علی اکبر فرحزادی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم قضایی در گفتوگو با خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان از افزایش استقبال دانشجویان کشور در جهت تحصیل در این دانشگاه خبر داد و گفت: دانشگاه علوم قضایی حدود 37 سال است که تاسیس شده و دانشجویان آن بر اساس سال ورودشان به دانشگاه شناخته میشوند و امسال سی و هفتمین سالی است که دانشگاه پذیرش دانشجو دارد.
تنها دانشگاه تخصصی رشتههای حقوق و قضا
وی گفت: برخلاف اکثر دانشگاههای کشور که به صورت عمومی پذیرش داشنجو دارند دانشگاه علوم قضایی تنها دانشگاه تخصصی رشتههای حقوق و قضاست و در این رشته دانشجو میپذیرد.
وی در رابطه با مقاطع تحصیلی این دانشگاه هم گفت: ما در دانشگاه علوم قضایی در 4 مقطع پذیرش دانشجو داریم. کارشناسی، کارشناسی ارشد پیوسته، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری مقاطع تحصیلی دانشگاه علوم قضایی هستند.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی تصریح کرد: پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی از همان سال 60 شروع شد و سالها فقط در همین مقطع پذیرش دانشجو داشت. البته دانشگاه در آن زمان تحت نام دانشکده علوم قضایی فعالیت میکرد. اما در سال 84 موافقت اصولی تبدیل شدن از دانشکده به دانشگاه را از وزارت علوم گرفت و نهایتا در سال 89 این موافقت اصولی به موافقت قطعی تبدیل شد. یعنی در سال 89 ما رسما به دانشگاه تبدیل شدیم و پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد ناپیوسته را از سال 85 شروع کردیم.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: اکنون در 16 رشته ارشد ناپیوسته دانشجو میپذیریم. رشتههای حقوق خصوصی، حقوق جزا، حقوق خانواده، حقوق شرکتهای تجاری، حقوق حمل و نقل، حقوق اسناد و قراردادهای تجاری، حقوق عمومی، حقوق بینالملل و حقوق دادرسی اداری از جمله رشتههای ما در ارشد ناپیوسته هستند.
فرحزادی افزود: دانشگاه علوم قضایی اکنون حدود شش سال است که در مقطع دکتری در دو رشته حقوق خصوصی و حقوق جزا دانشجو دارد. ناگفته نماند در مقطع کارشناسی تنها رشته ما کارشناسی علوم قضایی است و در ارشد پیوسته هم رشته کارشناسی علوم قضایی داریم.
وی بیان کرد: مقطع کارشناسی ارشد پیوسته یک مقطع محدود است و فقط دانشگاههایی مثل دانشگاه امام صادق(ع) یا دانشگاه شهید باهنر کرمان و دانشگاه علوم قضایی این مقطع را دارند.
بورسیه بودن دانشجویان دانشگاه علوم قضایی و دریافت مقرره ماهانه
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی گفت: در مقطع کارشناسی و ارشد پیوسته کلیه دانشجوهای دانشگاه علوم قضایی بورسیه هستند، یعنی همه دانشجویان پس از اتمام تحصیلات وارد دستگاه قضایی میشوند. این دانشجویان ضمن تحصیل در دانشگاه پایه دو حکم و ابلاغ قضایی دارند و مقرره ماهانه دریافت میکنند.
این مقام مسئول در ادامه درباره جذب دانشجویان برتر در این دانشگاه گفت: در هر سال بهترینهای کنکور از لحاظ علمی به دانشگاه دعوت میشوند و صلاحیتهای عمومی و علمی آنها در گزینش آنها لحاظ میشود. البته تمام فرایندهای ما زیر نظر سازمان سنجش و آموزش کشور و وزارت علوم است.
وی گفت: دانشگاه علوم قضایی از سال 60 تاکنون شاید بیش از 6 هزار فارغالتحصیل داشته و بسیاری از قضات فعلی و قبلی قوه قضاییه از دانشجویان این دانشگاه بوده و هستند. یعنی سالیان سال تنها مسیر ورود به دستگاه قضایی دانشگاه علوم قضایی بوده است. البته در 4-5 سال اخیر مسیر جذب عمومی و آزمونهای سالانه برای ورود به دستگاه قضایی ایجاد شده و سالی حدود 800 نفر در این 5-4 سال از این مسیر جذب دستگاه قضایی شده اند.
فرحزادی بیان کرد: جذب از مسیر دانشگاه علوم قضایی درسالهای مختلف متفاوت بوده است. اما متوسط پذیرش تحصیلی در سالهای اخیر 250 نفر در سال بوده است. مثلا ما در همین 3-4 سال اخیر تعداد قابل توجهی از دانشجویان مقطع ارشد ناپیوسته را بورس کرده ایم. حتی در سال جاری بعضی از رشتههای پرطرفدار ارشد مثل حقوق خانواده، حقوق جزا بورس شده اند. البته در یک سال دانشجویان مقطع دکتری را هم بورس کردیم، اما آن نتایج مورد نظر را نداشت و به دلایل خاص فعلا مقطع دکتری دیگر امتیاز بورس را ندارد.
این مقام مسئول در رابطه با پذیرش دانشجو در این دانشگاه هم گفت: هر سال سازمان سنجش فارغالتحصیلان مقطع کارشناسی دانشگاهها که در مقطع ارشد در چه دانشگاهی قبول شده اند را اعلام میکند. ما این نتایج را به جدولی تبدیل میکنیم و سال به سال آن را به تفکیک دانشگاهها مقایسه میکنیم.
وی بیان کرد: یک اتفاق مهمی که در سال جاری رخ داده این است که در سال تحصیلی گذشته 210 نفر فارغالتحصیل داشتیم که از این تعداد 188 نفر در دانشگاههایی غیر از دانشگاه آزاد اسلامی پذیرش شدند، مثلا در دانشگاه تهران ما سال گذشته 35 نفر پذیرش داشتیم.
فرحزادی افزود: این 35 نفر پذیرش شده در سنوات اخیر یعنی از سال 80 که وزارت علوم این آمار را میدهد بی سابقه است، یعنی ما بیشترین پذیرش سال قبل مان که 19 نفر بوده به تقریبا دو برابر افزایش یافته است. این رقم یک معیار عینی برای موفقیت دانشگاههاست. این آمار و ارقام به تفکیک اعلام شده است. این در حالی است که ما در سالهای قبل یعنی تا دو سال پیش در مقطع ارشد یک چیزی به نام سهمیه شاغلان قضایی داشتیم. یعنی با وزارت علوم تفاهم کرده بودیم که درصدی از آن ظرفیت فارغالتحصیلان این دانشگاه یا شاغلان قضایی که از دانشگاه دیگر احیانا فارغالتحصیل شده بودن اختصاص پیدا کند به این امر اختصاص پیدا کند.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی اظهار کرد: این امر باعث شده بود در برخی از سالها مثلا از کل 110 نفر پذیرش ارشد ناپیوسته 55 نفر از فارغالتحصیل خودمان باشند.
وی تصریح کرد: آماری که بیان شد مربوط به سال 97 است، در حالی که ما فقط 8 نفر از فارغالتحصیلان دانشگاه خودمان را پذیرش کردیم. یعنی آن تعداد 50-60 نفر 5-6 سال گذشته به حداقل رسیده است.
فرحزادی خاطرنشان کرد: بیشتر پذیرش کنونی ما در مقطع ارشد ناپیوسته از دانشگاههایی مثل شهید بهشتی و علامه طباطبایی مربوط است. البته در مورد ارشد پیوسته و همینطور کارشناسی هم باز ما در سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته ایم. یعنی رتبههای برتر کنکور جذب دانشگاه علوم قضایی شده اند. این حرف بر اساس آماری است که خود سازمان سنجش اعلام میکند.
دانشگاه علوم قضایی گزینه اول برای ادامه تحصیل
این مقام مسئول گفت: بر اساس این آمار اعلامی، دانشجویان برتر، دانشگاه علوم قضایی را به عنوان گزینه اول خود انتخاب میکنند. البته این روند در سال 97 یک تغییر خیلی مهم و معناداری داشته است. به عبارت بهتر تعداد رتبههای تک رقمی و دو رقمی ما در سال 97 خیلی بیشتر شد.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی بیان کرد: نکته قابل اهمیت این است که سازمان سنجش در رویهای به دانشگاهها اعلام میکند که چه تعدادی از دانشجویان ورودی شما در کنکور سراسری به عنوان دانشجوی ممتاز کنکور سراسری شناخته میشوند.
از 79 نفر پذیرشی که در مقطع ارشد پیوسته داشتیم 77 نفر دانشجوی ممتاز کنکور سراسری هستند
وی افزود: سازمان سنجش جداولی به نام جداول انحراف معیار دارد که بر اساس آن جدول نتایجی را برای دانشگاهها ارسال میکنند و بر اساس آن اعلام میکنند دانشجوی ورودی شما در بین شرکت کنندگان کجا قرار دارد. یعنی فارغ از رتبه به دست آمده چه رتبهای را در بین سایر دانشجویان داشته است. بر این اساس آنچه که به ما گفته شده است این که از 79 نفر پذیرشی که در مقطع ارشد پیوسته داشتیم 77 نفر دانشجوی ممتاز کنکور سراسری هستند. یعنی اگر شرکت کنندگان در کنکور سراسری علوم انسانی تقریبا 100 نفر باشند پذیرفته شدگان در علوم قضایی جزو تقریبا آن یک درصد اول هستند. پس از 79 نفر 77 نفر یعنی 97 درصد ورودیهای دانشگاه ما استعداد درخشان و دانشجوی ممتاز هستند.
وی ادامه داد: در مقطع کارشناسی 67 نفر پذیرش داشتیم که از این تعداد 43 نفر استعداد برتر بوده اند. یعنی 64 درصد. آمار سال 92 تا 97 رو اگر نگاه کنیم میبینیم که در سال 92، 25 درصد در سال 94 حدود 70 درصد، در سال 96 حدود 68 درصد، در سال جاری حدود 97 درصد استعداد درخشان هستند.
این مقام مسئول بیان کرد: همینطور در مقطع کارشناسی در سال 92 حدود 5 درصد، درسال 93 حدود 10 درصد، درسال 96 حدود 34 درصد و در سال 97 حدود 64 درصد بوده است که با یک نگاه کلی میبینیم یک جهش خوب در این خصوص اتفاق افتاده است.
فرحزادی گفت: یعنی دانشگاه علوم قضایی توانسته در این سالها بیشتر خود را بشناسند. چون این دانشجویان جدید در دانشگاه ما که آموزش ندیده اند. بلکه ما آمار رغبت داوطلبان به انتخاب دانشگاه علوم قضایی را بیان میکنیم.
فرحزادی در ادامه به رشتههای میان رشتهای این دانشگاه هم اشاره کرده و گفت: تقریبا در بین سالهای 87-88 تا 91-92 وزارت علوم سیاستی را در خصوص ایجاد رشتههای میان رشتهای در زمینههای مختلف در پیش گرفت. در آن زمان دانشگاه علوم قضایی برای طراحی تعدادی رشته میان رشتهای مرتبط با درس حقوق یک ماموریتی را پذیرفت. در این خصوص دانشگاه علوم قضایی ظرف نزدیک دو سال حدود 25 رشته کارشناسی ارشد را طراحی کرد.
وی گفت: طراحی و اجرای رشتهای جدید مراحل پیچیدهای دارد. مثلا باید به شورای برنامهریزی برود، داوری شود تا نهایتا به تایید برسد؛ لذا از آن 25 رشته طراحی شده نزدیک به 20 رشته تصویب و نهایی شد و ما مجوز تعداد قابل توجهی از آن رشتهها را برای پذیرش دانشجو گرفتیم.
این مقام مسئول بیان کرد: این رشتههایی که بیان شد رشتههای خاض و مربوط به حقوق هستند. برخی از رشتهها را دو سه سالی که ما اجرا کردیم دانشگاه تهران و یا دانشگاههای دیگر هم عملیاتی کردند. مثلا ثبت اسناد و املاک رشتهای است که دانشگاه تهران از سال گذشته پذیرش دانشجویش را آغاز کرده، اما در دانشگاه علوم قضایی 5 سال است ما که در حال تدریس این رشته هستیم.
وی افزود: البته همه دانشگاهها و دانشکدهها رشتههایی دارند که ممکن است دانشگاههای دیگر نداشته باشند. دانشگاه ما هم از این قائده مستثنا نیست. دلیلی هم نداریم که همه رشتهها را داشته باشیم. چون نزدیک 30 رشته ارشد حقوق اکنون در کشور فعال است و ما همه آن رشتهها را نداریم. بلکه ما فقط شانزده را داریم. مثلا دانشگاه تهران بعضی رشتهها را یکی سال میگیرد و سال دیگر نمیگیرد. ولی ما و دانشگاه تهران و شهید بهشتی از نظر تعداد رشتههای ارشد تقریبا مثل هم هستیم.
طراحی رشتههای خاص تحصیلی در جهت تامین نیازهای دستگاه قضایی
وی در رابطه با نیاز دستگاه قضایی به رشتههای خاص هم گفت: ما طراحی آن 30 میان رشته را بر اساس نیازهای سازمانهای قوه قضاییه انجام دادیم. یعنی کارشناسان مختلف دستگاههای مختلف مثل سازمان بازرسی، سازمان زندانها، دیوان عدالت اداری و ... و دعوت شدند و بر اساس نیاز آنها رشتههایی طراحی شد. اکنون هم رشتههایی که فکر میکنیم مستقیما به درد قوه قضاییه میخورد چه طراحی خودمون باشد چه جای دیگر آن رشتهها را به رشتههای دانشگاه اضافه میکنیم تا اجرا شوند. مثلا فرض کنید ما رشته حقوق دادرسی اداری را داریم که مرتبط با دیوان عدالت است یا مدیریت نظارت و بازرسی را داریم که مرتبط با سازمان بازرسی است، یا مدیریت اصلاح و کیفرهای قضایی را داریم که مرتبط با سازمان زندانهاست.
این مقام مسئول ادامه داد: رشتههای جدید همیشه با این چالش مواجه هستند که فارغالتحصیلان آن چگونه استخدام شوند؛ لذاای مشکل وجود داشته و دارد، اما اکنون هماهنگیهای خوبی با سازمانهای مختلف صورت گرفته است تا این مشکل برطرف شود. مثلا ما تفاهمنامههایی را با سازمان زندانها یا دیوان عدالت داریم و سازمان بازرسی داریم که فارغالتحصیلان این رشتهها در استخدام نیرو در اولویت باشند.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی خاطرنشان کرد: البته آنهایی که در این رشتهها بورس هستند مستقیم وارد کادر قضایی قوه قضاییه میشوند. ولی بخش کارمندی قوه قضاییه هم میتواند از این فارغالتحصیلان استفاده کند و اکنون کارهای اجرایی و هماهنگی آن در حال انجام است.
در مقطع ارشد ناپیوسته هم دانشجوی خانم وارد پذیرش داریم و هم دانشجوی آقا
فرحزادی در رابطه با پذیرش دانشجوی دختر در این دانشگاه هم گفت: ما چند سالی است پذیرش دانشجوی دختر در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد پیوسته را نداریم، یعنی بورسیه ما فقط از بین آقایان است. البته این کار به انتخاب دانشگاه نیست بلکه در واقع نیازی است که کارگزینی قوه قضاییه به ما اعلام میکند. اما در مقطع ارشد ناپیوسته هم دانشجوی خانم وارد پذیرش داریم و هم دانشجوی آقا. هم دانشجوی خانم بورس داریم هم دانشجوی آقا. در مقطع دکتری هم همینطور است.
تقاوت های تحصیلی دانشگاه علوم قضایی با سایر دانشگاه های کشور
این مقام مسئول در رابطه با تفاوت علمی فارغ التحصیلان دانشگاه علوم قضایی با سایر دانشگاهها گفت: از نظر واحدهای درسی، دانشجوی ما کلیه واحدهای درسی رشته حقوق را به اسم رشته حقوق قضایی میگذراند. یعنی کلیه واحدهای درسی رشته حقوق را میگذراند. البته با یک سری ویژگیهای خاص. از جلمه آن ویژگیها این است که ما دروس آیین دادرسی را داریم، رشته حقوق سه درس آیین دادرسی مدنی دارد و دو آیین دادرسی کیفری. تمام اینها را ما دو برابر واحد به دانشجو تدریس میکنیم. یعنی فیالواقع ده واحد است، اما نزدیک به بیست واحد را از نظر ارزش دانشجوی ما درس میگذراند. در حالی که جاهای دیگر به این شکل نیست.
وی ادامه داد: همچنین دانشجوی ما از سال دوم کارآموزی قضایی ضمن تحصیل دارد. یعنی کارورزی کرده و با مشکلات و مسائل عملی محاکم آشنا میشود. یعنی درسها با حفظ کیفیت و جنبههای نظری با یک نگاه کاربردی و عملی طی میشود. چون این دانشجویان پس از فارغالتحصیلی یک دوره کارآموزی دارند و باید به محاکم بروند. البته این دوره نسبت به دیگر ورودیهای دیگر دانشگاههای قوه قضاییه متفاوت است.
این مقام قضایی افزود: از دیگر تفاوتهای فارغ التحصیلان دانشگاه ما با دیگر دانشگاهها این است که دروس اختیاری ما که همه یک واحدی است به صورت دو ساعته و به ارزش دو واحد ارائه میشود. دروس فقهی ما هم تعدادش از همه دانشگاهها بیشتر است و تقریبا به ارزش دو برابر ارائه میشود. یعنی یک بنیه قوی فقهی دانشجوی ما پیدا میکند و توانایی مراجعه به متون عربی و متون فقهی را دارد.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی تصریح کرد: یعنی در مواردی که قانون ساکت است یا قانون و قوانین متعارض هستند و یا ابهام و اجمالی دارند قاضی باید به منافع فقهی متعدد مراجعه کند. در واقع فقه به عنوان منبع تکمیلی حقوق شناخته شده است.
وی ادامه داد: دانشجوی ما از ترم اول تا زمان فارغالتحصیلی هر ترم درس زبان را دارهد. یعنی زبان به اجزای ریزتری تقسیم شده و در هر ترم تدریس میشود. مثلا درس متون حقوقی که دو واحد است به دو قسمت تقسیم شده است.
بنیه علمی دانشجویان به ارزش 50 واحد درسی قویتر است
فرحزادی گفت: همچنین از امتیازات دیگر دانشگاه علوم قضایی این است که ما در اینجا از قضات قوی و با سابقه و دارای تحصیلات عالی استفاده میکنیم؛ لذا این قضات میتوانند تجربیات خود را به همراه علم به دانشجویان میتوانند منتقل کنند که در موفقیت آنها بسیار موثر است. نهایتاً این تمامی این موارد باعث میشود که به ارزش بیش از 50 واحد بنیه علمی دانشجویان دانشگاه علوم قضایی قویتر شود. البته کار عملی و کار ورزی هم به این بنیه کمک میکند.
افزایش رشته های تحصیلی در سال آینده
وی در رابطه با رشتههایی که ممکن است در آینده به این دانشگاه اضافه شود گفت: سال آینده ما دو سه رشته را برای اخذ مجوز از وزارت علوم در دستور کار داریم. اینها قبلا مجوز تثبیت رشتهاش گرفته شده است و اکنون مجوز اجرا را میخواهیم. چون دریافت مجوز دو فرایند دارد. یکی مجوز تثبیت رشته درسی است که به عنوان یک برنامه درسی رشته تثبیت میشود و در سایت وزارت علوم قرار میگیرد و هر دانشگاهی میتواند تقاضای اجرای آن رشته را بدهد. یک مجوز هم، مجوز مخصوص اجرای رشته درسی است، چون هر رشتهای الزامات جداگانهای برای خود دارد. مثلا اعضای هیئت علمی و تعداد آن باید مشخص باشد یا فضای فیزیکی برای آن رشته باید موجود باشد.
اکنون مهمترین مشکل دانشگاه علوم قضایی کمبود فضای فیزیکی است
این مقام مسئول به مشکل اصلی این دانشگاه هم اشاره کرد و گفت: اکنون مهمترین مشکل دانشگاه علوم قضایی فضای فیزیکی آن است که فضای آموزشی و فضای خوابگاهی به اندازه کافی در اختیار ندارد. این موضوع مشکل اصلی دانشگاه ما است و اگر از این جهت دست ما بازتر باشد برای تامین استاد، رشته، جذب دانشجو و ... مشکلات زیادی نداریم به طوری که میتوانیم تا دو برابر این تعداد فعلی دانشجو پذیرش کنیم.
وی افزود: معالوصف چند رشته در دستور کار است که در حال پیگیری برای اضافه شدن آنها به چارت دانشگاه هستیم. مثلا رشته حقوق بینالملل در مقطع دکتری را در آینده خواهیم داشت.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی گفت: رشته حقوق بشر از رشتههای موجود وزرات علوم است و یکی دو دانشگاه مثل دانشگاه شهید بهشتی در حال اجرای آن هستند. در این خصوص دانشگاه علوم قضایی یک همکاری خوب را با ستاد حقوق بشر شروع کرده است و درآن راستا دانشگاه پیگیر اجرای رشته حقوق بشر است.
این مقام مسئول افزود: این رشته کارشناسی و دکتری ندارد و در مقطع ارشد ناپیوسته است، منتها اضافه شدن این رشته یک سری زمینه و مقدمه دارد که با همکاری ستاد حقوق بشر و بخشهای مختلف دانشگاه این موضوع در حال پیگیری است. اکنون در دانشگاه جلساتی برای اجرایی کردن این رشته در حال برگزاری است و تفاهمهایی هم شکل گرفته است. از جمله مقدمات این رشته این است که ما نیاز به تولید محتوای مرتبط داریم. یعنی باید مقالات و کتابهایی آماده شده و محتوای آن چیزی باشد که در دانشگاه علوم قضایی اجرا شود. البته جلسات و نشستهایی هم اندیشی آن طراحی و برخی هم برگزار شده و کتابهایی هم در دست چاپ دارد.
دانشگاه علوم قضایی بیش از 1500 دانشجوی فعال دارد
وی در رابطه با تعداد دانشجویان این دانشگاه ههم گفت: در حال حاضر دانشگاه علوم قضایی بیش از 1500 دانشجوی فعال دارد که نزدیک نیمی از این دانشجوها در مقطع تحصیلات تکمیلی یعنی دکتری و ارشد ناپیوسته و نیمی دیگر هم در مقطع کارشناسی و کارشناسی پیوسته مشغول تحصیل هستند.
فرحزادی افزود: با این تنوع رشتهها و تعداد زیاد دانشجویان تحصیلات تکمیلی یک ظرفیت مهم پژوهشی در دانشگاه علوم قضایی وجود دارد که پایان نامههای تحصیلی و تز دانشجویان میتواند بخش مهمی از نیازهای پژوهشی قوه قضاییه رو برآورده کند.
برطرف کردن نیازهای علمی دستگاه قضایی با انجام کارهای پژوهشی متعدد
این مقام مسئول بیان کرد: در این راستا ما یک همکاری خوبی را هم با قسمتهای مختلف قوه قضاییه شروع کردهایم. یعنی به دستگاه قضایی این موضوع را اعلام کرده و نیازهای بخشهای مختلف قوه قضاییه رو گرفته ایم؛ لذا موضوعات مورد نیاز قوه قضاییه را به عنوان موضوعات پایان نامه در اختیار دانشجویان قرار میدهیم.
معاون آموزشی دانشگاه علوم قضایی تصریح کرد: تاکنون نزدیک به 350 پایان نامه در این دانشگاه نوشته شده و نزدیک به 300 پایان نامه هم در حال نگارش است. این بدین معنی است که بدون اینکه ما هزینه اضافهای را بپردازیم ظرفیت عطیمی از کارهای پژوهشی برای دستگاه قضایی ایجاد شده است.
گفتوگو: سید هادی مظلوم