مسعود کثیری در حاشیه بازدید اعضای تحریریه ایسنا از مرکز اسناد و کتابخانه ملی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: در تمام جهان از روزگاران گذشته مراکز آرشیو وجود دارد. امروزه آرشیوهایی وجود دارد که از دوران ماقبل از تاریخ در کاوش‌های نینوا و لوح‌های مختلف آشوری کشف شده است. همچنین در تخت جمشید آرشیوهایی وجود دارد که به وسیله آن می‌توانیم بسیاری از اتفاقات گذشته را تجزیه و تحلیل کنیم.
وی افزود: امروزه از خلال آرشیوهای دولتی دوران آشوری می‌توانیم از دنیای گذشته اطلاع پیدا کنیم اینکه چه حکومت‌هایی وجود داشته و چه کرده‌اند.همچنین از روی این آرشیوها می‌توان فراز و فرودهای این تمدن‌ها را تشخیص داد. در ایران نیز از الواحی که وجود دارد اطلاعات مناسبی به دست آورده‌ایم، مثل اطلاعات وضعیت زنان در دوران هخامنشی، این که امروزه می دانیم زنان کارگر در دوره هخامنشی حقوق می گرفته اند، مرخصی زایمان داشته اند و به قول امروزی ها سبد کالا دریافت می کرده اند.
رییس مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان ادامه داد: در آرشیوهای ملی سراسر جهان محققان و پژوهشگران حضور دارند و فعالیت‌های مطالعاتی آینده نگر انجام می دهند، اما مطالعات آینده‌نگر مطالعاتی است که در پایه گذشته انجام می شود تا بتوانیم آینده را نه پیش گویی که پیش بینی کنیم چرا که پیش گویی کار رمال و فالگیر است، ولی پیش بینی پروسه ای علمی است و بر اساس مبانی گذشته این پیش‌بینی می‌تواند صورت بگیرد اینکه برای مثال در هر حوزه طی چند سال آینده چه اتفاقاتی امکان روی دادن دارد.
کثیری تصریح کرد: در حوزه اقتصاد، اقلیم و زیست‌محیطی بر اساس مطالعات گذشته می‌توانیم برنامه‌ریزی داشته باشیم تا مجدد دنبال واکنش برای کنش‌های به وجود آمده نباشیم. متاسفانه ما از علم "فیوچر هیستوری" که کل دنیا روی آن کار می کنند بی خبریم و دلیل آن هم این است که در مراکز آرشیوی محققان و پژوهشگران رفت و آمد ندارند و کار نمی کنند. از سال 1375 که مرکز اسناد ملی کشور ایجاد شد تا امروز از این موضوع غافل بوده‌ایم که این اسناد به چه کار می‌آید و برای ما و آینده ما چه کاربردی دارد. آیا صرفا محلی است برای نگهداری اسناد و افتخار به آنها یا این که این اسناد می تواند در موارد تصمیم گیری سیاستمداران و سیاستگذاران هم موثر واقع شود، حال سوال این است که در ایران واقعا این گونه است؟
مرکز آرشیو ملی باید برای سیاستمداران خوراک تهیه کند
وی اظهار کرد: مراکز آرشیو ملی باید برای استفاده سیاستمداران و سیاستگذاران یک جامعه، خوراک تهیه کند. این خوراک بر اساس همان آینده‌پژوهی تهیه می‌شود که متاسفانه مغفول مانده بوده و امیدواریم آرام آرام این موضوع به جامعه بازگردد. اگر ما این کار را انجام دهیم از خیلی معضلات و مشکلات اجتماعی رها می شویم. برای نمونه در همین مرکز آرشیوی در اصفهان از 90 سال پیش تا امروز مطالعات زیادی در حوزه زاینده رود اتفاق افتاده است و پیش بینی چنین روزهایی هم بوده است. با انتخاب محصول برای چنین اقلیمی، اما هیچ کدام مورد توجه قرار نگرفته است. سندی در این جا وجود دارد که نشان می دهد 91سال پیش ما الگوی کشت برای حاشیه زاینده رود تعریف کرده‌ایم.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان اصفهان به این سند اشاره کرد و گفت: هر سال با توجه به میزان نزولات، دولت کاشت را تعریف می‌کرده و اجرای آن اجبار بوده و کشاورز تکلیف خود را می‌دانسته، اگر ما به این مطالعات بها داده بودیم امروزه می دانستیم با این خشکسالی چه کنیم که یکباره کشاورزی مان نابود نشود.
کثیری به فعالیت‌هایی که در مرکز اسناد ملی باید اجرایی شود اشاره کرد و افزود: نگهداری، طبقه بندی و فهرست کردن اسناد دو سری هستند. یک سری اسناد اهدایی که از قدیم در دست مردم بوده( مردم می توانند اسناد را اهدا کنند یا به سازمان بفروشند) و سری دوم اسنادی است که در مراکز دولتی تولید می شوند با ذکر منبع و سازمان اسناد کلید واژه شده و در سایت رسا وارد می شوند. مردم با ورود به سایت و دیدن خلاصه اسناد اگر سندی به کارشان می‌آید به سازمان مراجعه کرده و اصل سند را برای مطالعه رویت می کنند.
وی اضافه کرد: نگهداری نسخ خطی و کتاب ها از دیگر وظایف این سازمان است. ما موظفیم تمامی نسخ خطی دارای ارزش را شناسایی و خریداری کرده و سپس نگهداری و مرمت بکنیم ( در چهار استان اصفهان، مرکزی، چهار محال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد) وقتی اسناد در اختیار ما قرار می‌گیرد ارزشیاب می فرستیم. از نظر ما هیچ سندی بی ارزش نیست، اما مجبوریم اسناد را ارزش گذاری کنیم. چون توان نگهداری همه آنها را نداریم و دیجیتال کردن اسنادی که به درد نمی خورد بسیار مشکل است.
رییس مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان به دیگر فعالیت‌های این سازمان اشاره کرد و افزود: انجام مصاحبه و تولید آرشیو شفاهی با کسانی که در هر زمینه ای تاثیر گذار بوده اند بدون سانسور از وظایف ما است. سازمان اسناد در این رابطه موفق شده که مصوبه شخص رییس جمهور را دریافت و استانداری‌ها آن را ابلاغ کردند. برخی از مصاحبه ها انجام شده ولی به دلایل مالی هنوز پیاده و منتشر نشده است. ملی بودن این سازمان به مفهوم این است که حیطه ما همه جا را در بر می گیرد و این جا متعلق به همه مردم است و همه مردم هم باید مد نظر ما قرار بگیرند و اسنادشان جمع آوری شود.
سند یک کلمه عام است
کثیری تاکید کرد: سند یک کلمه عام است، ممکن است این سند یک تمبر یا یک سکه باشد. عکس یکی از مهم ترین اسناد به حساب می‌آید. تصاویر زبان گویای قدرتمندی هستند اگر صد و سی چهل سال پیش "ارنست هولستر" عکس هایی از فضای اجتماعی اصفهان نگرفته بود امروز ما می توانستیم این همه اطلاعات از تاریخ اجتماعی اصفهان داشته باشیم؟ متاسفانه در این زمینه هم ما نتوانستیم موفق باشیم و به جز یک آلبوم چیز دیگری نداریم. من طرحی داده ام که عکاسان اصفهان از قدیم تا امروز فهرست نویسی شوند. این قدم اول است که متوجه شویم چه عکاسانی داریم و بعد وارد حیطه عکاسی آنها شویم.
وی ادامه داد: برای فهرست نویسی چهار میلیون سند که در این سازمان وجود دارد موفق به دریافت بودجه شدهایم. باید ابتدا عکس‌ها را گردآوری کنیم تا بعد از آن بتوانیم امکانات را فراهم کنیم. انتظاری که از مردم اصفهان دارم این است که اهتمام بیش تری نسبت به این سازمان داشته باشند. من در جلسات و محافل خصوصی تا جایی که بتوانم جهت اعتماد سازی شرکت می کنم و نتایج مثبتی هم داشته است.
رییس مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان، خاطرنشان کرد: بخش عمده ای از میراث فرهنگی گذشتگان را در اختیار داریم. در این مملکت نیاز مبرمی داریم که فرهنگ کافه نشینی را احیا کنیم و یا اگر وجود دارد به مسیر طبیعی خود هدایت کنیم. فرهنگ کافه نشینی یعنی فرهنگ نقد تا نقد وجود نداشته باشد کار بهتری انجام نمی گیرد، اما این فضا در کشور ما وجود ندارد و همه در جزیره های پراکنده کار خود را انجام می‌دهند.