با توجه به برداشت بی‌رویه زالوی طبی از زیستگاه‌های کشور، تیمی از محققان پردیس علوم دانشگاه تهران با اجرای مطالعاتی موفق به تکثیر گونه زالوی طبی شدند و با رهاسازی این جانوران در مناطق حفاظت شده، اقدام به بازسازی ذخایر ژنتیکی این گونه کردند.
به گزارش به نقل از ایسنا،دکتر معصومه ملک، عضو هیات علمی پردیس علوم دانشگاه تهران با بیان اینکه حدود 10 سال است که فعالیت خود را در زمینه پرورش زالو در این پردیس به صورت تخصصی آغاز کردیم، گفت: از آنجایی که برای اولین بار بود که به صورت تخصصی اقدام به پرورش زالو می‌کردیم، مجبور شدیم از مراکز پرورش زالو در کشورهایی چون مالزی، آلمان، انگلستان، آمریکا، فرانسه و روسیه بازدیدی داشته باشیم، ضمن آنکه پروژه‌های مشترکی را اجرایی کردیم.
وی ادامه داد: با این اقدامات اولین سوله مکانیزه تکثیر و پرورش زالو را در مزرعه ایجاد کردیم.
ملک، بهینه‌سازی تکثیر را از دیگر دستاوردهای این مطالعات دانست و خاطر نشان کرد: با این یافته موفق به افزایش میزان پیله‌دهی شدیم. زالوها موجوداتی هستند که پیله‌دهی دارند و با افزایش آن میزان زادآوری این جانوران افزایش می‌یابد.
این محقق، مطالعه بر روی آلودگی‌ها در حوزه پرورش زالو را از دیگر مراحل این مطالعات عنوان کرد و در این باره توضیح داد: زالو به طور مستقیم از خون تغذیه می‌کند، از این رو ما در این فاز مطالعات، از خون‌های دریافت شده برای تغذیه زالوها مانند خون مرغ، شتر، اسب و گاو، بررسی‌هایی انجام دادیم که چه نوع آلودگی‌هایی از طریق این خون‌ها به زالو منتقل می‌شود که برای سلامتی انسان مضر است.
وی خاطر نشان کرد: با یافته‌های به دست آمده از این فاز مطالعاتی می‌توانیم خون سالمی را در اختیار پرورش‌دهندگان قرار دهیم.
عضو هیات علمی پردیس علوم دانشگاه تهران ادامه داد: تاکنون 12 کارگاه آموزشی پرورش زالو در دانشگاه تهران برگزار کردیم تا علاقه‌مندان بتوانند به طور تخصصی وارد حوزه پرورش زالو شوند. پرورش این جانور علی‌رغم درآمدزا بودن با چالش‌هایی همراه است.
تلاش برای بازسازی زیستگاه‌های زالوی طبی ایرانی
ملک با اشاره به این چالش‌ها خاطر نشان کرد: یکی از چالش‌های مهم کشور در این حوزه این است که زالوهای طبی به صورت بی‌رویه از زیستگاه‌های طبیعی جمع آوری شده، از این رو جمعیت آن بسیار کاهش یافته است و ما در این مطالعات اقدام به بازسازی ذخایر زالوهای طبی کردیم، ضمن آنکه مناطق حفاظت شده‌ای را برای این جانوران ایجاد و زالوهای تکثیر شده را در آن رهاسازی کردیم.
به گفته مجری طرح، رهاسازی زالوهای تکثیر شده در مناطق حفاظت شده با حمایت ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری انجام شده است تا از این طریق ذخایر طبیعی کشور حفظ شود.
ملک، زالوی طبی ایرانی را گونه "هیرودو اورینتالیس" عنوان کرد که زیستگاه آن در نوار شمالی کشور و در استان‌های شمالی است و ادامه داد: ما برای تکثیر و پرورش این جانور شرایط آب و هوایی همانند شهرهای شمالی کشور در فصل تابستان ایجاد کردیم.
وی با بیان اینکه مزرعه ما در محمدشهر کرج است، خاطر نشان کرد: برای تکثیر و پرورش زالو می‌توان در هر جایی این شرایط را فراهم کرد.
کاربردهای طبی زالو
مجری طرح با اشاره به جنبه‌های درمانی زالو، گفت: زالو همزمان که از خون تغذیه می‌کند، بزاق خود را به فردی که از آن تغذیه می‌کند، وارد می‌کند. در این بزاق حدود 110 آنزیم شناسایی شده است که این آنزیم‌ها هر کدام دارای خواص درمانی متفاوتی است، به گونه‌ای که مشاهده شده فردی برای سردرد زالو گذاشته، انسداد رگ قلبی وی نیز بهبود یافته است، چون آنزیم‌های وارد شده به بدن، دارای خواص بازکننده عروق قلبی و ضد انعقاد است.
روش و شرایط تکثیر زالو
ملک، به روش‌های تکثیر زالو اشاره کرد و یادآور شد: از آنجایی که زالو از خون تغذیه می‌کند، تکثیر آن متفاوت است، ضمن آنکه زالو موجودی با سیستم عصبی پیچیده است، از این رو باید شرایط خاصی را برای پرورش و تکثیر آن پیاده سازی کرد.
وی اضافه کرد: برای تکثیر، زالوهای مولد یک بار خون‌دهی می‌شوند و 2 هفته اجازه می‌دهیم جفت‌گیری داشته باشند و بر روی خزه می‌گذاریم. در حال حاضر روش "پیت‌ماس" مرطوب که بدون آب است را توانستیم برای تکثیر زالوها اجرایی کنیم و بعد از یک ماه پیله‌دهی آنها شروع شد.
مجری طرح با بیان اینکه به طور هفتگی پیله‌ها را جمع آوری می‌کنیم و آنها در محیط مرطوب نگهداری می‌شوند تا بچه‌زالوها خارج شوند و به طور دوره‌ای شرایط تغذیه از خوان را برای آنها فراهم می‌کنیم.
باز شدن راه قاچاق در تولید زالو
ملک با تاکید بر اینکه حدود 19 گونه زالوی ایرانی داریم که همه آنها دارای خواص درمانی نیستند، گفت: در دنیا بیش از 600 گونه زالو وجود دارد و در کشورهای مختلف نیز گونه‌های خاصی با کاربردهای طبی معرفی شده است.
ملک ادامه داد: در اروپا گونه "هیرودو مدیسینالیس" معرفی شد که به دلیل برداشت بی‌رویه در قرن نوزدهم که هجوم برای زالو درمانی زیاد بود، این گونه زالو تقریبا منقرض شد و گونه "هیرودو وربانا" وارد اروپا شد و متاسفانه این اتفاق در کشور ما در حال رخ دادن است و به دلیل برداشت بی‌رویه از گونه زالوی طبی ایرانی، در معرض انقراض قرار دارد.
این محقق دانشگاه تهران از باز شدن پای قاچاق در این حوزه خبر داد و افزود: در حال حال حاضر زالوهای قاچاق به کشور وارد می‌شوند و امیدواریم با اقداماتی که در این حوزه صورت می‌گیرد، از قاچاق زالوها در کشور جلوگیری شود.
ملک با تاکید بر اینکه گونه "هیرودو اورینتالیس" تنها گونه زالوی طبی ایرانی است که از سوی سازمان غذا و دارو به عنوان یک گونه درمانی مورد تایید قرار گرفته است، اظهار کرد: به طور کلی 3 گونه زالوی طبی "هیرودو اورینتالیس"، "هیرودو مدیسینالیس" و "هیرودو وربانا" از نظر ژنتیکی به هم نزدیک هستند و از آنها با عنوان گونه‌های "خواهری" یاد می‌شود.
وی با بیان اینکه خواص درمانی این 3 گونه زالوی طبی مشابه است، در عین حال یادآور شد: برخی از واردکنندگان زالو اعتقاد دارند خواص درمانی "هیرودو وربانا" دارای خواص درمانی بهتر نسبت به گونه ایرانی است، در حالی که این گونه نیست. علاوه بر آن ادعا می‌شود میزان زادآوری آن دو برابر گونه ایرانی است که این طور نیست.
به گفته عضو هیات علمی پردیس علوم دانشگاه تهران، گونه زالوی طبی ایرانی از نظر درمانی در برخی از کشورها به عنوان گونه ارجحیت‌دار مطرح است که دلیل آن وجود آنزیم‌های درمانی موجود در آن اعلام شده است.
ارائه خدمات زالو از سال آینده
ملک، با تاکید بر اینکه تاکنون تمرکز مطالعات ما بر تکثیر برای بازسازی ذخایر زالوی ایرانی بوده است، گفت: تاکنون خدمات فروش زالو در دستور کار ما نبوده است، ولی در سال‌های اخیر به دلیل توسعه سلامتکده‌ها و نیاز به زالو، در تلاش هستیم که زالوهای طبی مورد نیاز کشور را تامین کنیم.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر استفاده از زالو برای سلامتکده‌ها و پزشکان به تصویب رسیده است، ادامه داد: بر این اساس از سال آینده فروش زالو برای رفع نیاز سلامتکده‌ها را آغاز خواهیم کرد.
