شناسه : ۱۳۳۹۰۹۲ - پنجشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۷
دولت درگیر سیاست‌گذاری خطی در حوزه آب
به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: بارها کارشناسان نسبت به تکیه بر طرح‌های انتقال آب به شیوه‌های مختلف و عدم توجه به پتانسیل سرزمینی هشدار داده‌اند اما رئیس‌جمهور در سفر به سمنان وعده انتقال آب به خزر را داد و دیروز در جلسه رأی اعتماد استانداران در هیئت وزیران گفت که برخی در حال بهره‌برداری از آب خزر هستند و چرا ما معطل مانده‌ایم. روحانی در حالی بر بهره‌برداری از منابع آب دریاهای شمال و جنوب تأکید می‌کند که حجت میان‌آبادی، پژوهشگر سیاست‌گذاری منابع آب، معتقد است: بدون توجه به ابعاد درهم‌تنیده مسائل آب، تصمیم‌سازی برای منابع آبی کشور، تبعات خطرناکی به همراه خواهد داشت.
دیروز حسن روحانی باز هم کارشناسان را شگفت‌زده کرد. مطالعات متعدد نشان می‌دهد پروژه‌های انتقال آب نوعی ناپایداری در مقصد و نقطه پذیرنده آب ایجاد می‌کند اما گویا گوش دولت‌های ما به این تحقیقات بدهکار نیست. رئیس‌جمهور دیروز در جلسه رأی اعتماد استانداران سه استان در هیئت وزیران گفت: «درحالی‌که دیگران در حال بهره‌گیری از آب دریای خزر هستند اما ما معطل مانده‌ایم و تماشا می‌کنیم. ما منابع آب در شمال و جنوب داریم و چرا نباید از این منابع استفاده کنیم». این سخنان رئیس‌جمهور تیر خلاصی بر اجرای پروژه‌های مدیریت مصرف است. اجرای پروژه‌های مدیریت مصرف اگرچه کمی سخت‌تر از پروژه‌های تأمین آب است اما اثرات پایدارتر و مؤثرتری برای کشور خواهد داشت. البته نقطه ضعف مهم پروژه‌های مدیریت مصرف از نگاه سیاست‌مداران آن است که از سود سرشار حاصل از یک پروژه ساده انتقال آب در این قبیل پروژه‌ها خبری نیست و مجریان این پروژه‌ها باید با کار سخت و درآمد کم، پروژه را به نتیجه برسانند. اثرات پروژه‌های مدیریت مصرف کمی کندتر نمایان می‌شود و این قبیل پروژه‌ها زودبازده نیستند که در یک دوره چهار یا هشت ساله بتوان روبان افتتاح آنها را قیچی کرد. شاید به همین دلیل است که هیچ دولتی مایل به ورود به چنین پروژه‌هایی نیست.
تبعات خطای نگاه ساده و تک‌بعدی در مسائل آب
معلوم نیست رئیس‌جمهور از کدام مرجع مشاوره می‌گیرد که استفاده از آب‌های شیرین‌شده دریای شمال و جنوب را برای کشور تجویز می‌کند اما حجت میان‌آبادی پژوهشگر سیاست‌گذاری منابع آب درباره سخنان اخیر رئیس‌جمهور عنوان کرد: یکی از معضلات جدی در مسائل آب کشور نبود نگاه کلان در سیاست‌گذاری است. رئیس‌جمهور حرفی که زده حدود 20 سال قبل هم دقیقا همین حرف‌ها برای مثال در مورد دریاچه ارومیه زده می‌شد. در آن مقطع می‌گفتند مقدار زیادی آب شور داریم که پس از ریختن به دریاچه شور شده و تبخیر می‌شود و چرا نباید از آن استفاده کنیم و امروز هم می‌گویند باید از آب دریاها استفاده کنیم.
او ادامه می‌دهد: قبل از خشک‌شدن دریاچه ارومیه هر چقدر کارشناسان هشدار می‌دادند که این نگاه‌ها تک‌بعدی است، گوش کسی بدهکار نبود. زیرا نمی‌توانستند درک کنند که سیستم‌های آبی یک سیستم درهم‌تنیده است و با مسائل سیاسی، اجتماعی، حقوقی، اقتصادی، اقلیمی و امنیتی در هم آمیخته است. حاصل آن نگاه خطی در سیاست‌گذاری آب، ایجاد چالش‌های آبی در اکثر نقاط کشور است.
میان‌آبادی تأکید می‌کند: وقتی این درهم‌تنیدگی را نبینیم و مسائل را خطی ببینیم، باید شاهد چالش‌های جدی باشیم. درحال‌حاضر چالش‌های آبی در اکثر نقاط کشور مشاهده می‌شود و تعجب‌آور اینکه با وجود این تجارب و هزینه‌های سنگینی که در کشور پرداخت کرده‌ایم، مثل خشک‌شدن دریاچه ارومیه، خشک‌شدن زاینده‌رود و هامون و توسعه ریزگردها، همچنان با رویکردهای قبلی و ساده‌انگارانه به مسائل آب توجه می‌کنیم.
به گفته او، برخی افراد صرفا اقتصادی‌بودن یک پروژه را عامل منطقی‌بودن اجرای آن معرفی می‌کنند اما ما به صورت صفر و یک و مطلق نمی‌خواهیم به مسائل توجه کنیم. سیاستی که از زبان رئیس‌جمهور مطرح می‌شود، ابعاد مهم و درهم‌تنیده‌ای دارد که غافل‌شدن از آن، در دهه آینده تبعات جدی خواهد داشت.
این سیاست‌گذار مسائل آب تأکید می‌کند: بحث ما روی گزینه خاص انتقال آب به سمنان یا دیگر مناطق نیست. بحث و معضل ما با سیاست‌گذاران، نگاه آنها به مسئله سیاست‌گذاری است. تأثیر این نگاه سبب می‌شود ریشه یا جایی که گل‌آلود است، شناسایی نشود.
او ادامه می‌دهد: سیاست‌گذاری‌های ساده‌انگارانه و خطی بدون استفاده از تجارب شکست‌خورده مطلق در گذشته ایران و جهان آینده‌نگری ندارد. نکته مهم این است که درهم‌تنیدگی مسائل را در سیاست‌گذاری‌ها در نظر نمی‌گیریم و سیاست‌گذاری را به ظاهر فرد‌گرایانه انجام می‌دهیم.
میان‌آبادی تأکید می‌کند: در مبانی سیاست‌گذاری مشارکت و پذیرش مردمی یک اصل است که مورد پذیرش قرار گرفته اما در سیاست‌گذاری‌های ایران به این مسئله توجه نمی‌شود.
