بعد از آن که دادگاه لاهه حکم داد که آمریکا باید اقلام غذایی و دارو را از لیست تحریم‌های خود علیه ایران خارج کند؛ وزیر خارجه آمریکا به این حکم دادگاه لاهه این گونه واکنش نشان داد که از ابتدا هم اقلام بشردوستانه در لیست تحریمی آمریکا نبوده و برای این اقدام حتی چاره اندیشی شده است.
به گزارش به نقل از همدلی ،با این حال این گفته وزیر خارجه آمریکا واکنش مقامات ایرانی و از جمله ظریف را در پی داشت. وزیر خارجه ایران در توییتی نوشت: «طبیعتا ما به رغم تلاش‌های ایالات متحده این‌ها [دارو و غذا] را برای مردممان تامین می‌کنیم. ولی ایالات متحده بابت جنایت علیه بشریت در قبال ایران و یمن مسئول است.» بعد از این نیز وزارت بهداشت اظهارات وزیر خارجه آمریکا درباره مستثنی شدن دارو از تحریم‌ها را دروغی بزرگ در روز روشن عنوان کرد.
مسئولان وزارت بهداشت و سازمان دارویی، اعمال محدودیت‌های شدید بانکی و تهدیدهای رسمی و غیررسمی شرکت‌های دارویی و تجهیزاتی را که با ایران تجارت می‌کنند، سبب تحریم خودکار دارو عنوان می‌کنند و در خوشبینانه ترین حالت مکانیزم پیچیده تحریم سبب تاخیر در تامین داروی مورد نیاز ایرانیان خواهد شد. در این میان اما مسئولان مربوطه اطمینان داده که دست به خنثی‌سازی تحریم ها خواهند زد و برای این کار تدابیری اندیشیده شده است. در دوره ریاست جمهوری اوباما و وضع تحریم‌های گسترده جهانی علیه ایران بازار دارو به شدت آشفته شد.
اگر چه در آن سال ها مقامات سیاسی آمریکا اذعان داشتند که تجارت دارو مستقیما تحریم نشده اما در واقع دشوار شدن نقل و انتقالات مالی و محدودیت دسترسی دولت وقت به منابع ارزی و عدم تامین مالی دارو وضعیت دارویی کشور را به شدت بغرنج کرد.
در سال 90 با شدت گرفتن تحریم‌ها و مصرف شدن ذخایر دارویی کشور، چالش کمبود دارویی در وهله اول در بیماری‌های خاص و ازجمله سرطان، بروز و نمود یافت. این توحش دارویی باعث شد تا مثلا در آبان 91 یک نوجوان 15 ساله دزفولی به نام منوچهر اسماعیلی لیوسی که مبتلا به بیماری هموفیلی بود، بر اثر عدم‌دسترسی به دارو از دنیا برود. در آن سال ها کار به جایی رسید که شخصیت‌های مختلف سیاسی، ادبی، هنری و پزشکی به بان کی مون، دبیر کل وقت سازمان ملل نامه نوشتند و به تحریم دارویی اعتراض کردند. در بخشی از این نامه آمده بود: «جناب آقای بان کی مون، ما می‌دانیم در هیچ سندی، سطری هم درباره تحریم دارویی نوشته نشده، اما به اذعان نماینده‌های پارلمان اروپا، تحریم بانک‌های ایران و عدم‌امکان مبادله پول، ورود دارو به ایران را با سختی‌های بسیاری همراه کرده و اینک مردم کشور من، تاوان آن را می‌دهند.» به نظر تاریخ در حال تکرار باشد! اکنون نیز هیچ سطر نانوشته‌ای در باره تحریم دارویی وجود ندارد اما آن طور که مسئولان حوزه بهداشت و درمان هشدار داده اند حتما تحریم ها در این باره اثر گذار خواهند بود با این تفاوت که به موازات قدرت آمریکا در اعمال تحریم ها، ایران نیز در زمینه دور زدن تحریم با تجربه و آموخته است!
آمریکا دارو را تحریم کرده است
در همین رابطه سخنگوی سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با ایسنا درباره تاثیر تحریم‌ها بر مکانیزم خرید و تامین دارو گفت: بحث دارو فقط «مواد اولیه» نیست، و «انتقال پول» آن نیز بسیار حائز اهمیت است. همچنین فاکتورهای دیگری هم مانند ماشین آلات تولید دارو و بسیاری از مواد جانبی و مواد واسطه‌ای، حالت دو گانه دارند و به نام دو گانه بودن، تحریم شده‌اند.
وی افزود: همزمان با این موارد، تراکنش‌های مالی هم محدود شده است و همه این موارد دست به دست هم می‌دهند تا روند خرید، تولید و تامین دارو مشکل شود. بنابراین قطعا دارو هم جدا از سایر حوزه‌هایِ اقتصادیِ تحریم شده کشور، نخواهد بود.
خنثی‌سازی تحریم
وی گفت: در عین حال اقداماتی هم انجام شده که بتوان این تحریم‌ها را خنثی کرد که البته تا حد زیادی هم خنثی شده و امیدواریم طی ماه‌های آینده بخش بیشتری از آن خنثی شود. البته مجموعه این اقدامات چیزی از ددمنشی آمریکا نخواهد کاست؛ چراکه قطعا آنها با تحریم، رنج و آلام مردم ایران را هدف قرار داده‌اند.
سخنگوی سازمان غذا و دارو در ادامه می‌گوید: مولفه‌های مختلفی بر سلامت موثرند؛ مولفه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی. هیچ کس نمی‌تواند سلامت را از اقتصاد و سیاست جدا بداند و قطعا تحریم‌ها بر حوزه سلامت نیز تاثیرگذار خواهند بود و اگر اسمی از سلامت دارو و غذا روی کاغذ نمی‌آید صرفا به دلیل انعکاس منفی بین‌المللی موضوع است؛ چراکه این موارد به لحاظ حقوق بین‌الملل مشکل دارد و آمریکایی‌ها نمی‌خواهند هزینه آن را بدهند. در هر صورت مسیری که آمریکایی‌ها طی کرده‌اند عملا به تحریم دارو، مواد اولیه، ماشین آلات صنعت دارویی و همچنین بخشی از مواد غذایی و سایر مولفه‌های موثر بر سلامت انجامیده است. تمام این موارد نیز تهدید سلامت زنان، کودکان و مردم ایران را در پی دارد. وی درباره مکانیزم‌های استفاده شده برای تبادل پول و تهیه دارو نیز می‌گوید: در این راستا نیز ظرفیت‌های موازی بین‌المللی، حداکثر ظرفیت پتانسیل داخلی، ظرفیت‌های سازمان‌های مردم نهاد و بعضا سازمان‌های بین‌المللی موثر در تسهیل مراودات مالی بخش دارو و تامین دارو و واکسن کشور، مورد استفاده قرار گرفته است.
جهانپور می‌افزاید: به هر حال دنیا تک صدایی و تک‌قطبی نیست و این ظرفیت‌ها شناسایی و بعضا فعال شده‌اند و یا در حال عملیاتی شدن هستند تا به نوعی این مسیری که ایالات متحده قصد مسدود کردن آن را دارد، مسدود نشود. تا کنون چنین نشده و از طرفی هم به نظر ما آمریکا هر چه در چنته داشت تقریبا در ماه‌های اخیر بر علیه حوزه سلامت و دارو رو کرده و در هفته‌ها و ماه‌های آتی چیز جدیدی نخواهد داشت.
سخنگوی سازمان غذا و دارو بر ظرفیت و توانمندی تولیدکنندگان داخلی، مراکز تحقیقاتی کشور و ... تاکید و ادامه داد: شاهد این مدعا آن است که در یک بازه زمانی حدود 18 ماه، سهم تولید مواد اولیه دارویی در داخل کشور از 54 درصد سال 95 به 67 درصد رسید. این اتفاق می‌تواند ادامه یابد و در داخل کشور و در مراکز علمی - دانشگاهی، مراکز تحقیق و توسعه و همچنین در صنعت چه به لحاظ نیروی انسانی و چه امکانات زیرساختی، این توان وجود دارد که با همین شتاب، تولید مواد اولیه دارویی شکل بگیرد و شاید بتوان گفت که تا پایان دولت دوازدهم بتوانیم حداقل 80 درصد مواد اولیه را در داخل کشور تولید کنیم.
تهدید شرکت‌ها و بانک‌های خارجی
وی در ادامه صحبت‌هایش مجددا مهم‌ترین چالش مرتبط با تحریم حوزه دارو را بحث مراودات مالی می‌خواند و می‌گوید: علاوه بر آن تهدیدهایی که بعضا رسمی و غیررسمی علیه شرکت‌های تامین کننده مواد اولیه، تجهیزات صنعتی حوزه دارو و شرکت‌های تامین کننده تجهیزات و ملزومات پزشکی توسط آمریکا اعمال شده یا بانک‌هایی که عملا نقش بانک عامل را در تراکنش‌های مالی برای این حوزه داشتند را مورد تهدید قرار دادند، مجموعا سنگ اندازی‌ها و کارشکنی‌هایی است که در مسیر تامین دارو، واکسن و تجهیزات پزشکی و غذا برای ایرانیان صورت گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: وقتی تراکنش‌های مالی تحریم شود می‌توان گفت که در خوشبینانه‌ترین حالت، این شرایط موجب برخی تعلل‌ها و تاخیرها می‌شود تا زمانی که ریل‌گذاری‌ها و ظرفیت‌های جدید و مسیرهای موازی شکل بگیرد.
در روز روشن دروغ بزرگ می گویند
جهانپور با اشاره به کذب بودن سخن مقامات آمریکایی در باره عدم تحریم دارو بیان داشت: به صورت عملی همه این موارد را تحریم کرده‌اند و تنها روی کاغذ از عبارت دارو و غذا استفاده نکرده‌اند. اگر تاثیر تحریم‌ها بر حوزه دارو و سلامت آن گونه که دشمن انتظار داشته، نبوده، به دلیل این است که ظرفیت‌ها و توان مقاومت و توان داخلی وجود دارد و تمهیداتی از قبل اندیشیده شده است و به این ترتیب آن تحریم اثری که ممکن است در کشوری دیگر بگذارد را در ایران نگذاشته است؛ ولی این به معنای آن نیست که تحریم‌ها در حوزه دارو بی‌تاثیر بوده است.
به بحران نرسیدیم و نمی‌رسیم
سخنگوی سازمان غذا و دارو می‌افزاید: با وجود همه فشارهایی که اعمال کرده‌اند، هرگز به نقطه بحرانی در حوزه دارو نزدیک نشدیم؛ اگرچه که قطعا هدف آمریکا ایجاد بحران دارویی و متعاقب آن ایجاد نارضایتی در کشور است. بر اساس داده‌های ماه‌های اخیر و تمهیداتی که اندیشیده شده نیز پیش بینی‌مان این است که در ماه‌های آینده هم قطعا به نقطه بحران نمی‌رسیم؛ اگرچه ممکن است نسبت به گذشته زحمتی برای برخی اقشار مردم ایجاد شده باشد که قاعدتا بدون برو و برگرد مسوول مستقیم آن نیز دولت ایالت متحده و حامیان آن هستند.
وی درباره اقلام کمبود دارویی اظهار داشت: اقلام کمبود، روزانه متغیر است و مانیتورینگ روزانه و جدی در حوزه دارو داریم. اما به طور کلی می‌توان گفت که میانگین فهرست اقلام کمبود دارویی روزانه آبان ماه نسبت به مهر ماه کمتر است و به نظر می‌رسد از آبان ماه که بگذریم شرایط حتی از مهرماه و شهریورماه گذشته نیز بهتر خواهد شد.»
لازم به یادآوری است که در دولت محمود احمدی‌نژاد و با اعمال تحریم های دوره قبل آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، 300 قلم از داروهایی حیاتی کمیاب شد. این عدد بعد از برجام به 30 قلم رسید. از این رو یکی از نگرانی های موجود جامعه ایرانی آن است که با اعمال مجدد تحریم ها بار دیگر وضعیت بازار دارویی به آشفتگی اوایل دهه حاضر برسد. در حال حاضر 95 درصد از تولیدات دارویی در داخل کشور تولید می شود اما مواد اولیه بسیاری از داروها از خارج وارد کشور می شود.
