محمود آموزگار در نشست خبری «مبارزه با قاچاق کتاب» که امروز (دوشنبه، هفتم آبان‌ماه) در محل اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان استان تهران برگزار شد، با عذرخواهی برای ناهماهنگی در اطلاع‌رسانی گفت: ما به خاطر سرعتی که کارهایمان داشت باید به موقع تصمیم می‌گرفتیم و نمی‌توانستیم همزمان پوشش خبری بدهیم. الان هم نگرانی ما این است که امکانات ما و پلیس جواب‌گوی میزان کشفیات نباشد. ما مجبور شدیم بارها پارکینگ اتحادیه را از کتاب‌های قاچاق پر کنیم و سپس برای جابه‌جایی به مکان‌های دیگری ببریم. این کتاب‌ها معمولا به صورت انبوه تولید می‌شد و دیگر مسئله نشر دیجیتال کتاب نبود.
او با اشاره به پیشینه مبارزه با قاچاق کتاب اظهار کرد: این موضوع را سال 95 در زمان وزارت آقای صالحی امیری با او مطرح کردم که جدی گرفته نشد. زمانی که آقای سیدعباس صالحی وزیر ارشاد شد این موضوع را بیشتر پیگیری کرد. در جلسه‌ای که 25 اسفند 96 با معاونان صادق لاریجانی - رئیس قوه قضائیه -، رئیس پلیس تهران، رئیس پلیس امنیت تهران و نمایندگان معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم از پیشرفت قضایا اعلام نارضایتی کرده و بحث جرم عمومی را مطرح کردم.
کتاب‌های قاچاق کشف‌شده
آموزگار خاطرنشان کرد: از 25 اسفندماه سال گذشته تحرکات برای مبارزه با قاچاق کتاب بیشتر شد و نیروی انتظامی به صورت جدی وارد مسئله شد. اتحادیه ناشران نیز از تمامی ظرفیت خود برای این موضوع استفاده کرد. همچنین قوه قضائیه همکاری خوبی با ما داشت و قرار است در دادسرای فرهنگ و رسانه این موضوع پیگیری شود.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان استان تهران در ادامه با بیان اینکه حق مولفان، مترجمان و پدیدآورندگان نیز به طور کلی نادیده گرفته می‌شود بیان کرد: قاچاقچیان کتاب شبکه وسیعی برای توزیع کتاب در شهرستان‌ها داشتند. با توجه به اینکه توزیع کتاب از کانال‌های رسمی انجام نمی‌شد، این قاچاقچیان کتاب آنها را تامین می‌کردند. حالا می‌توانید حدس بزنید مولفی که اثرش پرفروش شده چقدر متضرر شده است. بسیاری از این مولفان از محل نوشتن ارتزاق می‌کنند، و بی‌توجهی به این مسئله مانند آهک ریختن بر پای درختِ نوشتن است. به نظرم این موضوع آسیب جدی به صنعت نشر و فرهنگ کشورمان وارد کرده است؛ در صورتی‌که قوانین لازم را برای برخورد با این افراد داشتیم. این موضوع بی‌توجهی به قانون‌مداری را نشان می‌دهد.
کتاب‌های قاچاق کشف‌شده
کشف 90 وانت نیسان کتاب قاچاق
او با بیان اینکه حجم کتاب‌های اکتشافی تا این لحظه 90 دستگاه وانت نیسان و خاور بوده است، گفت: بارها کتاب‌ها را جابه‌جا کردیم. کتاب‌هایی که امروز در پارکینگ اتحادیه است مربوط به یک خانواده است. حتی برخی از این کتابفروشیها پروانه نشر و جواز اتحادیه را داشتند و حدودا 900 بساطی را در تهران پوشش می‌دادند. حتی بر اساس مدارک به دست‌آمده یک‌سری کتابفروشیها را نیز تغذیه می‌کردند که بسیاری از آنها در شهرستان‌ها هستند. این کتاب‌ها سه دسته هستند، کتاب‌هایی که مدعی و مالک ندارند، مثلا کتاب‌هایی که قبلا مجوز داشتند و حالا زمان حمایت از آنها گذشته است، مثلا «تاریخ مشروطه»، دسته دیگر، کتاب‌هایی هستند که در خارج چاپ می‌شدند و در فضای دیجیتال قرار می‌گرفته و در ایران تکثیر می‌شدند و چاپ این کتاب‌ها با شمارگان بالا انجام می‌شد. با توجه به اینکه نظارتی بر چاپخانه‌ها وجود نداشت این موضوع اتفاق می‌افتاد. ما از اتحادیه چاپخانه‌داران و اتحادیه صحافان تقاضا کردیم در این زمینه اطلاعیه‌هایی را منتشر کنند؛ با توجه به اینکه امکان چاپ در فضاهای کوچک فراهم است و این موضوع نیاز به سازماندهی دارد. دسته سوم از کتاب‌ها مربوط به کتاب‌های پرفروش ناشران است. مثلا کتابی 20 هزار نسخه فروش داشته، اما فقط 5000 تا از این نسخه‌ها در انتشارات چاپ شده و 15 هزار کتاب به صورت غیرقانونی چاپ شده است.
کتاب‌های قاچاق کشف‌شده
استفاده از ارز دولتی برای چاپ کتاب قاچاق
آموزگار در ادامه تاکید کرد: ده‌ها میلیارد تومان ارزش تمام‌شده کاغذ این کتاب‌هاست، جالب اینجاست که بسیاری از آنها کاغذ با قیمت ارز دولتی می‌گرفتند. البته کاغذفروش‌ها می‌گویند ما این را نمی‌دانستیم. کارگروه صیانت از حقوق مولفان اتحادیه از 25 نفر تشکیل شده است، اما کمک دوستان به اتحادیه مفید و موثر بوده است، به نحوی که برخی از خطاکاران (حتی کسی که قبلا بر یک ناشر - نویسنده تفنگ کشیده بود) به ما مراجعه کرده و اعلام آمادگی می‌کنند و می‌خواهند به ما اطلاعات بدهند. این موضوع ما را بیشتر ترغیب کرده که با این ناشران برخورد کنیم.
او با دعوت از مولفان و پدیدآورندگان کتاب‌هایی که کتابشان به صورت قاچاق منتشر شده برای شکایت کردن از قاچاقچیان کتاب، گفت: در وهله اول حق آنها تضعیف می‌شود. باید جامعه متوجه شود که حقوق عده کثیری تضعیف شده است؛ کسانی که اندیشه و فرهنگ جامعه را می‌سازند. ناشران بحث اقتصادی ماجرا هستند اما نویسنده‌ها جنبه فرهنگی آن و حضور آنها در کنار ناشران جنبه فرهنگی مبارزه با قاچاق کتاب را تقویت می‌کند.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران در بخش دیگری از نشست یادآور شد: ما نگران این موضوع بودیم که اگر این برخوردها را کنیم در کشورهای دیگر چه قضاوتی خواهند کرد. مثلا بگویند فضا در ایران بسته‌تر می‌شود اما دیدیم ارزیابی‌هایی که برای مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب‌ها می‌شود برخورد خوبی است و وجاهتی برای دولت داشته است.
او درباره هویت افرادی که در قاچاق کتاب دست داشتند نیز گفت: این افراد در شهرستان‌های مختلف به صورت شبکه‌ای فعالیت می‌کردند و با توجه به اینکه در مظان اتهام هستند نمی‌توانیم نامی از آنها بیاوریم. بعد از آنکه جرمشان ثابت شد می‌توانیم نام آنها را بگوییم. برخی می‌گویند این کتاب‌ها برای تبرئه حکومت پهلوی و براندازی منتشر می‌شدند اما واقعیت این است که سودجویی مطلق بوده است. حتی برخی می‌گویند ما می‌خواهیم جلو آزادی بیان را در کشور بگیریم، اگر این افراد می‌خواهند آزادی بیان را تقویت کنند بهتر است که نکنند.
آموزگار با تاکید بر اینکه وضعیت نشر در کشور ما بسیار بد است، گفت: این وضع خراب باعث شده که اخلاقیات زیر پا گذاشته شود، و بسیاری از کتاب‌های پرفروش ناشران به صورت قاچاق منتشر شود و کتاب‌فروشی‌های شهرستان‌ها این کتاب‌ها را خریداری کنند چون ارزان‌تر هستند و اگر بخواهند از پخشی‌ها کتاب بگیرند برایشان بیشتر تمام می‌شود. برخورد با قاچاقچیان کتاب مسکنی بر این موضوع بوده است و این فکر را در میان ناشران به وجود آورده که می‌توانند برای بقای خود کاری انجام دهند.
کتاب‌های قاچاق کشف‌شده
بازگرداندن کتاب‌های قاچاق به چرخه فروش منتفی است
او درباره سرانجام کتاب‌های کشف‌شده نیز اظهار کرد: ما جلسات مختلفی در این زمینه داشتیم اما این پروژه که کتاب‌ها به چرخه فروش برگردند به صورت کامل منتفی است، زیرا حق مولف در این کتاب‌ها رعایت نشده و اگر بخواهیم این کتاب‌ها را دوباره به چرخه فروش برگردانیم همان مشکل قبل را داریم. از طرفی هم تشخیص دادن کتاب‌های قاچاق و غیرقاچاق دشوار می‌شود. برخی از این کتاب‌ها هم که مجوز ندارند به صورت یقین خمیر می‌شوند که حدود 40 یا 50 درصد کتاب‌ها را تشکیل می‌دهند. نظری هم بین دوستان وجود دارد که این کتاب‌ها به مناطق محروم و کتابخانه‌ها برود که در این زمینه مقام قضایی تصمیم خواهد گرفت.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران درباره اینکه چه تمهیدی اندیشیده شده تا این قاچاقچیان دوباره به این کار مبادرت نکنند گفت: مشکل از قانون است. قانون حمایت از مولفان مجازات شش تا سه سال زندان را پیش‌بینی کرده است. با توجه به اینکه اکثر قاضیان سابقه کار کردن با این قانون را ندارند و اشرافی بر این موضوع ندارند مشکل داریم. چند سال پیش اگر می‌گفتیم سرقت ادبی جرم است بیشتر به شوخی می‌ماند، اما الان احساس می‌کنیم باید قانونی وجود داشته باشد و در این زمینه حمایت صورت بگیرد.
او همچنین درباره ناشرانی که بیشترین ضرر را بر اساس قاچاق کتاب متحمل شدند، گفت: نشرهای نگاه، چشمه، ققنوس، خوارزمی، امیرکبیر، مازیار، اختران، نشر نو، نیلوفر و آموت بیشترین متضرران بوده‌اند.
آموزگار یادآور شد: قاچاقچیان کتاب در عرصه تولید و توزیع کتاب به صورت کاملا حرفه‌ای برخورد می‌کردند؛ مثلا کتاب‌هایی که امروز در پارکینگ وجود دارد در یک اتاق 18 متری گنجانده شده بود.
