معدن‌کاوی، کوهنوردی و گردشگری بی ضابطه و انبوه زباله کوه‌ها را با خطر نابودی مواجه کرده است امروز 20آذر مصادف با 11دسامبر، روز جهانی کوهستان است. سازمان ملل از سال2003 این روز را برای کوهستان انتخاب کرد تا کشورهای دارای کوهستان، با بزرگداشت این روز برای حفاظت از کوه‌ها تلاش کنند.
به گزارش به نقل از همشهری ، تأکید بر ضرورت حفظ یخ و برف کوه‌ها با توجه به گرمایش جهانی زمین، حفظ منابع طبیعی موجود در کوهستان و همچنین توجه به محصولات سرسبز دامنه کوه‌ها، مواردی است که سازمان ملل در نماد روز جهانی کوهستان بر آنها تأکید کرده است. اما آنچه اکنون وضعیت کوهستان‌های ایران نشان می‌دهد، وضعیت ناخوشایندی است تا آنجا که این نگرانی وجود دارد که تا چندسال آینده دیگر کوهستان به‌معنای واقعی آن در ایران وجود نداشته باشد.
کوهنوردان نقاط مختلف کشور، وضعیت خوشایندی از شرایط کوهستان‌های منطقه را ترسیم نمی‌کنند. نخستین عاملی که به گفته دوستداران طبیعت و کوهنوردان، کوهستان‌های کشور را تهدید می‌کند، فعالیت معادن متعدد است. «نمی‌دانیم پشت صاحبان این معادن به کجا گرم است!» این جمله مشترکی است که همه دوستداران طبیعت بر زبان آورده و افسوس می‌خورند که طبیعت و دارایی‌های باارزش آن، قربانی پول و قدرت می‌شوند.
معادن که معمولا با کمترین دقت نظر مجوز فعالیت آنها در نقاط مختلف طبیعی و به‌ویژه کوهستان‌ها صادر می‌شود، به زعم فعالان محیط‌زیست، جدی‌ترین آسیب را تاکنون به کوه‌ها زده‌اند؛ جاده‌هایی که برای انجام فعالیت‌های معدنی، کوهستان را تخریب و درختان را از جای کنده‌اند و انفجارهای متعددی که حیات وحش کوهستان را فراری داده و گردوغبار ناشی از آنها درختان را جوانمرگ کرده است. دوستداران محیط‌زیست و کوهستان بارها و بارها اقدامات مغایر با معیارهای زیست‌محیطی معادن را زیر سؤال برده و تاکنون نیز توانسته‌اند فعالیت اندک معادنی را متوقف کنند و در واقع طبیعت و کوهستان را نجات دهند. اما در مواقعی نیز صاحبان ثروت و قدرت با اجرای فعالیت‌های زیست‌محیطی مخالفت کرده‌اند.
تخریب ها شدت گرفته
در سال‌های اخیر حضور دسته‌جمعی کوهنوردان، نه البته کوهنوردان حرفه‌ای که با اصول کوهنوردی و حفظ کوهستان آشنایی دارند بلکه کوهنوردان تفریحی، بسیار افزایش یافته است. این اتفاق اثرات منفی بر طبیعت و کوهستان برجای می‌گذارد. اسماعیل کهرم در گفت‌وگو با همشهری به حجم انبوه زباله‌ای که این کوهنوردان از خود بر جای می‌گذارند اشاره کرده و آنها را تهدیدی جدی برای کوه و طبیعت عنوان می‌کند.
دماوند یکی از قله‌هایی است که مشتاقان بسیاری دارد اما مشتاقان بدون علم و آگاهی که چیزی جز تخریب برای میزبانشان بر جای نخواهند گذاشت. عبدالله اشتری، مدیرعامل انجمن حفظ محیط کوهستان نیز روز گذشته اعلام کرد:3قله دماوند، علم کوه و سبلان در معرض بیشترین تهدیدات و فشار مضاعف قرار دارند. او در گفت‌وگو با ایسنا تصریح کرد: «حضور بیش از حد گردشگران در کوهستان سبب تخریب خاک و کوبیدگی آن می‌شود، همچنین خاک قابلیت نفوذپذیری هوا و آب را از دست می‌دهد و در نتیجه دیگر رشد و نمو پیدا نمی‌کند.
در کوهستان‌ها به‌دلیل وجود 2عامل شیب و ارتفاع، حرکت آب و خاک رو به پایین است. از این رو، تخریب در کوهستان‌ها مضاعف است و محیط آنها جزو محیط‌های حساس و شکننده قرار می‌گیرد.» اشتری با اشاره به اینکه 3کوه برجسته کشور یعنی دماوند، علم‌کوه و سبلان کوهنوردان بیشتری دارند و از این‌رو زیر بار فشار مضاعف قرار گرفته‌اند، گفت: از نظر اکولوژیک هر سایت گردشگری یا طبیعی، ظرفیت خاصی دارد که براساس آن ظرفیت باید از آن استفاده و بهره‌برداری کرد. هنگامی‌که فشار روی یک سایت گردشگری بیش از حد می‌شود، فرایند تخریب در سایت آغاز می‌شود.
سلام اسماعیل سرخ، عضو انجمن حفظ محیط کوهستان و رئیس سابق هیأت کوهنوردی دیواندره نیز معتقد است که جاده‌کشی، بزرگ‌ترین خطری است که امروز کوه‌ها را تهدید می‌کند. او در گفت‌وگو با همشهری از کوه‌های منطقه کردستان می‌گوید که تا همین چند سال قبل و پیش از احداث جاده، وضعیت بهتری داشتند؛ «در کوه‌های چهل‌چشمه که جزو مهم‌ترین ذخایر آبی ایران است حدود 5سال قبل، جاده احداث شد. کوه در این 5سال به اندازه 50سال تخریب و گرفتار آلودگی زباله شده است.» به‌گفته این فعال محیط‌زیستی ساکنان طبیعت، از مصرف‌گرایی به دورند و تلاش می‌کنند محیط‌زیست‌شان را به‌خوبی محافظت کنند اما در سال‌های اخیر و بعد از احداث جاده و تبدیل کوهستان به نقاط تفریحی، مشکلات یکی بعد از دیگری به‌وجود آمدند.
زندی، مسئول کوهنوردی شهرستان کرمان نیز حضور گردشگران با ماشین‌های آفرود را یکی از تهدیدات کوه‌های منطقه نام برده و می‌گوید: « این ماشین‌ها هیچ‌گونه سازماندهی ندارند و گاهی اوقات از آنها نیز دعوت می‌شود برای برنامه‌های گردشگری حضور یابند. گردشگری حد و مرز خودش را دارد و نباید به بهای از بین رفتن طبیعت و محیط‌زیست تمام شود. این ماشین‌ها طبیعت را نابود می‌کنند. آفرودها هرکجا که دلشان می‌خواهد می‌روند.»
کوه‌ها؛ قربانی ثروت
انجمن‌های کوهستان در بیشتر شهرها، ویژه‌برنامه‌هایی به مناسبت روز جهانی کوهستان برگزار می‌کنند. کوهنوردان آمل نیز به همین مناسبت پنجشنبه آینده برگزاری چنین برنامه‌ای را تدارک دیده بودند اما مهدی مسچی، کوهنورد آملی و مدیرعامل انجمن دوستداران دماوندکوه از لغو مجوز این برنامه از سوی فرمانداری خبر داد و گفت: «به‌دلیل اینکه فعالیت ما بر منافع برخی دستگاه‌ها اثر منفی دارد، جلوی برگزاری این مراسم را با وجود صدور مجوز گرفته‌اند.» به گفته او معدن ملک‌آباد در دامنه شمال شرقی دماوند که جاده‌های متعددی نیز در کوه احداث کرده، آسیب جدی به کوهستان و دماوند زده است؛ «این معدن یکی از مواردی است که لطمه جدی به جهانی شدن دماوند می‌زند. به‌دلیل فعالیت این معادن، سال‌هاست رنگ آب رودخانه هراز شفافیت خود را از دست داده و آبزیانش یا از بین رفته و یا آسیب دیده‌اند.
منظر و سیمای کوه نیز به‌شدت آسیب دیده است.» رسول زندی، مسئول هیأت کوهنوردی شهرستان آمل نیز به همشهری می‌گوید: «معادن با عبارت دهان‌پرکن «اشتغال‌زایی» فعالیت خود را در طبیعت و کوهستان آغاز می‌کنند اما نه‌تنها به سود اهالی منطقه تمام نمی‌شود که طبیعت را نیز از بین می‌برند. ما طرفدار اشتغال‌زایی هستیم اما اشتغالی که مبتنی بر مبانی توسعه پایدار باشد و به طبیعت آسیبی نزند.» معدنی که به گفته زندی جاده‌ای 20کیلومتری به عرض یک اتوبان احداث کرده و درختان بسیاری را در این مسیر از بین برده بود و اگر جلوی فعالیتش گرفته نمی‌شد، 150هزار درخت گردوی شناسنامه‌دار نیز از بین می‌رفتند اما در نهایت با تلاش 5ساله کوهنوردان و اهالی منطقه، فعالیتش متوقف شد.
