روزنامه جوان: «به جای بچهدار شدن، حیوان نگه دارید» این توصیهای است که کارشناس شبکه «من و تو» به بینندگان این شبکه ارائه میدهد؛ سبک زندگیای که در آن همدم شدن با حیوانات خانگی بر بچهدار شدن ارجحیت دارد، نه تنها در شبکههای فارسی زبان ماهوارهای بلکه در شبکههای اجتماعی نیز توصیه میشود. سایتهای فروش حیوانات هم از مزایای بودن حیوان در خانه عکس و مطلب منتشر میکنند، اما سلبریتیهای وطنی یک گام جلوتر رفته و در سبک زندگی، با حذف زندگی مشترک، سعی کردهاند با نگه داشتن حیوان، جای خالی یک خانواده واقعی را در زندگی خود پر کنند.
سلبریتیها مبلغان نگهداری از حیوان
تصاویر سلبریتیهای ایرانی در کنار حیوانات خانگی که اغلب شامل سگ یا گربه است، به وفور در شبکههای اجتماعی منتشر میشود. اغلب این تصاویر متعلق به کسانی است که یا تشکیل خانواده ندادهاند یا زندگی شکستخوردهای را تجربه کردهاند. در قیاس با بازیگران مجرد سینما که تصاویر بغل کردن سگ و گربه را منتشر میکنند، افراد متأهل کمتری دیده میشوند که علاقه وافرشان را به حیوانات در معرض دید همگان بگذارند و در عوض آنهایی که خانواده دارند، معمولاً تصویر با فرزند را بر عکس گرفتن با سگ یا گربه ترجیح دادهاند، البته هستند افرادی که با وجود داشتن همسر، از فرزندآوری طفره رفته و خود را با سگ و گربه سرگرم کردهاند. فرهاد آئیش جزو این دسته است. آئیش چندی پیش در برنامه تلویزیونی «من و شما» در پاسخ به این سؤال که چرا هیچوقت بچه دار نشده میگوید: من گربه دارم و بچه ندارم! قبلاً شعار میدادم که دلیلی ندارد با این شرایط یک نفر دیگر را هم به دنیا اضافه کنیم، اما حالا میگویم که من از مسئولیت میترسم و شاید برای این باشد که هیچگاه پدر نشدهام.
اما این ترویج زندگی بدون بچه و همدم شدن با حیوانات چه تاثیر سوئی بر جامعهای دارد که نگاه الگومدارانهای به سلبریتیها دارد؟ جعفر بای محقق و پژوهشگر آسیبهای اجتماعی در گفتگو با «باشگاه خبرنگاران جوان» در این باره میگوید: «این فرهنگ جایگزینی حیوانات به جای فرزندآوری و مشروعیت بخشیدن به آن چراغهای بدی را روشن کرده است که اگر ما و نظام آموزشی به آن اهمیت ندهیم، باید منتظر آسیبهای جبران ناپذیری باشیم که گریبانگیر کل جامعه میشود. این تهدید در حال حاضر در هنرمندان و بازیگران نمود کرده است و شاید خیلی زودتر از آنچه فکرش را بکنیم، بتواند بنیان جامعه را به سمت نابودی بکشاند.»
نگه داشتن حیوان خانگی رهاورد سبک زندگی غربی است که در میان سلبریتیهای آنجا رواج دارد. کمتر بازیگر یا چهره شناخته شده غربی را میتوان پیدا کرد که حیوان خانگی نداشته باشد، حتی ملکه پیر بریتانیا هم بیش از 70سال است که سگ نگه میدارد، ولی این علاقه به داشتن حیوان، آیا باعث شده این چهرهها از تشکیل خانواده دور شوند؟
ببر و شیر هم جای فرزند را نمیگیرد
مایک تایسون، قهرمان سابق بوکس جهان و چهره جنجالی که در زمینه ورزش و موسیقی فعالیت دارد، در کنار نگهداری از سه توله ببر سفید که وی را جزو خاصترین سلبریتیهای امریکایی در نگهداری حیوان کرده، پدر هفت فرزند است.
جرج کلونی، بازیگر سرشناس هالیوود هم که داستان نگهداری از یک خوک بزرگ با نام «مکس» وی را از نظر نگه داشتن حیوانات خاص متمایز از بسیاری از همکارانش کرده بود، بعد از اینکه خیلی دیر ازدواج کرد به فکر فرزند داشتن افتاد و خیلی زود صاحب دو فرزند شد. کلونی سال گذشته و در سن 56 سالگی پدر دختری به نام «الا» شد. ملانی گریفیث، بازیگر زن هالیوودی سالهاست از یک شیر آفریقایی نگهداری میکند، ولی این حیوان باعث نشده گریفیث به فکر بچهدار شدن نباشد و حاصل چهار بار ازدواج وی سه فرزند است.
پاریس هیلتون 37 ساله، سلبریتی پرحاشیه امریکایی از چندین سگ کوچک به عنوان حیوان خانگی نگهداری میکند. وی که این روزها در حال برنامهریزی برای مراسم عروسیاش است، در گفتوگویی تأکید کرده دوست دارد تعداد زیادی فرزند داشته باشد، همان طور که خودش در خانوادهای بزرگ رشد کرده است. هیلتون میگوید: حداقل دو فرزند میخواهم و قطعاً میخواهم اولین فرزندم دختر باشد.
از زمانی که ویلیام و هری دو نوه پسری ملکه انگلیس ازدواج کردهاند، کمتر تصاویری از آنها با حیوانات خانگی در رسانهها منتشر شده است. با اینکه 11 حیوان توسط خاندان سلطنتی بریتانیا نگهداری میشود، اما آنها ترجیح میدهند اگر عکسی در رسانهها از این خانواده منتشر میشود، چهرههای شاد پدرهایی باشد که یکی از آنها صاحب سه فرزند شده و دیگری که چند ماهی است ازدواج کرده و در انتظار به دنیا آمدن فرزندش در بهار آینده است.
نگاه متفاوت به نگهداری حیوانات
نگه داشتن حیوان خانگی به جزئی از سبک زندگی غربی تبدیل شده است، به طوری که طبق نظرسنجی مؤسسه فلکسین، 54 درصد از صاحبان حیوانات خانگی که بین 21 تا 30 سال سن داشتهاند، عنوان کردهاند داشتن حیوان خانگی را به داشتن بچه ترجیح میدهند. فلکسین اعلام کرده است افراد شرکت کننده در این نظرسنجی علت علاقه به داشتن حیوان را سخت بودن نگهداری از کودک و هزینههای بالای فرزند داشتن عنوان کردهاند، اما در مقابل، مخالفان این نظریه نیز وجود دارند که بچهدار شدن را به نگه داشتن حیوان ارجحیت میدهند و آن را بخشی از نیاز بیولوژیک انسان میدانند. به گفته آنها، انسان نیز مانند حیوانات نیاز به تولیدمثل و بقای نسل دارد.
اما در ایران به راستی نگهداری از حیوان ارزانتر از بچهدار شدن است؟ سال گذشته و پیش از بالا رفتن ناگهانی قیمت ارز، گزارشهایی در رسانهها درباره رقمهای نگهداری حیوانات خانگی منتشر شد. در یکی از این گزارشها به نقل از یکی از صاحبان حیوانات خانگی هزینه نگهداری گربه بین 800 هزار تا یک میلیون تومان اعلام و هزینه هربار واکسیناسیون هم 60 هزار تومان بیان شده است. در گزارشی دیگر نیز هزینه نگهداری از سگ 350 هزار تومان و قیمت خرید لباس مخصوص برای این حیوانات بین 300 تا 700هزار تومان نوشته شده است. با این تفاسیر کسانی که در ایران از حیوان نگهداری میکنند، هزینهای بالاتر از نگهداری از فرزند برای حیوانات خود متقبل میشوند.
نگهداری از سگ اگر در غرب به معنای ناتوانی در پرداخت هزینههای بچهداری باشد، در ایران به عنوان نشانهای از تغییر فرهنگ زندگی و تمایزجویی اجتماعی دیده میشود؛ اقدامی که میتواند به آینده کشور از بعد نیروی انسانی ضربه بزند. به نظر میرسد برای جلوگیری از آسیب جدیتر این فرهنگ غیربومی، حداقل میتوان با وضع قوانینی بازدارنده، زندگی سگی سلبریتیها به عنوان فرهنگ ترویج داده نشود و در بعد اجتماعی رفتارهایی مانند سگگردانی برای علاقهمندانش هزینهبردار شود.