دریاچه نمک خور اصفهان ؛ آینه ای از جنس نمک

کارناوال - بهاره فلاح : طبیعت ایران در هر نقطه به رنگی در می آید و به گونه ای شگفت انگیز زیبایی هایش را به نمایش می گذارد. جلوه های رنگارنگ این طبیعت بهانه ای شده تا به گوشه و کنار سرزمینمان سر بزنیم و از دیدنی های متنوع آن برای شما بگوییم. به اعماق جنگل رفتیم، زیبایی های دریاچه ها را به تماشا نشستیم و یا سقوط آب را از آبشارهای مختلف نظاره کردیم.

طبیعت ایران در هر نقطه به رنگی در می آید و به گونه ای شگفت انگیز زیبایی هایش را به نمایش می گذارد. جلوه های رنگارنگ این طبیعت بهانه ای شده تا به گوشه و کنار سرزمینمان سر بزنیم و از دیدنی های متنوع آن برای شما بگوییم. به اعماق جنگل رفتیم، زیبایی های دریاچه ها را به تماشا نشستیم و یا سقوط آب را از آبشارهای مختلف نظاره کردیم.

این بار می خواهیم قدم به منطقه ای کویری بگذاریم که جاذبه ای خاص را در خود جای داده است.

با شنیدن نام کویر، تصویری از سرزمینی بی آب و علف در ذهن همه شکل می گیرد که شاید ارزشی برای دیدن نداشته باشد اما همین گستره ی خشک و متروک گنجینه هایی تماشایی را در خود جای داده است که نگاه ها را به خود خیره می کنند. جاذبه هایی همچون دریاچه های نمک که طعم شور طبیعت را به زیباترین شکل آراسته و به نمایش گذاشته اند. پیش از این به یکی از آنها سر زدیم و در مطلب زیر آن را به طور کامل به شما معرفی نمودیم:

دریاچه نمک حوض سلطان قم ؛ بزرگترین آینه طبیعی ایران

باز هم قصد سفر به یکی از همین دریاچه ها را داریم که با سپیدی نمک، لباسی همچون برف را بر تن کویر نشانده است.

قصد داریم راهی شهرستان خور و بیابانک در استان اصفهان شویم و قدم به دریاچه نمک خور بگذاریم…

با کارناوال در این سفر همراه باشید…

photo by Asef Azimie

چرا دریاچه نمک خور؟

– دریاچه نمک خور یکی از قدیمی ترین منابع نمک ایران به شمار می رود.

– این دریاچه بزرگترین دریاچه فصلی نمک ایران می باشد.

– اشکال منظم هندسی سطح این دریاچه را پوشانده اند و جاذبه ای خاص را به نمایش گذاشته اند.

photo by Kamal Bagheri

دریاچه نمک خور ؛ بزرگترین دریاچه فصلی نمک ایران

در مرکز سرزمین عزیزمان ایران، جاذبه ای طبیعی و چشم نواز به چشم می خورد که دریاچه نمک خور نام دارد و خودش را در قسمت مرکزی تا جنوبی کویر مرکزی ایران گسترده است. این دریاچه 2000 کیلومتر مربع وسعت دارد و با عنوان بزرگترین دریاچه فصلی نمک ایران شناخته می شود.

ارتفاع 707 متر از سطح آب های آزاد نیز باعث شده تا این دریاچه جزء کم ارتفاع ترین نقاط در فلات ایران به شمار رود. به دلیل همین ارتفاع کم، دریاچه نمک خور را می توان یک پلایای منحصر به فرد در سطح نیز به شمار آورد. پلایا به زمین های کم ارتفاع پوشیده از گل و خاک رس و نمکی اطلاق می شود که زمانی بستر دریاچه های خشکیده بودند و زمین هایی را شامل می شود که در حوضه های بسته بیابانی قرار دارند و کم ارتفاع تر از نقاط اطراف خود هستند.

photo by Rasoul Noroozian

دیدنی ها و تفریحات

در سفر به دریاچه نمک خور می توانید از دیدنی ها و تفریحات زیر لذت ببرید:

1- اشکال نمکین زیبا

تا چشم کار می کند کویر است و هیچ گونه پوشش گیاهی دیده نمی شود اما اشکال نمکین زیبا جای خالی تمام زیبایی ها را پر می کند و جلوه ای خاص را به زمین می بخشد. این اشکال نمکی ساختارهای منظم چندضلعی هستند که به صورت شبکه ای شکل گرفته اند و با عنوان پلی گون یا چند ضلعی شناخته می شوند.

این اشکال در زمستان در اثر مخلوط شدن با خاک رس به رنگ سیاه در می آیند و در تابستان بر اثر شدت تبخیر به رنگ سفید دیده می شوند. با کاهش مقدار نمک پلی گون ها سخت و سفت می شوند و به هنگام افزایش مقدار نمک پلی گون ها حالت شکننده پیدا می کنند.

ارتفاع اضلاع این‌ اشکال متغیر است و گاهی به 30 سانتی‌متر نیز می رسد. مساحت آنها نیز تا یک و نیم مترمربع می باشد.

این پلی گون ها از کجا آمده اند؟

به هنگام بارش باران در منطقه، سیلاب های زمین های اطراف، به سمت دریاچه سرازیر می شوند و سطحی از آب دریاچه را در بر می گیرند. این آب ها به دلیل شوری کویرهای اطراف اشباع از نمک هستند و هنگامی که به دریاچه می ریزند، به دلیل دمای بالای هوا و سرعت زیاد تبخیر، تنها لایه ای از نمک، از خود باقی می گذارند. اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب، لایه های نمک سطحی را می شکند و رطوبت لایه های زیرین از میان ترک ها و شکستگی ها به بیرون نفوذ می کند. این رطوبت بر اثر خشکی هوا از بین می رود و چند ضلعیهای نمکی ( پلی گون های نمکی ) سطح دریاچه را می پوشانند. البته حرکت لجن های سیاه لایه های زیرین نیز در این شکل گیری ایفای نقش می کنند که نمی توان آن را نادیده گرفت.

2- قدم زدن در دریاچه

سطح دریاچه در بیشتر روزهای سال آب ندارد و این امکان را به شما می دهد که به قلب دریاچه بروید و از تماشای طبیعت کویری و نمکی لذت ببرید. البته به یاد داشته باشید که آب در سطوح زیرین در جریان است و از زیر پای شما عبور می کند.

photo by Mehrdad Vaziri

3- عکاسی

عکاسی از این جلوه ی زیبای خداوندی یکی از فعالیت هایی است که می توانید آن را انجام دهید و لحظات خوش خود را در این سفر برای همیشه ماندگار نمایید. چشم انداز غروب خورشید یکی از دیدنی ترین صحنه ها در این طبیعت است پس ثبت تصویر از آن را از دست ندهید.

4- گذر از عرض دریاچه

فشردگی نمک در لایه های زیرین دریاچه باعث شده تا امکان رانندگی، دوچرخه سواری یا موتورسواری نیز بر روی قسمت هایی از آن به وجود آید. البته به دلیل امکان گم شدن و وجود زمین های باتلاقی حتما با مشورت یک راهنما این کار را انجام دهید. البته به دلیل آسیب رساندن به بافت پلی گون ها و از بین رفتن آنها این فعالیت خیلی توصیه نمی شود.

عمق نمک دریاچه خور ؛ متفاوت با سایر دریاچه های ایران

سفره های آب های شور زیرزمینی و لجن های سیاه لایه های زیرین دریاچه به طور دائم در حرکت هستند و همین امر موجب می شود تا از شکل گیری و تراکم پلتفرم های نمکی ( زیرساخت های نمکی ) جلوگیری شود. در نتیجه ی این اتفاق، عمق نمک در این دریاچه بسیار نازک تر از سایر دریاچه های نمک ایران است و از 5 سانتیمتر تا 10 متر متغیر می باشد.

دریاچه نمک خور ؛ گنجینه طلایی برای ایران

دریاچه نمک خور، ارزش اقتصادی زیادی دارد و می توان آن را به عنوان یکی از گنجینه های ایران به حساب آورد. بر اساس مطالعات صورت گرفته قابلیت استخراج پتاس از آن وجود دارد و می توان آن را بزرگترین معدن پتاس در جهان دانست. پتاس یا پتاسیم هیدروکسید یا پتاس یک ترکیب معدنی است که از قویترین بازها به شمار می رود. این ترکیب کاربردهای زیادی در صنایع دارد که مهم ترین آنها توانایی خنثی سازی اسیدها می باشد. تولید صابون مایع یکی از موارد شاخص کاربرد این ترکیب است.

کانال هایی در قلب کویر حفر شده که آب شور را به حوضچه های تبخیر منتقل می کنند تا در کارخانه پتاس در 40 کیلومتری خور ترکیبات مهم آن استخراج گردد. به غیر از پتاس، 16 نوع ماده ی دیگر نیز از این نمک ها به دست می آید که از میان آنها می توان به نمک صنعتی، نمک طعام، نمک طبی، نمک شستشو و منیزیم اشاره نمود.

بیابان خور، میزبان یکی از گیاهان کمیاب

پوشش گیاهی چندانی در منطقه وجود ندارد اما زمین های نزدیک دریاچه نمک خور، میزبان گیاه نادر و کمیاب اسکنبیل می باشند که ریشه آن گاه به 20 متر می رسد تا بتواند به آب دسترسی پیدا کند.

کویر طبقه ؛ منطقه ای هم مرز با دریاچه خور

کویر طبقه منطقه ای صعب العبور می باشد که به دلیل سطح تیز و برنده، حرکت خودرو و چهارپایان بر روی آن تقریبا غیر ممکن است. این اشکال تیز و انفجاری از نمک سیاه تشکیل شده اند و در طی یک فرآیند کاملا طبیعی به این شکل در می آیند. با عبور اشعه مادون قرمز خورشید از نمک سفید، این اشعه به لجن های سیاه رنگ لایه های زیرین که بهترین سطح برای جذب آن هستند، می رسد. با گرم شدن لجن ها بر اثر جذب اشعه حالت انبساطی در آنها به وجود می آید. انبساط این لایه ها با عث وارد آمدن فشار به لایه های سطحی می گردد که شکسته شدن لایه های سطحی و خروج آنها از زمین به سطح کویر را در پی دارد. این لجن ها در اثر فرسایش بادی و باران خشک می شوند و به اشکال تیز و برنده ای بر روی سطح کویر تبدیل می گردند.

ویژگی های زمین شناسی دریاچه خور

دریاچه نمک خور در میان کویر قرار گرفته و در اطراف آن دو نوع زمین به چشم می خورد:

* زمین های به شدت باتلاقی با درصد چسبندگی زیاد در مناطق غربی، شرقی و شمالی

* زمین های پف کرده در مناطق جنوبی

کویر در این قسمت از دو بخش موسوم به چاله شمالی و جنوبی تشکیل شده است که تفاوت های زیر در میان آنها مشاهده می شود:

* چاله جنوبی 3 برابر چاله شمالی وسعت دارد.

* در چاله شمالی ارتفاع از سطح دریا 15 متر بیش از چاله جنوبی است.

* نمک سیاه 20% سطح چاله شمالی را پوشانده و منطقه ای موسوم به کویر طبقه را ایجاد کرده است در حالی که تنها 5% از چاله جنوبی نمک سیاه دارد.

آب و هوای منطقه

میزان ریزش باران در دریاچه به صورت میانگین 20 میلیمتر در سال می باشد که موجب به وجد آمدن آب و هوای بسیار گرم و خشک در منطقه شده است. دمای هوا در گرم ترین زمان در روز 55 درجه است و شب ها در سرد ترین زمان به 25 درجه سانتی گراد می رسد. به طور کلی هوا در چهار فصل سال خشک است اما در فصول گرم میزان رطوبت آن به میزان بسیار ناچیزی کاهش پیدا می کند.

بهترین فصل سفر

بهترین زمان برای بازدید از دریاچه نمک مهر ماه تا اردیبهشت ماه است اما در هر فصل زیبایی خاصی در این دریاچه انتظار شما را می کشد:

بهار و تابستان ( فصول خشک ) : در فصول خشک تبخیر در بالاترین حد خود قرار دارد و پوشش سفیدی از نمک سراسر دریاچه را فرا می گیرد. به یاد داشته باشید که در این فصول تاش آفتاب شدید و دمای هوا بالا است.

پاییز و زمستان ( فصول بارش ): در فصول بارش، دریاچه، به صورت مخلوطی از گل رس و نمک به نظر می رسد. در این فصول هوا معتدل تر و مناسب تر است و تابش آفتاب شدید نیست.

کجا بمونیم؟

برای اقامت می توانید از مراکر اقامت عمومی در شهرهای اطراف استفاده کنید و یا اقامت در خانه های محلی که در روستاهای منطقه برای پذیرایی از گردشگران تجهیز شده اند را تجربه کنید.

اگر به اصول کمپینگ آشنایی دارید می توانید کمپ در کویر را نیز تجربه کنید. برای این کار مطالعه ی مطلب زیر را به شما توصیه می کنیم:

راهکارهای کمپینگ و اقامتی خوب در چادرهای مسافرتی

انواع کمپینگ در طبیعت

کمپینگ ؛ وحشت یا تفریح ؟

راهکارهایی برای خواب بهتر در طبیعت

راهکارهایی برای کمپ زدن در کویر

ملزومات سفر

برای آنکه سفر خوشی را تجربه کنید بهتر است لوازم زیر را به همراه داشته باشید:

کلاه و عینک آفتابی، کرم ضد آفتاب، خوراکی، آب و لباس مناسب فصل

راه دسترسی

آدرس

استان اصفهان، 40 کیلومتری شرق مرکز شهرستان خور و بیابانک، محور ارتباطی طریق‌الرضا(ع) خور ـ طبس

راه دسترسی

با حرکت از شهرستان خور به سمت طبس بعد از طی مسافت 40 کیلومتر قسمت جنوبی دریاچه را خواهید دید. می توانید در مکان امنی توقف کرده و گشتی در آن بزنید. مسیر های دیگری هم برای رسیدن به دریاچه وجود دارند اما به علت باتلاقی بودن زمین های اطراف و گاه خود دریاچه به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شوند.

فاصله از شهرهای اطراف

اصفهان: 437 کیلومتر

طبس: 154 کیلومتر

خور: 50 کیلومتر