیب حیات دموکراسی به خطر می‌افتد. در این میان «فرناندو حداد» مدعی است که 156 کمپانی تجاری از رقیبش حمایت کرده‌اند و به این منظور موج گسترده‌ای از پیام‌های تخریبی علیه وی برای رأی‌دهندگان در واتساپ ارسال شده و این سناریو برای انتخابات 28 اکتبر نیز ادامه دارد.
اتهام استفاده غیرقانونی از واتساپ در جریان انتخابات ریاست جمهوری توسط دیوان انتخاباتی برزیل (TSE) بررسی و تلاش شد نقش واتساپ در انتخابات برزیل مورد مطالعه قرار بگیرد.
این دادگاه با پذیرفتن اینکه انتشار اخبار جعلی بسیار فراتر از حد انتظار بود خاطرنشان کرد: واتساپ در برزیل به‌عنوان محبوب‌ترین کانال در انتشار اخبار نادرست و محتوا‌هایی برای تخریب حریف انتخاباتی مورد استفاده قرار گرفته است. به‌همین دلیل هم این پیام‌رسان باید در دور دوم انتخابات برزیل، ابزار‌هایی برای ممانعت از تکرار چنین مواردی ارائه دهد.
این دادگاه یادآور شد با توجه به اهمیت بالای سلامت انتخابات و وجود شواهدی مبنی بر تخلف‌های بیشمار در واتساپ، چندی پیش (16 اکتبر) یک ویدئوکنفرانس بین نمایندگان واتساپ ومقامات دادگاه TSE برزیل برگزار شد تا درباره این موارد بحث شود. در این ویدئوکنفرانس نمایندگان واتساپ اعلام کردند: ما برای مقابله با انتشار اخبار جعلی و مخرب روی پلتفرم خود جنگی بزرگ را آغاز کرده‌ایم و در انتخابات برزیل نیز به این موضوع توجه داشته و خواهیم داشت.
به‌دنبال این کنفرانس، گوگل و فیس‌بوک نیز با TSE ملاقات‌هایی برگزار کردند تا برای سلامت انتخابات برزیل راهکار‌هایی ارائه دهند. در این دادگاه عنوان شد: به‌دنبال گزارش روزنامه Folha de São Paulo از واتساپ خواستیم با توجه به شرایط برزیل، محدودیت‌هایی برای انتشار اخبار جعلی و مخرب روی این پلتفرم اعمال کند. واتساپ نیز اعلام کرد: این سرویس پیام‌رسان، به طور فعال صد‌ها هزار اکانت را تاکنون طی انتخابات ریاست جمهوری برزیل مسدود کرده است. ما به تکنولوژی تشخیص اسپم مجهز هستیم؛ تکنولوژی که می‌تواند اکانت‌هایی با رفتار غیرطبیعی یا اتومات که از روبات‌ها بیشترین استفاده را می‌کنند تشخیص دهد بنابراین صاحبان چنین اکانت‌هایی نمی‌توانند براحتی اسپم و اخبار جعلی، حاوی محتوای خشونت‌آمیز و توهین‌آمیز و... یا اطلاعات غلط را منتشر کنند.
همچنین مقرر شد این پیام‌رسان، قوانینی سختگیرانه‌تر در برزیل اجرا کند تا از سلامت انتخابات حفاظت شود. واتساپ همچنین عنوان کرد در محدوده زمانی مشخصی، محدودیت‌هایی در تعداد پیام‌های ارسال شده در گروه‌های 256 نفره این پیام‌رسان اعمال می‌کند تا از ارسال انبوه پیام‌ها و مطالب جعلی و جهت‌دار پیشگیری شود و نتیجه انتخابات چند روز آینده برزیل، عادلانه باشد همان طور که در هندوستان به منظور پیشگیری از دامن زدن به مناقشات مسلمانان و هندو‌ها به‌دنبال حوادث خشونت‌آمیز ابتدای سال‌جاری میلادی، در یک برهه زمانی تعداد پیام‌های واتساپ ارسالی به 5 عدد محدود شده بود. واتساپ همچنین در برزیل به منظور اطلاع‌رسانی برای مقابله با اخبار جعلی یک کمپین تبلیغاتی تلویزیونی، رادیویی و کاغذی راه انداخته که حداقل 50 میلیون نفر این پیام‌ها را می‌بینند. این شبکه اجتماعی همچنین با Comprova کنسرسیومی از سازمان‌های رسانه برزیل همکاری دارد تا به شناسایی اخبار جعلی بپردازد.
البته لازم به ذکر است فیس‌بوک نیز ابزار‌های شفاف‌سازی در برزیل را ارائه داده تا مانع دخالت این پلتفرم در انتخابات برزیل شود و دیگر همچون انتخابات امریکا به‌عنوان یک متهم شناخته نشود. درواقع برزیل بعد از امریکا دومین کشوری است که فیس‌بوک تغییرات و ابزاری مشخص در آن ارائه داده است تا مانع دخالت این پلتفرم در نتایج انتخابات شود. با وجود همه این تلاش‌ها، بسیاری از کارشناسان معتقدند عملکرد واتساپ هرچه که باشد بسیار دیرهنگام است و دیگر نمی‌توان مانع اثرات تخریبی این شبکه اجتماعی در انتخابات برزیل شد چراکه عملاً واتساپ سرنوشت این کشور را رقم زده است.
منبع: روزنامه ایران
