دکتر مریم خادم؛ جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
بارداری، باعث بروز تغییرات زیادی در بدن می‌شود. برخی از این تغییرات قابل پیش‌بینی هستند و می‌توان انتظار آنها را داشت، ولی برخی دیگر را خیر، اما نکته مشترک در تمام این تغییرات، پرسیدن این سوال است که آیا این تغییرات می‌توانند نشانه یک خطر باشند؟ یا شراط عادی است و مساله نگران‌کننده‌ای وجود ندارد.
یکی از این تغییرات افزایش ضربان قلب می‌باشد. در بیشتر مواقع تپش قلب بی‌خطر است و در دوران بارداری یک روند عادی به حساب می‌آید.
مسلما به دلیل وجود یک موجود زنده دیگر در شکم‌تان، موجودی که رشد می‌کند، نفس می‌کشد، غذا می‌خورد و ...، بدن مادر نیاز به تولید خون بیشتری دارد و به همین دلیل تپش قلب به طور میانگین تا 25 درصد افزایش می‌یابد.
گاهی اوقات تپش قلب مادر که زیاد می‌شود، نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است.
پس لازم است مقدار بیشتری آب بنوشد. نگرانی، استرس و اضطراب و دریافت کافئین بالا همگی از مواردی هستند که باعث تپش قلب بیشتر می‌شوند.
تپش و ضربان قلب به طور نرمال هر دقیقه 60 تا 80 ضربه است، اما در بارداری به 100 بار هم می‌رسد، این نوع از افزایش تپش قلب را «تاکی‌کاردی» می‌گویند که البته یک روند طبیعی و نرمال است.
بدن به طور مداوم در حال فعالیت است تا مواد مورد نیاز به جنین در حال رشد برسد.
با پیشرفت دوره بارداری، مقدار خونی که جنین به آن نیاز دارد، بیشتر می‌شود بنابراین پمپاژخون افزایش می‌یابد و قلب هم تندتر می‌شود.
مهم‌ترین دلایلی که باعث افزایش ضربان قلب در بارداری می‌شوند
* عوامل نگران کننده و استرس‌زا: اغلب مادران باردار نگران سلامت فرزند خود هستند.
* تغییر در اندازه و سایز جنین: هر چه جنین بزرگ‌تر می‌شود، نیاز به غذا، خون و فضای بیشتری دارد، بنابراین به قلب و قفسه سینه فشار بیشتری وارد می‌شود و ضربان قلب افزایش می‌یابد.
* سینه‌ها برای مسئولیت جدیدشان آماده می‌شوند: قرار است به زودی بعد از تولد نوزاد، سینه‌های مادر منبع اصلی غذایی او شوند، بنابراین بافت سینه بزرگ‌تر می‌شود و نیاز به مقدار خون بیشتری دارد.
* تغییر در سطح و میزان ویتامین‌ها و هورمون‌ها: تغییرات بسیار جزئی و کم در عملکرد غده تیروئید و مقدار خون بدن مادر، منجر به افزایش ضربان قلب می‌شود.
* افزایش وزن: اضافه شدن وزن نیز باعث بروز تپش قلب می‌شود.
نشانه‌های تپش قلب
تعداد ضربان بیشتر که معمولا برای خود فرد کاملا محسوس است، از علائم اولیه و اصلی تپش قلب می‌باشد. سایر علائم عبارتند از:
* تنگی نفس حتی در حالت نشسته و دراز کشیده
* سرگیجه نسبی و خفیف، سستی و بی‌حالی
* سرفه‌های مکرر
با بروز این علائم حتما موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
تشخیص تپش قلب در زنان باردار
پزشک یک سری آزمایشات مخصوص انجام می‌دهد و به طور دقیق با EKG تغییرات مکانیکی در جریان خون و تعداد ضربان قلب را اندازه‌گیری نموده و سپس توصیه‌هایی مثل برنامه غذایی مناسب، ورزش‌های خاص و ... را به شما ارائه می‌کند.
چگونه ضربان قلب را در سه ماهه‌های بارداری کنترل کنیم؟
عملکرد قلبی - عروقی نشان‌دهنده سلامت قلبی مادر در این دوران است.
عملکردهای متابولیکی و فیزیولوژیکی بدن مادر تاثیر مستقیم بر روی قلب او دارند، البته بستگی به ماه‌های مختلف بارداری دارد، مثلا در سه ماه اول بارداری، میزان ضربان قلب مادر به طور طبیعی، 15 تا 20 بار افزایش می‌یابد.
افزایش این مقدار از ضربان قلب در سه ماهه نخست به خاطر تغییرات هورمونی است. خصوصا تغییر در میزان پروژسترون و استروژن. قلب باید خون بیشتری را به جنین برساند تا رشد بهتری داشته باشد.
در سه ماهه دوم، بدن کمی به آرامش می‌رسد. فشار خون بدن مادر مدتی ثابت می‌ماند، ولی در عین حال ضربان قلب افزایش یافته است.
در ماه چهارم، قلب حدود 30 تا 50 درصد خون بیشتری را پمپاژ می‌کند.
در سه ماهه سوم بارداری، تعداد ضربان قلب به بیشترین حد خود می‌رسد.
40 تا 90 درصد خون بیشتری پمپاژ می‌شود، جنین رشد بیشتری دارد و اکسیژن و مواد مغذی مورد نیازش را باید از بدن مادر دریافت کند و بدن خود را برای زایمان آماده می‌کند.
آیا افزایش ضربان قلب می‌تواند آسیب‌‌رسان باشد؟
افزایش ضربان قلب نشان‌دهنده بارداری سالم است. بدن بیشتر کار می‌کند تا جنین اکسیژن و مواد مغذی کافی در اختیار داشته باشد.
وقتی که افزایش ضربان قلب با موارد و علائم دیگر همراه نیست، پس جای نگرانی ندارد و پاسخ و واکنش طبیعی بدن به بارداری است، اما در صورتی که موارد دیگری به افزایش ضربان قلب اضافه شود، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.
چگونه با روند افزایش ضربان قلب مقابله کنیم؟
این روند عادی و در چرخه بارداری نرمال است، اما اگر نشان‌دهنده چیزی غیر عادی و متفاوت باشد، پزشک مصرف برخی داروها و رعایت برخی نکات را به شما توصیه می‌کند.
برای رفع تپش قلب حتما باید پزشک به شما دارو بدهد و هرگز سرخود عمل نکنید، چراکه می‌تواند به جنین آسیب برسد.
آرامش خود را حفظ کنید.
یوگا و مدیتیشن نیز موثر هستند، ولی در هر یک از موارد نیز حتما نظر پزشک را جویا شوید.
