نه رنگ دارد و نه بو، به قاتل خاموش معروف است؛ قاتلی که با بخاری‌های روشن جان می‌گیرد و زنگ هشدار گازگرفتگی را به صدا درمی‌آورد.
به گزارش به نقل از شهروند ،کم کم نسیم‌های خنک پاییزی جایش را به بادهای خنک و سوز سرما می‌دهد و خانه‌هایی که سیستم گرمایشی مدرنی ندارند، باید با بخاری‌های گازی گرم شوند و همزمان صفحه حوادث روزنامه‌ها از حوادث تلخ مرگ افراد بر اثر گازگرفتگی پر می‌شود. با اینکه هر سال هشدارها برای کنترل ایمنی بخاری‌ها از سوی سازمان‌های ذیربط جدی‌تر و متنوع‌تر از رسانه‌های رسمی و فضای مجازی تکرار می‌شود، با این حال نمی‌توان پیش‌بینی کرد تا پایان سال چند نفر از همشهریان و هموطنانمان قربانی گازگرفتگی می‌شوند. مسأله اصلا پیچیده نیست؛ تنها با رعایت چند نکته باریک‌تر از مو می‌توان از وقوع مرگ‌های خاموش به دست قاتل نامرئی که نه رنگ دارد و نه بو جلوگیری کرد. با این حال سهل‌انگاری و بی‌توجهی به همین نکات ساده تا امروز جان بسیاری از انسان‌ها را گرفته و انگار سریال مرگ‌های خاموش نمی‌خواهد به این زودی‌ها به پایان برسد.
مونوکسید کربن پیر و جوان نمی‌شناسد؛ وقتی قرار باشد با بی‌احتیاطی دفتر زندگی هزاران نفر بسته شود، خیلی راحت آمار دو برابر می‌شود. نداشتن کیفیت و تبلیغاتی که درباره بخاری‌های بدون دودکش می‌شود، این آمار را بالا می‌برد؛ بماند که نبود آموزش‌های لازم برای پیشگیری از حوادث گازگرفتگی یکی از دلایل تلفات ناشی از این گونه حوادث است. مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در 10سال گذشته جان هفت هزار و 657 نفر را در کشور گرفته است؛ مرگ‌های خاموشی که حاصل بی‌احتیاطی و بی‌توجهی به هشدارها است. بر اساس آمارهای جهانی میزان تلفات ناشی از گازگرفتگی در کشورهای اروپایی به عدد 10 هم نمی‌رسد و این به آن معنا است که مرگ‌ومیر حاصل از مونوکسید کربن در ایران نسبت به کشوری مشابه به آن از لحاظ جمعیت، در اروپا، صد به یک است. با وجود اطلاع‌رسانی‌های پیاپی و هشدارهای همیشگی بررسی افرادی که سالانه بر اثر گازگرفتگی فوت می‌کنند، نشان می‌دهد که قریب به اتفاق آنها بر اثر استفاده نادرست از وسایل گرمایشی جان خود را از دست می‌دهند.
گاز مونوکسید کربن بی‌رنگ و بی‌بو است و همین موضوع باعث می‌شود که افراد به مرور و به‌تدریج دچار مسمومیت شوند و نسبت به این موضوع آگاهی نداشته باشند. اگر چه مسمومیت با گاز علایمی مانند سرگیجه و تهوع دارد؛ اما معمولا به دلیل کرختی فرد به خواب آرام می‌رود و سپس فوت می‌کند. مونوکسید کربن 250 برابر گاز اکسیژن قابلیت حل‌شدن را در خون دارد و فرد به مرور زمان دچار خواب‌آلودگی می‌شود و مرگ به‌تدریج به سراغ او می‌آید. با نگاهی به آمار باید گفت که ایران جزو کشورهایی است که بالاترین درصد فوتی‌های ناشی از گازگرفتگی را دارد و با وجود هشدارهای همیشگی، به نظر می‌رسد باید راهکارهای مناسب‌تری را برای کاهش این آمار اتخاذ کرد.
علایم گاز گرفتگی را بشناسیم
آشنایی با نشانه‌ها و علایم اولیه مسمومیت با این گاز و دریافت کمک پزشکی اهمیت دارد.
سردرد مبهم
شایع‌ترین نشانه هشداردهنده اولیه مسمومیت خفیف با مونوکسیدکربن یک نوع سردرد تنشی است. افرادی که مسمومیت با مونوکسیدکربن را تجربه کرده‌اند، آن را به‌عنوان سردردی مداوم که در قسمت جلوی سر احساس می‌شود و دردی مبهم را ایجاد می‌کند، توصیف می‌کنند.
سردردها به راحتی نادیده گرفته می‌شوند، از این‌رو هنگام مواجهه مداوم با آنها در یک محیط ثابت مانند خانه، محل کار یا خودرو بهتر است این شرایط جدی گرفته شود. ممکن است با تغییر مکانی که نشت مونوکسیدکربن در آن رخ داده، احساس سردرد نیز به سرعت از بین برود.
ضعف عضلانی و سرگیجه
با جایگزینی مونوکسیدکربن به جای اکسیژن در خون که مرگ سلول‌ها را به همراه دارد، ضعف عضلانی می‌تواند شکل بگیرد. این شرایط ممکن است انجام فعالیت‌های روزانه مانند پیاده‌روی را چالش‌برانگیزتر کند.
سرگیجه یکی دیگر از نشانه‌های هشداردهنده اولیه مسمومیت با مونوکسیدکربن است. در موارد شدید، اگر مونوکسیدکربن به میزان کافی تنفس شده باشد، ممکن است به از دست دادن هوشیاری ازجمله غش‌کردن منجر شود.
حالت تهوع و استفراغ
نشانه‌های اولیه مسمومیت خفیف با گاز مونوکسید کربن اغلب شبیه به علایم مرتبط با آنفلوآنزا مانند حالت تهوع، استفراغ و خستگی به نظر می‌رسد. برخلاف آنفلوآنزا، مسمومیت با مونوکسید کربن موجب دمای بالای بدن (تب) نمی‌شود. اگر چند نفر در خانه این نشانه‌های را تجربه می‌کنند یا با نشانه‌ها دیگر که در این مطلب به آنها اشاره شده مواجه هستند، می‌تواند افزایش نگرانی‌ها را موجب شود.
تنگی‌نفس
با تجمع مونوکسیدکربن در خون، نشانه‌هایی ممکن است به‌طور قابل توجهی تشدید شوند. تنگی‌نفس یا تنفس سریع یکی از این نشانگرهاست. اگر چند نفر با این نشانه مواجه شده‌اند، باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشید.
به همراه تنگی‌نفس، فردی با مسمومیت مونوکسیدکربن ممکن است احساس فشار یا درد در ناحیه سینه را تجربه کند. این درد در ناحیه سینه ممکن است با تندتپشی، تعداد بیش از ١٠٠ تپش قلب در دقیقه همراه باشد.
گیجی و خواب‌آلودگی
توانایی فرد برای تفکر روشن ممکن است تحت‌تاثیر تجمع مونوکسیدکربن در خون قرار بگیرد که به سردرگمی، اختلال در قضاوت، مشکلات حافظه و در برخی موارد توهم منجر شود. همچنین مسمومیت با مونوکسیدکربن ممکن است موجب احساس خواب‌آلودگی در فرد شود. افراد اغلب این نشانه را به عنوان عاملی نگران‌کننده در نظر نمی‌گیرند که موجب به خواب رفتن و تداوم تنفس مونوکسیدکربن تا زمان تشدید مسمومیت یا مرگ شود.
تاری دید
مغز تحت‌تاثیر کمبود اکسیژن قرار می‌گیرد و تاری دید یکی دیگر از نشانه‌هایی است که باید در زمینه مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن مورد توجه قرار داد. این نشانه کمتر شایع است و به‌طور معمول تنها در موارد شدید با تجمع مونوکسیدکربن در خون شکل می‌گیرد. در صورت تجربه مشکلات بینایی به‌ویژه همراه با دیگر نشانه‌هایی که در این فهرست به آنها اشاره شده است، دریافت کمک پزشکی باید در اولویت قرار بگیرد.
تشنج
در موارد شدید، مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است موجب تشنج شود که به‌عنوان یک انفجار غیرقابل کنترل فعالیت‌های الکتریکی در مغز که اسپاسم‌های عضلانی را به همراه دارد، تعریف شده است. از آنجایی که تشنج‌ها به‌طور معمول در شرایط نزدیک به مرگ رخ می‌دهند، کمک پزشکی باید به سرعت در اختیار فرد قرار بگیرد، اما متاسفانه ممکن است مسمومیت از مرز نقطه احیا عبور کرده باشد.
دودکش‌هایی که مرگ تزریق می‌کنند
نصب اشتباه دودکش عامل اصلی گازگرفتگی است. گازگرفتگی ازجمله حوادثی است که معمولا در اثر نداشتن دودکش مناسب برای وسایل گازسوز بخصوص بخاری و آبگرمکن یا عدم تهویه کافی فضای اتاق روی می‌دهند. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم‌کننده یا کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی که در چنین فضایی تنفس می‌کنند، شده و به گازگرفتگی آنها می‌انجامد. نصب صحیح دودکش از این جهت اهمیت دارد که مانع از نشت گاز مونوکسیدکربن که حاصل سوخت ناقص است، می‌شود. این گاز بی‌رنگ و بی‌بو است و به همین دلیل به سادگی قابل تشخیص نیست. پس توصیه‌های ایمنی مربوط به نصب اصولی آنها را باید جدی گرفت. به صورت تقریبی 70درصد حوادث گازگرفتگی مربوط به نصب غلط دودکش است و بخاری، بیشترین بسامد را به لحاظ مسمومیت دارد. آبگرمکن، موتورخانه و شومینه نیز از دیگر وسایلی است که بالاترین آمارهای مسمومیت را به خود اختصاص می‌دهند.
چند اقدام ساده در نصب دودکش
برای وسایل گرمایشی و شعله‌دار، فقط از دودکش‌های ورق سفید گالوانیزه استفاده کنید. این دودکش‌ها مقاومت فیزیکی بیشتری دارند و به خوبی داخل هم چفت می‌شوند اما دودکش‌های متفرقه مثل آلومینیومی، آکاردئونی، فنری و... این خاصیت را ندارند و به مرور دچار نقص شده و گاز مونوکسیدکربن را به داخل محیط منتشر می‌کنند، ضمن اینکه به دلیل خاصیت ارتجاعی دودکش‌های فنری به سهولت از محل اتصال خود خارج می‌شوند و به مرور منافذریزی در آنها پدیدار می‌شود که می‌تواند باعث انتشار آلاینده‌ها در محیط شود.
قبل از نصب بخاری از بازبودن مسیر دودکش‌های داخل دیوار اطمینان حاصل کنید. به این منظور می‌توانید از سطح پشت‌بام، یک وزنه کوچک را با ریسمان به داخل دودکش فرستاده و اگر تا انتها پایین آمد، نشان‌دهنده بازبودن مسیر است.
دودکش‌های داخل دیوار باید از جنس سیمانی بوده و باید تا انتها بالا رفته باشد و از سطح بام نیز 80سانتی‌متر بالاتر آمده باشد و حدود یک‌متر نیز از دیوار جانبی فاصله داشته باشد.
در انتها کلاهک H نصب شود. وجود این کلاهک علاوه بر اینکه مانع ورود باد و طوفان و شاخ و برگ درختان به داخل دودکش می‌شود، به خروج بهتر آلاینده‌ها نیز کمک می‌کند.
یکی از تلقی‌های اشتباه برای مهار گاز مونوکسیدکربن استفاده از سطل آب است؛ اشتباهی که خود یکی از علت‌های اصلی گازگرفتگی محسوب می‌شود. از قراردادن انتهای دودکش‌ها در سطل آب خودداری کنید. این گاز در آب حل نشده و تنها باعث مسدودشدن مسیر خروجی آن شده و گاز از طریق دیگر خارج و وارد فضای داخلی محیط می‌شود. همچنین از قراردادن انتهای دودکش‌ها در فضای درز انقطاع ساختمان خودداری کنید. این گاز به سادگی از ترک‌ها و شکستگی‌های روی دیوار حتی در واحدهای دیگر وارد منزل می‌شود.
بخاری‌های بدون دودکش
به بخاری‌های بدون دودکش حتی با ادعای استانداردبودن هم نباید اعتماد کرد. بخاری‌های بدون دودکش هرچند بعضی از آنها استاندارد هستند، اما برای نصب در منازل و به‌ویژه اتاق خواب مناسب نیستند. اگرچه آنها مجهز به قطعه‌ای به نام (ODS) هستند که درصورت کاهش اکسیژن شعله را قطع می‌کند، اما باید بدانیم که در این قطعه نیز احتمال خرابی و نقص وجود دارد و در این صورت باعث انتشار گاز کشنده در محیط خواهد شد.
