سرطان کلیه چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟ سرطان کلیه، نوعی بیماری است که طی آن سلول‌های کلیوی، بدخیم (سرطانی می‌شوند) و دچار رشدی کنترل‌ناپذیر می‌شوند که درنهایت منجر به تشکیل تومور خواهد شد. باید توجه داشت که سرعت رشد تومورها زیاد است و لازم است تا سریعا با آنها مقابله شود. در این مقاله شما را با علت و علائم سرطان کلیه، تشخیص، پیشگیری و درمان سرطان کلیه آشنا خواهیم کرد.

حتما بخوانید:

• 10 عادت رایج که به کلیه‌های شما صدمه می‌زند
• علائم عفونت کلیه، علل، راه‌های پیشگیری و درمان آن
• جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه؛ بایدها و نبایدهای غذایی که باید بدانید

علت سرطان کلیه چیست؟

دانشمندان هنوز درمورد علت ابتلا به سرطان کلیه به نتایج قطعی نرسیده‌‌اند، اما عواملی وجود دارند که احتمال دچار شدن به این بیماری را افزایش می‌دهد. برای مثال، سرطان کلیه بیشتر در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود یا برخی از محرک‌ها می‌توانند، عامل وقوع آن باشند:

• سیگار کشیدن، خطر ابتلا به سرطان کلیه را دو برابر می‌کند. کشیدن سیگار برگ هم می‌تواند عاملی برای ابتلا به سرطان کلیه باشد.
• مرد بودن یکی از عواملی است که افراد را در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار می‌دهد. براساس آمارها، مردان دو برابر زنان به سرطان کلیه دچار می‌شوند.
• اضافه وزن مفرط باعث ترشح هورمون‌هایی در بدن می‌شود که خطر ابتلا به سرطان را بیشتر می‌کنند.
• استفاده‌ی بیش‌ازحد از داروهای مسکن بدون نسخه و با نسخه در بلندمدت می‌تواند باعث بروز سرطان شود.
• ابتلا به بیماری‌های پیشرفته کلیوی هم در دچار شدن به سرطان بی‌تأثیر نیست. مثلا اشخاصی که به‌دلیل توقف عملکرد کلیه‌ها دیالیز می‌شوند، در بلندمدت در معرض ابتلا به سرطان هستند.
• دچار بودن به مشکلات جسمانی ارثی مانند بیماری فون‌هیپل-لیندو (VHL) یا کارسینوم پاپیلاری کلیه می‌تواند موجب ابتلا به سرطان شود. بیماری فون‌هیپِل-لیندو نوعی اختلال ارثی است که باعث تشکیل تومورهای بدخیم در بدن افراد مستعد می‌شود. کارسینوم پاپیلاری هم ارثی است و ریشه‌های ژنتیکی دارد.
• وجود سابقه‌ی بیماری در خانواده به‌ویژه در خواهر و برادرها امکان ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
• قرار داشتن در معرض برخی از مواد شیمیایی مانند آزبِست، کادمیوم، بنزن، حلال‌های شیمیایی یا برخی از انواع علف‌کُش‌ها نیز احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد.
• فشار خون بالا یکی از عوامل خطرزا برای سرطان است که پزشکان هنوز نمی‌دانند خود این وضعیت موجب سرطان می‌شود یا داروهایی که برای رفع آن استفاده می‌شوند.
• به دلایل نامشخصی، افراد سیاه‌پوست بیشتر به سرطان کلیه دچار می‌شوند.
• به دلایل نامشخصی، داشتن لنفوم (سرطان غدد لنفاوی) هم خطر سرطان را افزایش می‌دهد.

اگر دچار وضعیت‌های مذبور هستید یا علائمی مشابه با آنها دارید، لزوما به سرطان کلیه دچار نخواهید شد. ضمن اینکه برخی از افراد هم هیچ‌یک از موارد نام‌برده را تجربه نمی‌کنند اما دچار سرطان می‌شوند.

علایم سرطان کلیه

در بیشتر افراد، نشانه‌های اولیه‌ای برای بروز سرطان دیده نمی‌شود؛ اما با بزرگ شدن تومورها نشانه‌هایی هم ظاهر می‌شوند. احتمال بروز یک یا چند مورد از علائم زیر در هر فرد وجود دارد:

• مشاهده‌ی خون در ادرار؛
• وجود برآمدگی در شکم یا کمر؛
• کاهش اشتها؛
• کمردردی که بهبود پیدا نمی‌کند؛
• کاهش وزن بدون دلیلی مشخص؛
• تَبی که هفته‌ها به‌ طول می‌انجامد و براثر سرماخوردگی و عفونت ایجاد نشده است؛
• خستگی مفرط؛
• کم خونی؛
• تورم قوزک یا پاها.

اگر سرطان به اعضای دیگر بدن هم منتقل شود، عوارض زیر را ایجاد خواهد کرد:

• تنگی نفس؛
• درد در استخوان‌ها؛
• سرفه‌ی توأم با بالا آوردن خون.

چگونه می‌توان به وجود سرطان در بدن پی برد؟

احتمال دارد که علائمی همچون کمردرد، خستگی مفرط یا کاهش وزن داشته باشید یا ممکن است که پزشک با معاینه‌ی شما، برآمدگی یا علامتی را تشخیص دهد. امکان اینکه ضمن بررسی مشکل یا بیماری دیگری، به وجود سرطان کلیه پِی برده شود هم وجود دارد. اما درنهایت، برای تشخیص سرطان به معاینه‌ی جسمانی، انجام آزمایش‌های دقیق و بررسی سوابق پزشکی فردی نیاز است.

پزشک برای معاینه، شکم و کمر را لمس می‌کند تا از وجود تومور و برآمدگی باخبر شود. بررسی فشار خون بالا و تب هم از سایر اقداماتی است که درجهت تشخیص سرطان انجام می‌شود. ضمنا پزشک درباره‌ی سابقه‌ی بیماری‌های دیگر، درمان‌هایی که انجام داده‌اید و عادت‌های مرتبط با سلامت جسمی، پرسش‌هایی مطرح می‌کند. برای تشخیص قطعی سرطان، آزمایش‌هایی به شرح زیر نیز انجام می‌شود:

• آزمایش ادرار برای بررسی خون در ادرار یا علائم دیگر؛
• آزمایش خون برای اطمینان از عملکرد مطلوب کلیه‌ها؛
• پیلوگرام داخل وریدی (IVP) که نوعی تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس است که با تزریق رنگ به مجاری کلیوی، امکان عکس‌برداری از این ناحیه و تشخیص وجود تومور را ممکن می‌کند؛
• سونوگرافی که به مشخص شدن تومورها کمک می‌کند و به کمک آن معلوم می‌شود که تومور جامد است یا به‌صورت کیستی پر از مایع به‌وجود آمده است؛
• سی‌تی اسکن مقطع‌نگاری رایانه‌ای یا تومورگرافی رایانه‌ای (Computed Tomographyn) هم نوعی تصویربرداری است که به‌کمک اشعه‌ی ایکس، تصویری با جزئیات از کلیه‌ها ارائه می‌کند. در این آزمایش نیز احتمال تزریق رنگ برای تصویربرداری بهتر وجود دارد. سی‌تی‌اسکن به‌کمک اشعه‌ی ایکس و پلی‌گرام باعث تشخیص سرطان می‌شود.
• ام‌آرآی ( Magnetic Resonance Imaging) یا تصویرسازی تشدید مغناطیسی هم روش دیگری است که با امواج رادیویی و مغناطیسی، تصاویر دقیقی از بافت‌های درونی به نمایش می‌گذارد. ممکن است که برای نمایش تصاویر بهتر نیاز به تزریق عامل ایجاد کنتراست در تصویر باشد.
• آنتریوگرام کلیوی هم برای ارزیابی وضعیت خون‌رسانی به تومور انجام می‌شود. این روش زیاد مورداستفاده نیست، اما در تشخیص تومورهای کوچک مفید است و کاربردهای دیگری هم دارد.

برخلاف سرطان‌های دیگر، پزشکان معمولا در تشخیص سرطان کلیه نیاز به بیوپسی (بافت‌برداری) ندارند. گاهی‌اوقات، انجام بیوپسی به تشخیص قطعی می‌انجامد. برای انجام بیوپسی از سوزنی برای برداشت نمونه‌ی بافت استفاده می‌شود. سپس این بافت‌ها زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرند تا وجود سلول‌های سرطانی در آنها مشخص شود. بیوپسی به تشخیص مرحله و سطح سرطان نیز کمک می‌کند و نشان می‌دهد که میزان شدت و تهاجمی بودن سرطان کلیه به چه اندازه است. در بیشتر موارد، پزشکان کل تومور را برمی‌دارند و بعد نمونه را موردبررسی و آزمایش قرار می‌دهند.

در صورت تشخیص سرطان، نیاز به انجام آزمایش‌های دیگری برای بررسی وضعیت پخش شدن سلول‌های سرطانی در تمام کلیه، کلیه‌ی دیگر و سایر اعضای بدن پیش می‌آید. درصورتی‌ که سرطان از نقطه‌ی شروع به نقاط دیگر بدن سرایت کند، حالت متاستاز رخ می‌دهد. برای آگاهی از سرایت یا عدم سرایت سرطان به بخش‌های دیگر بدن به سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی نیاز است. تصویری که به کمک اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه برداشته می‌شود، نشان خواهد داد که سرطان به ریه‌ها هم منتقل شده است یا خیر. اسکن استخوان هم برای تشخیص وجود سرطان در استخوان‌ها انجام می‌شود. پزشکان با استفاده از آزمایش‌های مختلف از پیشروی سرطان مطلع می‌شوند.

سرطان کلیه چه سطوحی دارد؟

پیش‌بینی وضعیت سرطان در بدن بیمار وابسته به سلامت عمومی، سطح و مرحله‌ی سرطان است. سطوح سرطان به‌صورت زیر دسته‌بندی می‌شود و هرچه شماره‌ی سطح بالاتر باشد یعنی سرطان پیشرفته‌تر است:

سطح 1

توموری به‌طول 7 سانتی‌متر یا کوچک‌تر فقط درون کلیه به وجود می‌آید.

سطح 2

توموری بزرگ‌تر از 7 سانتی‌متر فقط درون کلیه وجود دارد.

سطح 3

• در این مرحله، تومور در کلیه و حداقل یک لنف نزدیک به آن به وجود می‌آید.
• تومور در یکی از رگ‌های خونی کلیه و لنفی در مجاورت آن به وجود می‌آید.
• تومور در بافت‌های چربی اطراف کلیه و لنف‌های مجاور آن به وجود می‌آید.
• تومور در رگ‌های اصلی یا بافت‌های پری‌نِفریک به وجود می‌آید اما به غدد فوق‌کلیوی و لایه فاسیای کلیوی سرایت نمی‌کند.

سطح 4

• در این مرحله، سرطان به لایه‌های چربی بافت‌های اطراف کلیه سرایت کرده است و احتمال پخش شدن در گره‌های لنفاوی مجاور هم وجود دارد.
• سرطان به سایر اعضا همچون روده، لوزالمعده یا شُش‌ها هم سرایت کرده است.
• سرطان به لایه‌ی فاسیای کلیوی هم رسیده است (یعنی غدد کلیوی هم درگیر شده‌اند).

درمان‌ سرطان کلیه چگونه است؟

بعد از تشخیص سرطان و مشخص شدن سطح و درجه‌ی آن، بیمار باید به کمک پزشک معالج، درمان را انتخاب و پیگیری کند. احتمالا بیمار مایل به کسب اطلاعاتی درباره بیماری است. احتمال دارد که پزشک، فرد مبتلا را به متخصصانی مثل جراح، متخصص اورولوژی یا سرطان‌شناس در زمینه‌ی پزشکی و پرتو درمانی ارجاع بدهد. در بسیاری از موارد، بررسی مجدد وضعیت بیمار و مطرح کردن روند درمان با متخصصی دیگر مفید واقع می‌شود.

سرطان کلیه، یکی از انواع سرطان است که امکان بهبودی خودبه‌خود آن در حدود 0٫5 درصد است. البته چنین چیزی به‌ندرت رخ می‌دهد. درمان‌های استاندارد متعددی برای درمان این سرطان پیشنهاد می‌شوند. در بیشتر مواقع، جراحی اولین گام برای شروع درمان است. حتی اگر با برداشتن تومور، سرطان از بدن خارج شود باز هم پزشکان توصیه می‌کنند که درمان‌ به شیوه‌های دیگری ادامه پیدا کند و هرگونه سلول سرطانی و خطرناک باقی‌مانده از بین برود.

جراحی

درادامه به انواع اصلی جراحی سرطان کلیه اشاره شده است. هر نوع جراحی به میزان پیشرفتگی بیماری مرتبط است:

نفرکتومی رادیکال

در این جراحی، کلیه، غده‌ی فوق‌کلیه و بافت‌های اطراف برداشته می‌شوند. در برخی از موارد هم گره‌های لنفاوی مجاور جراحی و برداشته می‌شوند. نفرکتومی رادیکال، رایج‌ترین جراحی برای سرطان کلیه است و به کمک یک برش کوچک و لاپاروسکوپی انجام می‌شود.

نفرکتومی ساده

در عمل نفرکتومی ساده فقط کلیه برداشته می‌شود.

نفرکتومی بخشی

در این جراحی نیز بخشی از کلیه که درگیر سرطان است به‌همراه بافت‌های اطراف آن از بدن خارج می‌شود. این روش برای بیمارانی با تومورهای کوچک (کوچک‌تر از 4 سانتی‌متر) مورداستفاده قرار می‌گیرد. از نفرکتومی بخشی برای بیمارانی که نفرکتومی رادیکال باعث آسیب دیدن کلیه‌ی دیگرشان می‌شود هم استفاده می‌کنند.

اگر تنها بخشی از کلیه باقی بماند، درصورتی‌ که به‌درستی کار کند، احتمال زنده ماندن وجود خواهد داشت. اگر هر دو کلیه از بدن خارج شوند یا هیچ‌یک به‌درستی عمل نکنند نیاز به ماشین دیالیز برای پاکسازی خون یا پیوند کلیه به وجود می‌آید. درصورتی‌ که سرطان فقط در کلیه مانده باشد و جراحی برای خروج آن انجام شود، امکان پیوند کلیه وجود خواهد داشت. گاهی‌اوقات، امکان برداشتن تومور با جراحی وجود ندارد به همین خاطر پزشکان از روش‌های دیگری برای از بین بردن تومور بهره می‌برند:

• سرمادرمانی، روشی است که طی آن تومور با سرمای شدید از بین می‌رود.
• حذف با بسامد رادیویی نیز با به کارگیری امواج پرانرژی اقدام به حذف و از بین بردن تومور می‌کند.
• رَگ‌بندی شریانی یا آمبولیزاسیون روشی است که در آن، موادی در سرخرگ کار گذاشته می‌شوند تا با حرکت به سمت کلیه، مانع از حرکت تومور شود. این روش، راهی برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی است.

درمان بیولوژیک

درمان بیولوژیک با تقویت و هدایت سیستم ایمنی و دفاعی بدن باعث مبارزه با سرطان می‌شود. مواد لازم برای درمان بیولوژیک به‌وسیله‌ی بدن بیمار در آزمایشگاه ساخته می‌شوند. مثال‌های درمان بیولوژیک برای سرطان کلیه شامل اینترفرون آلفا یا اینترلوکین -2 می‌شود. ایمنی‌درمانی‌های مختلفی برای درمان انواع سرطان در مرحله‌ی بررسی و مطالعه هستند.

درمان هدفمند

در این روش از داروها یا مواد دیگر برای یافتن و هدف‌گیری سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود و تمایز آن در ایجاد خطرات و مسمویت‌های کمتر برای سلول‌های سالم بدن است. یکی از روش‌های درمان هدفمند، بازدارنده رگ‌زایی است که در آن از تغذیه‌ی تومورهای سرطانی جلوگیری می‌شود. به همین خاطر، نبود غذارسانی به تومور موجب کوچک شدن و توقف رشد آن خواهد شد. روش دیگر درمان هدفمند، مهارکننده‌های مولتی‌کیناز یا بازدارنده‌ی تیروزین-کیناز هستند. اینها داروهایی خوارکی هستند که باعث انسداد مسیر آنزیم‌هایی خاص می‌شوند. آنزیم‌هایی که به سلول‌های سرطانی اجازه‌ی رشد می‌دهند.

روش سوم درمان هدفمند هم بازدارنده‌های ام-تور (m-TOR) هستند. این داروهای را می‌توان به‌ دو صورت خوراکی یا تزریقی مصرف کرد. داروهای ام‌-تور با انسداد مسیری که رگ‌های خونی از طریق آن به رشد تومورها کمک می‌کنند، مانع از پخش شدن تومور و بزرگ‌ شدن آن می‌شوند. هر یک از این داروها، جایگاه منحصربه‌فردی در درمان سرطان‌های پیشرفته‌ی کلیه دارند.

پرتو درمانی

پرتو درمانی برای بیمارانی که علائم سرطان کلیه دارند یا برای درمان نمی‌توانند تحت جراحی قرار بگیرند، روشی مفید است. در پرتودرمانی از اشعه‌های پرانرژی ایکس یا سایر اشعه‌ها برای کشتن یا متوقف کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. در روش پرتودرمانی خارجی، با کمک ماشین‌هایی از بیرون بدن به بیمار پرتو می‌تابانند.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی به کمک داروهایی، سلول‌های سرطانی کشته یا متوقف می‌شوند. این روش برای سرطان‌های دیگر مؤثرتر از سرطان کلیه است. برای درمان نوع خاصی از سرطان کلیه که سلول‌های سرطانی دوکی شکل هستند (سارکوماتوئید) از شیمی‌درمانی بهره می‌برند.

روش‌های جلوگیری از سرطان کلیه

علت دقیق ابتلا به سرطان کلیه مشخص نیست به همین‌ خاطر نمی‌توان برای پیشگیری از آن اقدامات ویژه‌ای را مدنظر قرار داد. اما رعایت نکاتی مانند ترک یا عدم استعمال سیگار، تناسب وزن، تنظیم فشار خون و پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی می‌تواند مفید باشد.