اعتراضات فرانسه چرا و چگونه به خشونت کشیده شد؟ + عکس

قوانین فرانسه شرایط اعتراض خیابانی را مشخص کرده، اما چرا تدابیر امنیتی نتوانسته خشم آنها را کنترل کند؟

سرویس جهان مشرق - از روزی که ویدئوی اعتراضی مکانیک 36 ساله‌ای به نام Ghislain Coutard بیش از 5 میلیون بازدید در شبکه‌های اجتماعی داشت تا انتشار تصاویر پلیس‌های باتوم به دست ِ فرانسوی در کنار تظاهرکنندگان خونین و باندپیچی‌شده زمان زیادی به طول نیانجامید. حالا بسیاری از ناظران سیاسی نسبت به ورود اعتراضات جلیقه‌زردها به هفته چهارم نگران شده‌اند.

در حالی که به نظر می‌رسد این تظاهرات از جایی هدایت نمی‌شود و اصطلاحاً یک جنبشِ بدونِ سر است، حضور هماهنگ با یونیفورم مشخص و درخواست‌های نسبتاً مشابه در اعتراض نسبت به سیاست‌های دولت نشان می‌دهد یک دغدغه و مشکل واقعی به جان زندگی آنها افتاده و همه را این چنین برآشفته است، البته اگر همه اینها یک بازی نمایشی از سوی صاحبان صنایع برای کاهش فشار دولت بر آنها در اجرای مواد توافق پاریس (توافق مقابله با تغییرات آب‌وهوایی) نباشد.

بیشتر بخوانید:

زرشناس: فرانسه در دو قدمی یک انقلاب سیاسی و عبور از مکرون قرار دارد

وعده "جلیقه زردها" برای ادامه اعتراضات در فرانسه

«مهد آزادی» کجاست؟!

خیابان شانزه‌لیزه پاریس، میدان فتح (پیروزی)، خیابان‌های اطراف و بعد شهرهای نانت، تولوز و تارب و سپس ده‌ها نقطه دیگر در فرانسه صحنه درگیری جلیقه‌زردها با پلیس شد. کار به همین‌جا ختم نشد و حتی مردم در هلند و بلژیک نیز به خیابان آمده و نسبت به بی‌توجهی مقامات به فشاری که قوانین و آیین‌نامه‌های هرروزه بر زندگی اقشاری از مردم می‌آورد به ویژه بسته مالیاتی جدید دولت امانوئل مکرون، تجمع برگزار کردند.

**جلیقه‌زردها تأکید دارد این بار مبارزه آنها خاموش نخواهد شد**

اما فارغ از اینها یک سؤال مشخص بدون پاسخ مانده است: چرا اعتراضات فرانسه به خشونت کشیده شد؟ مشکل از پلیس بود که بیجا و بیگاه به جان تظاهرکنندگان افتاد یا مشکل از تظاهرکنندگان بود که ناگاه و نابجا صدای اعتراض‌شان بلند شد؟

قانون حق تشکل و آزادی تجمع مسالمت‌آمیز در فرانسه

از آنجا که اعتراض جلیقه‌زردها در اصطلاح حقوقی یک «تجمع» به شمار می‌آید، مهمترین مواد قانون «آزادی تجمع» در فرانسه را مرور می‌کنیم:

* در بند ششم آمده است تجمعات «نمی‌تواند در معابر عمومی برگزار شود؛ نمی‌تواند بعد از ساعت 11 شب ادامه یابد، هر چند در محل‌هایی که مراکز عمومی پس از این ساعت بسته می‌شوند ممکن است تا زمانی که برای بسته‌شدنِ آنها مقرر شده، تداوم یابد».

* بند هشتم مقرر می‌کند هر تجمعی «باید یک دفتر مرکزی متشکل از دست‌کم سه نفر داشته باشد که مسئول حفظ نظم، جلوگیری از نقض قانون، ممانعت از هر گونه سخنان خلاف نظم و اخلاق عمومی باشد و هر گونه تحریک به اقدامی که جرم یا اهانت تلقی شود را مهار کند.

* بند نهم بیان می‌کند یک نفر از مقامات مسئول می‌تواند در تجمع شرکت کند و جای استقرارش را خودش انتخاب می‌کند.

* در بند دهم به پلیس اجازه داده می‌شود هر گونه نقض موادِ پیش‌گفته را با مجازات روبرو سازد.

از آنجا که تجمع جلیقه‌زردها از ابتدا تأکید داشتند که به هیچ‌ یک از گروه‌های سیاسی وابسته نیستند، ‌ بنابر این برای مدیریت تظاهرات خود نیازمند انعقاد یک تشکل جدید، هر چند به صورت موقتی بوده‌اند. بنابر این نگاهی به مهمترین مواد قانون «حق تشکل» در فرانسه می‌اندازیم:

* در بند اول آمده است «تشکل یک گردهم‌آیی از سوی دو یا تعداد بیشتری از افراد است که با هدفی فراتر از تسهیم سود به هم‌افزایی دانش و اقدامات خود می‌پردازند».

* در بند سوم آمده است «هر تشکلی که با هدف یا نگرش غیرمشروع، مخالف قوانین یا اخلاق شکل گیرد یا تشکلی که هدفش تضعیف یکپارچگی یا تمامیت ارضی یا شکل جمهوری در حکومت باشد، باطل و مردود است.

* در بند پنجم و ششم چگونگی اعلام نام، هدف و مشخصات مدیران تشکل را به نهادهای مسئول اعلام می‌کند که آنها نیز حداکثر ظرف 5 روز اعلام وصول می‌کنند؛ ضمن اینکه قبلاً در بند دوم آمده بود در ابتدای فعالیت، «تشکلِ افراد می‌تواند آزادانه و بدون اجازه پیشینی از مقامات یا اعلام قبلی منعقد شود».

سی‌ان‌ان نوشته است جلیقه‌زردها ترجیح می‌دهند از طریق فیس‌بوک که دو سوم مردم فرانسه عضو آن هستند و روزانه حدود 22 میلیون فرانسوی به آن سر می‌زنند، اقدامات خود را هماهنگ کنند. گروه‌های بزرگی از معترضان به سیاست‌های دولت با عناوینی چون «میهن‌پرستان خشمگین»، «نقشه تظاهرات» و «حساب رسمی جلیقه‌زردها» در فیس‌بوک تشکیل شده که این آخری بیش از 1.7 میلیون عضو دارد.

چگونه کنش و واکنش دولت فرانسه و جلیقه‌زردها به خشونت کشید

حالا به دو هفته پیش برمی‌گردیم، ‌ به گزارش گاردین از دومین هفته تجمعات جلیقه‌زردها که برخوردهای خشن میان آنان و پلیس بیش از پیش رسانه‌ای شد بود. در گزارش آن روز آمده است «هزاران تظاهرکننده روز یکشنبه از سراسر کشور در خیابان مشهور شانزه‌لیزه برای تظاهرات گرد آمده‌اند تا خشم خود را به رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل مکرون و حکومتش ابراز کنند».

**برخی تصاویر از تظاهرات جلیقه‌زردها حاکی از افتخار به پرچم فرانسه است اما برخی دیگر...**

در ادامه می‌خوانیم «هر گاه که پلیس پیش می‌رود، معترضان بار دیگر راه را بند می‌آورند، با استفاده از موانع فلزی که از کارگاه‌های ساخت جاده و ساختمان به دست آورده‌ یا سطل‌های زباله یا هر چیز دیگری که پیدا کنند... این جنبش که بر اثر افزایش مالیات سوخت کلید خورد، رهبران رسمی ندارد و آشکارا از هر گونه وابستگی سیاسی پرهیز می‌کند... به تظاهرکنندگان گفته شده که در محل رسمی اعتراض که نهادهای مسئول در نظر گرفته‌اند، یعنی میدان «شان‌ دو مارس» نزدیک برج ایفل بمانند و از برخی موقعیت‌های خطرناک در شهر از جمله شانزه‌لیزه و میدان فتح دور باشند».

Éric Drouet راننده 33 ساله کامیون در حومه پاریس، یکی از پربازدیدترین صفحه‌های جلیقه‌زردها را در فیس بودک با حدود 47 هزار دنبال‌کننده دارد. سی‌ان‌ان نوشته است وی در گفتگو با خبرنگار گفت «یکشنبه در پی هدف نهایی هستیم. ما همگی متحد شده‌ایم تا به این وضعیت پایان دهیم و به سمت الیزه حرکت می‌کنیم». این دقیقاً کاری است که جلیقه‌زردها انجام داده‌اند.

در این گزارش‌ها به وقوع دو تخلف آشکار از سوی جلیقه‌زردها برمی‌خوریم: راه‌بندان و فقدان رهبری. اولی موجب شد که پلیس برای بازگشایی یکی از مهمترین معابر پاریس دست به کار شود و از قوه قهریه بهره گیرد و دومی موجب شد آنارشیست‌ها و هرج و مرج طلبان وارد تظاهرات شده و به تخریب اموال عمومی و ویترین مغازه‌ها اقدام کنند. هر دو موضوع، تظاهرات مسالمت‌آمیز جلیقه‌زردها را به خشونت سوق داد. با این حال این پرسش باقی می‌ماند که انگیزه جلیقه زردها از اقدامی چون سد معابر چه بوده است؟

پاسخ این پرسش دوم در همان گزارش گاردین وجود دارد:

فردی که خود را ژاک معرفی می‌کند به خبرنگار می‌گوید «ما کاملاً مسالمت‌آمیز اینجا (شانزه‌لیزه) جمع‌ شده‌ایم ولی به سمت ما گاز اشک‌آور شلیک می‌کنند. به هر حال ما تمام روز اینجا می‌مانیم چون مکرون باید سخن ما را بشنود». ژوئل، یک دانشجوی 24 ساله می‌گوید «ما اینجاییم چون دیگر طاقتمان تمام شده. چرا همیشه ما باید هزینه دیوانگی بقیه را بدهیم. ما کار می‌کنیم تا از پس هزینه‌ها برآییم اما بعد باید بیشتر کار کنیم تا بیشتر بپردازیم و این روند سال‌ها است ادامه دارد. انگار از وقتی من به دنیا آمده‌ام همین بوده، هر رئیس‌جمهوری آمده همین بوده. حالا ما می‌گوییم دیگر بس است».

قیمت سوخت در اروپا، بیش از میانگین قیمت جهانی و در برخی کشورهای قاره 1.5 برابرِ آن است. اما به نظر می‌رسد اعتراضات جلیقه‌زردها فراتر از این است. ژاک ادامه می‌دهد «چپگرا و راستگرا برای من فرقی ندارد. من می‌خواهم سخنم شنیده شود و به درخواستم پاسخ داده شود».

یک اندیشکده فرانسوی با توجه به بسته سیاست‌های مالیاتی مکرون، ‌ تغییر درآمدِ (بردار عمودی) صدک‌های جامعه فرانسه (بردار افقی) را محاسبه کرده
که نشان می‌دهد یک پنجمِ کم‌درآمد فرانسه (حدوداً بیست صدک آخر) از این سیاست‌ها متضرر می‌شوند.

در واقع اگر جلیقه‌زردها و در واقع اقشار آسیب‌پذیرتر که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد 80 درصد از مردم فرانسه از جنبش آنها حمایت می‌کنند، به خیابان‌های عمومی ریخته و در نزدیک میادین مشهور و کاخ الیزه صف‌آرایی می‌کنند، نتیجه تجربیات گذشته آنها در تجمعات سال‌های قبل است که معمولاً نتوانسته توجه احزاب حاکم را به مشکلاتی که آنها به طور روزمره با آن دست به گریبان هستند، جلب کند و دست آخر پس از چند ماه مجدداً همه چیز به روال گذشته باز گشته است.

آخرین سخنرانی مکرون، 27 نوامبر بود، یعنی زمانی که بیش از 10 روز از تجمعات جلیقه‌زردها می‌گذشت. او در آن سخنرانی گفت با فشار یک سری «اوباش» در تغییر سیاست‌های خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. این طرز سخن‌گفتن یعنی دعوت تحقیرکننده مردم به گفتگو، ‌ در شرایطی که خود دولت شرایط گفتگو را بسته است، خشم جلیقه‌زردها را بیشتر کرد. اگر چه جمعی از هرج و مرج طلبان از فرصت اعتراضات سواستفاده کردند، اما عمده جلیقه‌زردها کارگرها، دانشجویان و بازنشسته‌هایی هستند که حقوق آنها کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد. آنها بیهوده به دنبال دردسر تازه نیستند.

همین بی‌توجهی و بی‌اعتنایی به خواست مردم موجب شد یک هفته بعد، یعنی سه شنبه گذشته مکرون دست از پا درازتر مجبور به تعویق افزایش مالیات سوخت شود و از آن طرف، ارتش را روانه خیابان‌ها کند تا وضعیتی شبیه حکومت نظامی به راه اندازد. اما دیر شده بود. حالا جلیقه‌زردها به قدرت خود پی برده‌اند و خواسته‌های بیشتری را مطرح می‌کنند. نتیجه این تقابل حالا با توجه به آمارهای متفاوت به چند هزار بازداشتی، چند صد زخمی و چند کشته رسیده است.

افزایش خواسته‌ها یک تیغ دو دوم است: ممکن است اقشار بیشتری با توجه به اینکه خواسته آنها در مجموعه خواسته‌ها گنجانده شده است، در تظاهرات شرکت کنند ولی از طرف دیگر همراه‌کردن معترضان حول یک خواسته مشترک، راحت‌تر است. ممکن است مکرون در سخنرانی مهمی که خطاب به مردم خواهد داشت، از همین مسأله برای تضعیف جنبش بهره گیرد. بنابر این باید دید در روزهای آتی چه تحولی در تظاهرات جلیقه‌زردها رخ می‌دهد.