به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: این آمار از ایجاد رکود در بخش تولید حکایت دارد، اما صادق نجفی که در زمان انجام مصاحبه هنوز رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی بود، تأکید می‌کند که آمارهای بانک مرکزی را قبول ندارد، زیرا این مجموعه ابزار مناسب برای آمارگیری را در اختیار ندارد. به اعتقاد او، در برخی بخش‌ها نظیر صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، معدن و ... رشد زیادی وجود داشته است، اما درمقابل سازندگان قطعات خودرو با افت تولید مواجه شده‌اند، زیرا شرایط به‌نحوی است که نمی‌توانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند. تکانه‌های حاصل از تحریم‌های جدید ترامپ صنایع کوچک و متوسط را بیش از هر بخش دیگری تحت‌تأثیر قرار خواهد داد، اما نجفی می‌گوید که بسته‌هایی تدوین کرده‌اند که به کمک این بسته‌ها آثار تخریبی تحریم‌ها را به حداقل برسانند. مشروح گفت‌وگو با صادق نجفی، معاون سابق وزیر صنعت و رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، را در ادامه می‌خوانیم.
چه ظرفیتی برای شهرک‌های صنعتی پیش‌بینی شده است و درحال‌حاضر شهرک‌های صنعتی با چه ظرفیتی مشغول به فعالیت هستند؟
ما در کشور حدود 967 شهرک و ناحیه صنعتی و 9 منطقه ویژه داریم. نزدیک به 99 شهرک خصوصی داریم (که 51 شهرک فعال و مابقی در دست ساخت است). حدود 70 درصد صنایع کشور در شهرک‌های خصوصی و شهرک‌های دولتی و ناحیه‌های صنعتی مستقر هستند. در سراسر کشور 84 هزار واحد صنعتی داریم که پروانه بهره‌برداری دریافت کرده‌اند. از این میزان 70 درصد به‌طور مشترک در شهرک‌های دولتی و خصوصی قرار دارند. این شهرک‌ها در رسته‌های مختلف در استان‌های سراسر کشور فعال هستند. بر‌اساس آخرین آمار دریافتی، از ابتدای انقلاب تاکنون نزدیک به 30 درصد واحدهای صنعتی داخل شهرک‌ها تعطیل هستند. واحدهای فعال در این شهرک‌ها هم با ظرفیت‌های مختلف در حال فعالیت‌اند. درحال‌حاضر بر اساس آمارهای موجود، 42 هزار و 335 واحد صنعتی در شهرک‌های صنعتی وجود دارد که 11 هزار و 191 واحد آن غیرفعال گزارش شده است.
ظرفیت تولید شهرک‌های صنعتی طبق برنامه چقدر باید باشد؟
بستگی به ظرفیت کارخانه‌ها دارد. از روی پروانه بهره‌برداری شهرک‌ها می‌توان این عدد را استخراج کرد. ما از شهرک‌های صنعتی حمایت می‌کنیم. وظیفه ما این است که زیرساخت‌ها را فراهم کنیم و آب و برق و گاز و ... را به شهرک ببریم تا صاحبان صنایع بتوانند در این شهرک‌ها به‌راحتی فعالیت کنند.
برنامه توسعه‌ای برای شهرک‌های صنعتی دارید؟
بله، ما به توسعه شهرک‌ها فکر می‌کنیم، اما سیاست ما ایجاد شهرک جدید نیست، بلکه توسعه شهرک است. امسال نزدیک به هفت هزار هکتار به وسعت شهرک‌ها اضافه می‌کنیم. خوشبختانه این برنامه را اجرائی کرده‌ایم. سیاست اصلی ما ایجاد نواحی صنعتی است. دلیل این تصمیم آن است که با توجه به موضوع کم‌آبی و قرارگرفتن نواحی صنعتی در نقاط محروم کشور، می‌طلبد که توسعه را به سمت مناطق محروم متوازن کنیم. گفتیم از 5/1میلیارد دلار اعتباری که برای نواحی محروم در نظر گرفته شده است، این اعتبار به نواحی صنعتی داده شود. در شهرهای مرزی تسهیلات با چهار درصد سود و در شهرهای غیرمرزی تسهیلات با سود شش‌درصدی اعطا خواهد شد. با هدف بهبود شرایط مناطق محروم توسعه نواحی صنعتی و ایجاد آن را در این مناطق در اولویت قرار دادیم. همچنین به‌علت کم‌آبی، احتمال می‌رود در آینده کشاورزی کاهش یابد، بنابراین باید برای درآمد مردم در مناطقی که دچار بحران آب می‌شوند، راهکارهایی را پیدا کنیم. در برنامه‌های ما قرار است با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، معاونت مناطق روستایی و محروم ریاست‌جمهوری و سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی این سیاست را پیگیری کنیم.
بر اساس آمارها، بخش تولید شاهد افت بوده است و آمارهای بانک مرکزی هم مؤید این مسئله است. این وضعیت احتمالا در شرایط تحریم تشدید می‌شود. شهرک‌های صنعتی چقدر دچار رکود تولید شده‌اند؟
من این آمار را قبول ندارم.
چرا این آمار را قبول ندارید؟
بانک مرکزی اصلا چنین آماری را نمی‌تواند استخراج کند و امکان هم ندارد. بانک مرکزی از کجا این آمارها را درآورده است. مگر آماربرداری انجام می‌دهد. در برخی صنایع تولید به صددرصد رسیده است. مثلا در صنایعی مثل صنعت نساجی، سنگ، معادن، فولاد و پتروشیمی‌ها تولید به صددرصد رسیده است.
با توجه به اینکه آمار بانک مرکزی درباره افت تولید در بخش صنعت را قبول ندارید، میزان رشد تولید در شهرک‌های صنعتی و صنایع کوچک و متوسط چقدر بوده است؟
رشد تولید در برخی رسته‌ها بالای 30 تا 40 درصد است. مثلا در پایین‌دست پتروشیمی‌ها، معدنی‌ها، پوشاک، نساجی و لوازم خانگی بالای 30 تا 40 درصد رشد داریم. این رشد محسوس است زیرا در بازار داخلی بیشتر کالاهای داخلی را مشاهده می‌کنید. بنابراین تولید در این بخش‌ها رشد داشته است.
رشد تولیدی که به آن اشاره می‌کنید سبب شده چه تعداد واحد کوچک و متوسط مجددا فعال شوند؟
امسال 985 واحد غیرفعال به چرخه تولید برگشته و با بازگشت این تعداد واحد، برای 15 هزار نفر اشتغال ایجاد شده است.
شهرک‌های صنعتی چقدر اشتغال ایجاد کرده‌اند؟
تعداد کل واحدهای صنعتی در شهرک‌های صنعتی 42هزارو 335 واحد است. واحدهای غیرفعال در این شهرک‌ها 11هزارو 191 واحد است که برای 663 هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است. 65 درصد این اشتغال در صنایع کوچک و متوسط است.
بودجه‌ای که برای این بخش اختصاص یافته چقدر است؟
بودجه‌ای که مربوط به تأمین زیرساخت‌هاست، بالای هزار میلیارد تومان است. این رقم فقط بودجه مجموعه ماست و زیرساخت‌هایی نظیر آب، برق و گاز هم اعتبارات جداگانه‌ای دارند که وقتی بودجه آنها را حساب کنیم، رقم به بالای سه تا چهار هزار میلیارد تومان می‌رسد. اما پولی که به‌عنوان تسهیلات در حوزه ما به واحدها داده می‌شود، 34 هزار میلیارد تومان از محل تبصره 18 است. یک‌ونیم میلیارد دلار مربوط به بودجه نواحی نقاط محروم است که به نواحی صنعتی روستاها و شهرهای زیر 10 هزار نفر اختصاص می‌یابد. با مسئولان مربوطه توافق کردیم که این بودجه به شهرک‌های صنعتی اختصاص یابد. حدود 200 میلیارد تومان هم خودمان از تسهیلات سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی به این بخش اختصاص می‌دهیم که از طریق بانک صنعت و معدن این اعتبار توزیع و به عنوان تسهیلات، به واحدهای تولیدی پرداخت می‌شود.
تسهیلاتی که پرداخت می‌کنید در راستای تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی است؟
این اعتبارات در راستای تأمین سرمایه در گردش، ایجادی و بازسازی است.
آمارها نشان می‌دهد که بیش از 60 درصد تسهیلاتی که بانک‌ها سالانه اعلام می‌کنند، به واحدهای تولیدی اختصاص داده شده است؛ در واقع استمهال وام‌های سال قبل است. در چنین شرایطی حجم اعتبار واقعی تزریق‌شده به بخش صنعت چقدر است؟
اعدادی که پیش‌تر اعلام کردم که در قالب تسهیلات به واحدهای تولیدی داده می‌شود، مربوط به بانک‌ها نیست و تسهیلات تکلیفی خود ماست. 70 درصد اعتباراتی را که بانک‌ها از منابع مربوط به خود به واحدهای تولیدی اختصاص می‌دهند خودشان برای استمهال بدهی‌ها برمی‌دارند؛ یعنی به اسم واحدهای تولیدی اعتبار دادند اما بانک‌ها این اعتبار را برای خودشان برداشت کردند. این آمار کاملا صحت دارد. آمارهایی که من اعلام کردم، پول دولت است که به واحدهای تولیدی اختصاص می‌یابد؛ به همین میزان هم بانک‌ها پول می‌گذارند که از محل اعتبارات خودشان تأمین می‌شود.
در برخی شهرک‌های صنعتی از جمله تاکستان قزوین به دنبال ایجاد منطقه ویژه اقتصادی هستید. کارشناسان می‌گویند وجود منطقه ویژه اقتصادی صرفا قیمت زمین را بالا می‌برد و در نتیجه هزینه‌های فعالیت در شهرک‌های صنعتی هم به‌تبع این رشد قیمت بالا می‌رود. تعریف منطقه ویژه اقتصادی هیچ فایده دیگری به‌جز تأثیر بر قیمت زمین ندارد. پس چرا به دنبال ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در شهرک‌ها هستید؟
این گفته که هزینه‌ها پس از تعریف منطقه ویژه اقتصادی افزایش می‌یابد، صحت ندارد. البته ما هم به دنبال افزایش تعداد منطقه ویژه اقتصادی نیستیم. به برخی جاها مثل نقاط محروم شامل بانه کردستان، کرمانشاه، سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان چون محروم است و بخش خصوصی برایش صرف نمی‌کند که سرمایه‌گذاری در این مناطق انجام شود، ما وارد می‌شویم که سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌ها را آماده کنیم. به‌این‌ترتیب واحدها را ارزان‌تر از سرمایه‌گذار بخش خصوصی در شهرک‌ها به سرمایه‌گذارها می‌دهیم. هدف از تعریف منطقه ویژه اقتصادی در شهرک‌های صنعتی این است که فعالان بخش تولید از مزایای مناطق ویژه استفاده کنند. در مناطق ویژه هر چقدر تولید داشته باشید، هر ماده اولیه و ماشین‌آلاتی که از خارج وارد کنید، معاف از مالیات و گمرک است. این مناطق خیلی امتیازها دارد. ما برای کمک به مناطق محروم وارد فعالیت در این شهرک‌ها می‌شویم که برعکس حرف شما، فعالیت تولیدی را برای افرادی که تمایل به کار دارند، ارزان‌تر کنیم.
بهتر نیست به جای اینکه دنبال برچسب منطقه ویژه اقتصادی باشیم که قیمت زمین و به‌تبع آن سایر هزینه‌ها را بالا ببرد، دنبال راهکارهای حمایت دیگری باشیم؟
منطقه ویژه اقتصادی هزینه‌ها را بالا نمی‌برد و برعکس هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. منطقه ویژه هزینه‌های تولید را پایین می‌آورد.
برآوردی از میزان کاهش هزینه‌های تولید پس از تعریف منطقه ویژه اقتصادی دارید؟
مناطق ویژه هزینه‌های تولید را خیلی کاهش می‌دهد؛ زیرا این مناطق مالیات و عوارض گمرکی نمی‌دهد. اینها خیلی در هزینه‌های تولید تأثیر دارد.
منطقه ویژه اقتصادی قیمت زمین را بالا می‌برد و تورم کاذب ایجاد می‌کند. چطور می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد؟
چرا باید قیمت زمین را بالا ببرد؟ یک شهرک مثل سایر شهرک‌هاست و هزینه اضافه‌اش فقط دیوارکشی است. هزینه بیشتری ندارد.
برای ایجاد شهرک‌های تخصصی چه برنامه‌ای دارید؟
در حوزه شهرک‌های تخصصی دنبال ایجاد شهرک‌هایی برای استقرار صنایع برتر هستیم. اخیرا در همدان یکی از این شهرک‌ها را کلنگ‌زنی کردیم. ما در کل کشور شش شهرک صنایع برتر کلنگ‌زنی کردیم. شهرک‌های فناورانه و استقرار استارت‌آپ‌ها را در هر استانی که ظرفیت دارد، انجام خواهیم داد.
سرجمع چه تعداد شهرک‌های تخصصی ایجاد خواهد شد؟
شهرک‌های صنایع برتر حدود شش شهرک خواهد بود و می‌خواهیم در هر استان یک شهرک فناورانه و استارت‌آپ راه‌اندازی کنیم. شهرک تخصصی پوشاک هم در دست احداث است.
شهرک تخصصی پوشاک را در کدام منطقه ایجاد می‌کنید؟
این شهرک را در تهران ایجاد خواهیم کرد.
چه خدمات ویژه‌ای به شهرک‌های صنعتی تخصصی نسبت به دیگر شهرک‌ها خواهید داد؟
چون شهرک‌های مورد نظر ما فناورانه و استارت‌آپ‌ها هستند و پول ندارند، گفتیم که افرادی که مایل به فعالیت در این شهرک‌ها هستند، به‌جای اینکه 30 درصد پول اولیه زمین را به حساب دولت بریزند، فقط پنج درصد این مبلغ را پرداخت کنند. بازپرداخت اقساط بدهی‌های آنها به جای 36 ماه، حدود 60 ماه باشد. تا 50 درصد هم به آنها مشوق بدهند؛ یعنی اگر اقساط را به‌موقع پرداخت کرد، حدود 50درصد هم مشوق بگیرند. تفاهم‌نامه‌ای هم با آقای ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری امضا کردیم که علاوه‌بر تسهیلاتی که ما می‌دهیم تا تسهیلاتی با نرخ سود چهار درصد هم از طریق این معاونت به شهرک‌های فناورانه ارائه شود.
واحدهای کوچک و متوسط چه سهمی از تولید ناخالص داخلی دارند؟
17.6 درصد از تولید ناخالص داخلی سهم ارزش افزوده واحدهای کوچک و متوسط در کشور است.
تعداد واحدهای کوچک و متوسط در کشور چقدر است؟
نزدیک به 64 هزار واحد کوچک و متوسط داریم.
برای حمایت از واحدهای کوچک و متوسط چه برنامه‌هایی دارید؟
برنامه‌های متعددی است که برنامه‌های سالانه ما در آن نوشته شده است. این سازمان علاوه‌بر تأمین امکانات زیربنایی و سخت‌افزاری در شهرک‌ها و مناطق ویژه اقتصادی تابعه با برنامه‌های جامعی که در حوزه صنایع کوچک در دستور کار دارد، از خوشه‌های صنعتی خدمات حمایتی اعم از استقرار نظام پیمانکاری (SPX)، ایجاد و توسعه کنسرسیوم صادراتی، ارتقای صادرات واحدهای صنعتی کوچک صادراتی و معرفی و پذیرش واحدهای صنعتی در فرابورس و انتقال فناوری واحدهای صنعتی را حمایت می‌کند. برای سال 97 هدف‌گذاری شده است که تعداد شرکت‌های صادراتی را به چهار هزار شرکت برسانیم و این شرکت‌ها چهار میلیارد دلار صادرات داشته باشند. در سال 96 تعداد شرکت‌های صادرکننده ما هزار و 908 شرکت بود که در مجموع 2.8 میلیارد دلار صادرات داشتند. برای توسعه صادرات تلاش می‌کنیم زنجیره‌های تولید و توزیع را برای واحدهای کوچک و متوسط آماده کنیم و برندسازی را در داخل کشور انجام دهیم. حمایت از کالای ایرانی را جزء اولویت‌های خود قرار داده‌ایم تا با بالابردن بهره‌وری و کیفیت، زمینه‌سازی برای عرضه کالای ایرانی در بازارهای جهانی انجام شود. با همه توان و تلاش، پیگیر این مسئله هستیم. استفاده مردم از تولید ایرانی را جزء برنامه‌های خود قرار داده‌ایم. ورود هزارو 339 قلم کالا را به کشور ممنوع کردیم زیرا تولید داخلی دارد. برای اینکه از تولید داخلی حمایت کنیم، هزارو 300 میلیارد تومان مشوق به صادرکنندگان می‌دهیم که صادرات را بالا ببرند. اینها جزء اهداف و سیاست‌های ماست که رونق را در تولید بالا ببریم. ان‌شاءالله موفق می‌شویم.
با توجه به اعمال تحریم‌های جدید آ‌مریکا و شکننده‌بودن واحدهای کوچک و متوسط در مقابل تکان‌های اقتصادی، چه برنامه‌هایی برای مقابله با آسیب‌دیدن این واحدها دارید؟
یک بسته حمایتی را برای این واحدها تعریف کردیم تا به حل مشکلات تسهیلات، سرمایه در گردش، مواد اولیه و جبران بدهی‌های این شرکت‌ها و... کمک کنیم. تلاش می‌کنیم صادرات واحدهای کوچک و متوسط را معاف از پیمان‌سپاری کنیم. این بسته به‌تدریج در حال آماده‌شدن است. البته بخشی از این سیاست‌های حمایتی را دولت ابلاغ کرده است و برخی دیگر را ان‌شاءالله به‌تدریج دولت ابلاغ می‌کند. سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت این است که در شرایط فعلی وضعیت موجود را حفظ کند. تلاش می‌کنیم نگذاریم کشور با چالش تولید و معیشت و بحث بی‌کاری روبه‌رو شود. برای دسترسی به این هدف اصلی با همه توان تلاش می‌کنیم بوروکراسی را کم کنیم. برخی سخت‌گیری‌ها را حل کنیم. بسته‌های حمایتی که تعریف کردیم را پیگیری کنیم تا به کمک این بسته‌ها مشکلات حل شود و اعتماد در صاحبان صنایع کوچک ایجاد کنیم و تعاملات خود را با آنها افزایش دهیم.
گفته می‌شود یکی از ویژگی‌های شهرک‌های صنعتی این است که تصفیه‌خانه دارند و این شهرک‌ها از آب استفاده مجدد می‌کنند اما خیلی از شهرک‌های صنعتی فاقد تصفیه‌خانه هستند. برنامه شما برای بازچرخانی آب در شهرک‌های صنعتی چیست؟
جزء برنامه‌های ماست که هر شهرکی با بیش از 40 درصد ظرفیت فعال، دارای تصفیه‌خانه شود. اولویت وزارت صنعت، معدن و تجارت به خاطر موضوع کم‌آبی، احداث تصفیه‌خانه‌هایی است که بازچرخانی آب را انجام دهد.
چه تعداد از شهرک‌های صنعتی دارای تصفیه‌خانه برای بازچرخانی آب هستند؟
حدود 80 شهرک صنعتی، بازچرخانی آب را انجام می‌دهند؛ البته 40 درصد صنایع بزرگ در داخل این شهرک‌های صنعتی واقع شده‌اند.
در صحبت‌های خود اعلام کردید که هدف شما حفظ اشتغال است. گزارش‌هایی وجود دارد که واحدهای تولیدی در گذشته سه شیفت کار می‌کردند و حالا یک شیفت کار می‌کنند. این مسئله علاوه بر افت تولید، حذف شغل و ریزش آمار اشتغال را هم به همراه خواهد داشت. درباره چه نظری دارید؟
فقط واحدهایی نیستند که سه شیفت کار می‌کردند و حالا یک‌شیفته شده‌اند. برعکس این موضوع هم وجود دارد. برخی واحدها قبلا یک شیفت کار می‌کردند و حالا سه شیفت کار می‌کنند. خیلی از این واحدها وجود دارد. واحدهایی هم داریم که قبلا دو شیفت کار می‌کردند و حالا یک شیفت کار می‌کنند؛ مثل قطعه‌سازها که این روزها به این دلیل ایجاد مشکل تولید دچار افت فعالیت شده‌اند. در حوزه صنایع کوچک و متوسط خیلی از واحدهای ما فعال‌تر شده‌اند و بازار داخلی را در دست گرفته‌اند. این شرکت‌ها بازار همسایگان نظیر کشورهای عراق، افغانستان و... را هم به دست گرفته‌اند. ما در نیمه اول سال، 22 میلیارد دلار صادرات داشتیم که عدد بزرگی است. امیدواریم در نیمه دوم هم به همین میزان صادرات داشته باشیم زیرا سهم صادرات ما بیشتر شده و 13 درصد صادرات ما افزایش یافته است.
در همه جای دنیا مرسوم است که یک‌سری واحدهای بزرگ داریم و واحدهای کوچک و متوسط به این واحدهای بزرگ خدمات ارائه می‌دهند و تحت نظر واحدهای بزرگ فعالیت می‌کنند. اما در ایران این‌گونه نیست و صنایع بزرگ را نداریم. این وضعیت سامان می‌یابد؟
ما هزارو 300 تا هزارو 400 صنعت بزرگ در کشور داریم. ما در حال تکمیل زنجیره‌ها هستیم. هدف ما از تکمیل زنجیره‌ها این است که واحدهای بزرگ در کنار واحدهای کوچک قرار گیرند تا این واحدها را صادرات‌گرا کنند و هزینه‌ها را پایین بیاورند. درحال‌حاضر روی این موضوع کار می‌کنیم. در کل این‌گونه نیست که در سایر کشورها، همه تمرکز روی صنایع بزرگ باشد. در مهد اروپا و اتریش 97 درصد صنایعشان کوچک و متوسط است. آلمان بالای 80 درصد صنایعش کوچک و متوسط است. همه جای دنیا هم مثل ایران واحد کوچک و متوسط دارند. بی‌ام‌و و بنز هم از طریق واحدهای کوچک نیازهای خود را تأمین می‌کنند. در کشور ما هم بخشی از صنعت به همین شکل است اما باید فضا را در داخل کشور برای واحدهای کوچک تقویت کنیم تا واحدهای بزرگ لکوموتیو باشند و این واحدها را بکشند.
درحال‌حاضر این وضعیت را در صنعت داریم؟
در قطعه‌سازی‌ها و صنایع شیرینی و شکلات شاهد ساختار زنجیره‌ای هستیم اما در همه صنایع چنین وضعیتی وجود ندارد. ما برای ایجاد زنجیره‌ها پوشاک و نساجی را در اولویت قرار دادیم و تلاش می‌کنیم چنین ساختاری برای آن ایجاد کنیم.
فکر می‌کنید در چه افقی این زنجیره‌ها تکمیل شوند؟
ما یک برنامه سه‌ساله گذاشته‌ایم و در افق 1404 زنجیره‌ها کامل می‌شود. شاید همه زنجیره‌ها تکمیل نشود اما 15 رسته را در اولویت کاری خود قرار داده‌ایم.
کدام رسته‌ها در اولویت هستند؟
صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، لوازم خانگی، پوشاک، چرم، کفش، فرش، مواد معدنی، تزئینات سنگ و... در اولویت هستند. برخی زنجیره‌ها را تشکیل دادیم و به اتاق بازرگانی پیشنهادات خود را ارائه کردیم. قصد داریم آنها را توسعه دهیم. اینها جزء اولویت‌های ماست.
