به گزارش خبرنگار مهر، عصر امروز 29 دی ماه اولین نشست از سلسله نشست های آسیب شناسی و تحلیل عملکرد سی و چهار دوره جشنواره فیلم فجر با حضور محمدمهدی عسگرپور کارگردان و تهیه کننده سینما و عباس رافعی کارگردان و تهیه کننده سینما در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد.
محمد مهدی عسگرپور که سال ها تجربه مدیریت در سینمای ایران را دارد در سخنانی گفت: بعد از اتمام فعالیتم در خانه سینما فکر کردم که بهتر است دورتر بایستم و نظاره گر کارهای دوستان باشم اما گاهی می بینم که شرکت در چنین برنامه هایی می تواند مفید باشد. از زوایای مختلف می توان به جشنواره فیلم فجر پرداخت. گاهی اوقات برخی هنگامی که می خواهند جشنواره را ارزیابی کنند آن را به مثابه ارزیابی تمامی سینما تلفی می کنند به همین دلیل است که بسیاری اوقات حجم اظهارنظرها درباره جشنواره روندی پیدا می کند که بر رای مدیران و تمامی سینما تاثیر می گذارد.
وی با اشاره به شکل و شمایل جشنواره فیلم فجر عنوان کرد: جشنواره فیلم فجر شکل و شمایلی دارد که در جهان نمی توان شبیه آن را پیدا کرد. برای مثال سبک هیات انتخاب و داوری های آن جالب است زیرا 5-6 نفر در قالب هیات داوران درباره تمام اجزای فیلم ها به قضاوت می پردازند. چنین چیزی در تمام دنیا وجود ندارد و دنیا به این نتیجه رسیده که ترکیب 6 نفره داوران تخصص لازم را برای بررسی تمام اجزای فیلم ها را ندارد. برخی از سوءتفاهم های جشنواره فجر که بعد از برگزاری آن به وجود می آید حاصل همین ترکیب هیات داوران است.
عسگرپور عنوان کرد: در مورد فلسفه وجودی جشنواره فیلم فجر باید بگویم که برخی این جشنواره را به مانند ویترین تمام تولیدات سینمای ایران تلقی می کنند و آن را بخشی از تابلوی فرهنگی برای سینما می دانند. در سال های دورتر نسبت تولیدات سالانه با آنچه که به بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر ورود پیدا می کرد عجیب نبود اما امروزه با حجم تولیدات سالانه این وضعیت و رقابت آثار تفاوت پیدا کرده است. یکی دیگر از موضوعاتی که جشنواره فیلم فجر با آن مواجه شده حضور فیلم های ایرانی در جشنواره های خارجی است. برای مثال برخی با الهام از فیلم های خارجی، در ایران اقدام به تولید اثر کردند که این موضوع می توانست در کل تولیدات سینمای ایران تاثیر بگذارد. همچنین از دهه 60 برخی از آثار ما برای نمایش به کشورهای دیگر رفت و کشورهای خارجی این تصور را داشتند که کشوری که درگیر جنگ است چگونه توانسته فیلم هایی بسازد که در خارج از کشور به نمایش در بیاید.
وی با اشاره به روند بین المللی شدن جشنواره فیلم فجر گفت: پیش از آنکه این رویداد فرهنگی به یک جشنواره بین المللی تبدیل شود لفظ بین الملل روی آن گذاشته شد و از یک زمانی به بعد مدیران تصمیم گرفتند این بخش را رقابتی کنند اما به شکل ایرانی. برای مثال گاهی اوقات نماهایی در فیلم های خارجی وجود داشت که قابل نمایش نبود به همین دلیل گاهی با اجازه و گاهی بدون اجاز از صاحبان آثار، آن بخش ها حذف می شد. به همین دلیل بخش رقابتی خارجی مخاطبان خود را به دلیل این حجم ممیزی ها و رفتارهایی که می شد از دست داد. به عبارتی مخاطبان آنقدر کم شدند که سانس های این آثار به صورت خالی اکران می شد. این موضوع مدیران را بر آن داشت که جشنواره را به صورت داخلی و خارجی برگزار کنند تا آنجا که مهمانان خارجی تنها برای تماشای فیلم های ایرانی به جشنواره فجر می آمدند. بازار فیلم هم تحت تاثیر همین موضوع شکل گرفت و به محل خرید فیلم های خارجی توسط صدا و سیما تبدیل شد.
عسگرپور تصریح کرد: به طور کلی می توانم بگویم که این مجموعه با تغییر هر مدیریت دستخوش تغییر می شود زیرا دوره مدیریت آن بسیار کوتاه است. ما چنین موضوعی را در جشنواره های دنیا نمی بینیم. برای مثال جشنواره برلین در بیش از 60 دوره برگزاری خود تنها 4 مدیر را به خود دیده است اما اینجا با ساختاری مواجه هستیم که خود را به جشنواره فیلم فجر تحمیل می کند. یکی از دلایل آن این است که جشنواره فجر به صورت دولتی برگزار می شود. به نظر من یک سازمان وقتی می تواند شکل بگیرد که چنین فضایی در کشور وجود نداشته باشد. وقتی در همه اجزای کشور چنین وضعیتی وجود دارد بنابراین جشنواره فجر هم نمی تواند از این فضا دور باشد. در کشوری که با هر تغییر، مدیریت تا آبدارچی یک نهاد عوض می شود چگونه ممکن است با سازمانی مواجه شد که تغییر نکند. تا آنجا که در جشنواره فیلم فجر برخی حتی شکل سیمرغ را تغییر می دهند و آن را تبدیل به شکلات خوری می کنند.
در کشوری که با هر تغییر، مدیریت تا آبدارچی یک نهاد عوض می شود چگونه ممکن است با سازمانی مواجه شد که تغییر نکند. تا آنجا که در جشنواره فیلم فجر برخی حتی شکل سیمرغ را تغییر می دهند و آن را تبدیل به شکلات خوری می کننددر ادامه این نشست عباس رافعی بیان کرد: ما هیچ وقت مدیریت ثابتی نداشته ایم پس می شود این موضوع را آسیب شناسی کرد که جدا از مدیریت باثبات، ما سیاست واحد سینمایی هم نداریم زیرا به طور کلی تعریفی از ادبیات نمایشی نداریم. قانون مدونی وجود ندارد و هر مدیری با توجه به سلیقه و شناخت خود از افراد دور و برش سعی می کند در سینما گسترش ایجاد کند. در واقع سینما بنابر سلیقه و شناخت آن مدیر تعریف می شود.
وی افزود: به طور کلی به نظرم کم کاری در حد شورای انقلاب فرهنگی صورت گرفته است. ما حتی در سینما یک سند تضمین شده نداریم به همین دلیل ما می بینیم که مدیران ما همواره در بیم و امید زندگی می کنند و مدام نگرانند که عوض می شوند و این شکلی است که نمی توان بر اساس آن برنامه ریزی کرد.
این کارگردان اشاره کرد: برخی از مدیران در جشنواره فیلم فجر می خواهند همه را راضی کنند به همین دلیل آش شله قلمکاری درست می شود. شاید در همان زمان انتخاب آثار از افراد مدیران بپرسیم که چرا این آثار انتخاب شد آنها نتوانند جوابی بدهند به همین دلیل جشنواره فیلم به دورهمی تبدیل شده است.
کارگردان «فصل فراموشی فریبا» عنوان کرد: در سیاستگذاری سینما هر بار وزیر و مدیری عوض می شود مسیر نیز عوض می شود. برای مثال اگر به ترکیب هیات انتخاب جشنواره ها نگاه کنیم می بینیم که اثر برخی از افراد این هیات انتخاب در سال گذشته آن جشنواره رد شده و یا به زور وارد فجر شده است. برای مثال پرویز شیخ طادی که زمانی فیلم «روزهای زندگی» را ساخت و همه جوایز جشنواره را درو کرد دیدیم که امسال فیلم بزرگ او از بخش مسابقه جشنواره کنار گذاشته شد. این در حالی است که جشنواره های خارجی مسیر مشخص دارند و فیلمساز تربیت می کنند. آنها به صراحت می گویند که چه سیاست هایی دارند در حالی که در ایران نمی توان گفت چه فیلمی مناسب جشنواره فجر است چون هیچ قانون مشخصی ندارد. شاید در دهه 60 قانون مدونی وجود داشت اما الان حتی چنین قانونی وجود ندارد.
پس از صحبت های رافعی، عسگرپور درباره منحصر به فرد بودن جشنواره که در ابتدای صحبت هایش عنوان کرده بود، گفت: ما جشنواره را در ساحت فرهنگ عمومی کشور و در ساحت نظام جمهوری اسلامی ایران تایید می کنیم. وقتی ما با هر تغییر مدیریتی در کشور نه تنها فعالیت بخش هایی که به دولت بر می گردد، تغییر می کند نهادهای غیردولتی که از دولت کمک می گیرند نیز تحت الشعاع این تغییرات قرار می گیرند و باید بگوییم که جشنواره فیلم فجر با همه کاستی ها گاهی قهرمانانه عمل کرده است.
کارگردان «مهمان داریم» عنوان کرد: تغییرات تا آنجایی بود که در یک دوره ای می گفتند که جشنواره فیلم فجر نباید برگزار شود یا در یک دوره ای می گفتند به جای ساخت 80 فیلم در طول سال بهتر است که 400 فیلم بسازیم. به یاد دارم که در آن زمان در شورای پروانه ساخت همه متعجب شدند و گفتند چنین ظرفیتی وجود ندارد و پس از اعتراض اعضای شورای پروانه ساخت، آن مسئول به راحتی گفت 200 فیلم بسازیم. وقتی در چنین آشفته بازاری جشنواره فیلم فجر برگزار می شود عمل قهرمانانه ای است اما مدیران جشنواره نباید از این آشفتگی استفاده کنند و باری بر دوش جشنواره بگذارند. با این وجود جشنواره فجر تا آنجا که ممکن است باید بداند که یک مهمانی بزرگ است یا مسابقه رقابتی. این تناقضی است که از سالیان گذشته دچار آن بوده است. جشنواره فجر در این دو حالت گیر افتاده و بسیاری از مسئولان کمک نکردند که این جشنواره به حالت مسابقه ای بودن نزدیک شود زیرا برای این کار باید داوری ها تخصصی شود.
تهیه کننده «ماجان» که در بخش غیررقابتی سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور دارد، عنوان کرد: در کدام جشنواره ای می بینیم که با این تعداد داور درباره همه اجزای آن قضاوت کنند؟ من به یاد دارم که در سال 81 مقررات جشنواره را عوض و آن را یک جراحی بزرگ کردیم. ما جایزه ها را کم کردیم و به خانه سینما گفتیم اجزای فیلم ها را شما قضاوت کنید. در همان زمان خانه سینما نظر درستی از فیلم ها ارائه داد اما من بعد از مدتی اینقدر به مدیران فشار آوردند که نه تنها همان جایزه ها اضافه شد بلکه بخش جایزه مهمان هم برای جشواره فیلم فجر در نظر گرفته شد در حالی که این بخش اصلا رقابتی نبود.
کدام جشنواره در دنیا در همه شهرها فیلم ها را به نمایش می گذارد؟ با این اوصاف رسما در ایام جشنواره اکران عمومی صورت می گیرد پس باید بگویم این جشنواره نیست، این یک مهمانی در حد ملی استعسگرپور ادامه داد: جشنواره فیلم فجر مانند امسال در برخی از سالها در تمام استان ها برگزار می شد. کدام جشنواره در دنیا در همه شهرها فیلم ها را به نمایش می گذارد؟ با این اوصاف رسما در ایام جشنواره اکران عمومی صورت می گیرد پس باید بگویم این جشنواره نیست، این یک مهمانی در حد ملی است. باید بپذیریم که جشنواره از جایگاه خود خارج شده و به یک مهمانی بزرگ در سطح کشور تبدیل شده است.
وی افزود: موضوع دیگری که می توانم به آن اشاره کنم این است که من حتی یک روز فکر نمی کردم که در افتتاحیه و اختتامیه افراد را با ماشین هایی که در نظر گرفته شده به سالن بیاورند. فکر نمی کردم سالنی در نظر گرفته شود که 2 هزار و 500 خبرنگار در آن استقرار پیدا کنند اما در دولت دهم این اتفاق افتاد و هنرمندان زیادی را برای حضور در سالن دعوت کردند و به خبرنگاران گفتند ما شام و ناهار شما را می دهیم. این هزینه گزافی است که علاوه بر آن جشنواره را از حالت جشنواره ای خود خارج می کند. جشنواره فجر از حالت مسابقه ای به سمت مهمانی رفته است.
عسگرپور بیان کرد: زمان برگزاری و نام جشنواره که جشنواره فیلم فجر است این تناقض را ایجاد کرده که چون انقلابی است فیلم های دچار خطوط قرمز می شوند و این جشنواره را از حالت عام بودن آن در می آورد.
پس از صحبت های عسگرپور، رافعی بیان کرد: چون دولت جشنواره فیلم فجر را برگزار می کند این آسیب ها ایجاد می شود. وقتی دولت خودش جشنواره برگزار می کند و خودش هم فیلم می سازد احساس می کند که تمامی فیلم هایش باید حضور داشته باشند و فشارهای مضامینی و نهادی به جشنواره می آورد. متاسفانه سینمای ما مضمون محور است تا ساختارمحور در حالی که اساس سینما ساختارمحور بودن است.
سپس عسگرپور درباره ارزیابی سی و چهار دوره جشنواره فیلم فجر گفت: جشنواره فیلم فجر در بسیاری از سال ها در تولیدات سال بعد و همچنین موفقیت فیلم ها و افراد موثر بوده است بنابراین این ادعای نادرست است که بگوییم اگر جشنواره فیلم فجر هم نبود آن فیلمساز موفق می شد.
این تهیه کننده ادامه داد: به طور کلی باید بپرسیم که مفاهیم انقلاب اسلامی، شهدای ترور و مبارزان انقلابی در کجای سینمای ما است که این قصه ای طولانی دارد. فراموش نکنیم که ما در کشوری هستیم که پرداختن به شخصیت ها تنها روی وایت برد جواب می دهد. وقتی ساخت فیلم شروع می شود سفارش ها و بایدها و نبایدها هم شروع می شود. بخشی از این موضوع طنز تلخ است. ما از یک به هم ریختگی در حوزه فرهنگ رنج می بریم. این به هم ریختگی زمینه ایجاد مشکلات را فراهم می کند و این موضوع که ما گاهی اوقات دو نهاد مشابه برای انجام یک امر داریم باعث تنبلی می شود. وجود نهادهای مشابه باعث انداختن تقصیر بر گردن یکدیگر می شود.
در بخش دیگری از این نشست عباس رافعی عنوان کرد: ما واقعا درباره انقلاب کاری نکرده ایم، فیلمی نداریم که بگوییم به چه دلیل انقلاب کرده ایم. کم کاری گاهی از سوی سینماگران و گاهی از سوی نهادهای متولی شکل گرفته است. کم کاری از آنجایی شد که وقتی انقلاب به وقوع پیوست ما تا آمدیم خودمان را پیدا کنیم جنگ شد و همه نگاهها و قلم و دوربین ها به سمت دفاع مقدس رفت و ما 8 سال درگیر جنگ بودیم. اولویت های اول ما به دفاع مقدس برگشت. به خاطر همین می بینیم بعد از آنکه جنگ تمام شد فیلمسازان ما یا دیگر به مقوله انقلاب فکر نکردند و یا ساخت چنین فیلمی را ضروری ندانستند. به همین صورت موضوع انقلاب کم کم مهجور واقع شد. البته تلویزیون هم در این موضوع کم کاری زیادی کرد و حتی این کم کاری تا کنون هم ادامه دارد تا آنجایی که سازمان انقلابی ما «پایتخت» می سازد یا سریال انقلابی ما برای جذب مخاطب، ستار و ابی را به نمایش می گذارد. مجموعه این اتفاقات باعث شد که ما دیگر شخصیت های انقلابی را نشناسیم.
سازمان انقلابی ما «پایتخت» می سازد یا سریال انقلابی ما برای جذب مخاطب، ستار و ابی را به نمایش می گذارد. مجموعه این اتفاقات باعث شد که ما دیگر شخصیت های انقلابی را نشناسیمپس از صحبت های عباس رافعی عسگرپور پشت تریبون قرار گرفت و درباره سینمای دهه 60 گفت: درباره دهه 60 به عنوان کسی که در آن دوران حضور داشتم باید بگویم دهه 60 زمانی بود که ما درگیر جنگ بودیم و سینما جزو معدود امکاناتی بود که می توانست از برخی از سوبسیدها استفاده کند. در همین زمان با آن تصوراتی که جهان نسبت به یک کشور انقلاب کرده و جنگ زده داشت برخی از فیلم های ایرانی در آمریکا به نمایش در می آمد این باعث شد که ما در افکار عمومی جهان به عنوان یک کشور فرهنگی باقی بمانیم. مدیران آن زمان هم هنگامی آمدند که همپای سینماگران در حال تجربه کردن بودند زیرا انقلاب شده بود و نمی توانستند از تجربیات مدیران قبلی استفاده کنند.
عسگرپور در پایان این نشست گفت: همواره حلقه مفقوده در مدیریت سینمایی ما جسارت و تداوم بوده است اما ما گاهی می بینیم که این جسارت با وقاحت همراه می شود این ترکیب باعث ایجاد ناهنجاری می شود اما باید بگویم هر وقت مدیر جسوری داشتیم ضریب موفقیت هم بالا بوده است. به طور کلی باید بگویم که در دولت یازدهم روی حرف مدیران فرهنگی نمی توان حساب کرد.
