وقتی رنگ پوست خبر از بیماری می‌دهد

هفته نامه سلامت: زردی پوست حالت ناخوشایندی است که تقریبا هیچ کس نمی‌تواند با آن کنار بیاید و در چنین مواقعی افراد سعی می‌کنند برای برطرف کردن آن اقدام کنند.

زردی علل متفاوتی دارد که تشخیص آن از عهده بیمار خارج است. این حالت گاهی خطرناک و گاهی هم کاملا بی خطر است. زردشدن پوست و غشای صلبیه چشم، نشان بالا بودن بیلی روبین خون است که به آن «زردی» یا «آیکتز» گفته می‌شود. زردی پوست معمولا در نور طبیعی نمود بهتری دارد و واضح‌تر مشاهده می‌شود، اما وقتی بیماری با شکایت زردی پوست مراجعه می‌کند، چند سوال باید از او پرسیده شود.

زردی پوست از چه زمانی شروع شده؟ آیا با خارش همراه است؟ آیا رنگ مدفوع و ادرار تغییر کرده است؟ (در بیماری هپاتیت رنگ مدفوع زرد و رنگ ادرار تیره می‌شود) خستگی و تب و لرز وجود دارد؟ فرد به بیماری گوارشی، ریوی و قلبی مبتلاست؟ آیا در تاریخچه بیمار سابقه ابتلا به بیماری‌های بدخیم، کبد، کیسه صفرا، هپاتیت و سنگ‌های صفراوی، سابقه مصرف دارو و الکل و کاهش وزن زیاد طی ماه‌های اخیر وجود دارد؟ و سوال‌هایی از این قبیل. با گرفتن چنین شرح حالی از بیمار این نتیجه حاصل می‌شود که زردی پوست علل مختلفی دارد. معمولا مردم تصور می‌کنند هرکسی که پوست زردی دارد، به هپاتیت مبتلاست، در حالی که این طور نیست و علت زردی باید پیدا شود. در این مطلب به چند علت شایع زردی پوست اشاره کرده ایم. با ما همراه شوید.

1. التهاب کیسه صفرا و مجاری صفراوی

التهاب مجاری صفراوی باعث زردی و درد ناحیه شکم، تب و خارش می‌شود. التهاب کیسه صفرا یا کولیت نیز موجب زردی غیر انسدادی در پوست می‌شود. البته سنگ‌های کیسه صفرا که باعث انسداد مجرای صفرا شوند نیز علاوه بر درد ممکن است باعث زردی پوست شوند.

2. زردی پوست در کودکان

کودکان در بدو تولد ممکن است دچار زردی پوست باشند که ناشی از بالا بودن بیلی روبین خون است و با مراقبت‌های ویژه برطرف می‌شود. کودکان بزرگ‌تر نیز ممکن است زردی پوست داشته باشند. در این موارد معمولا اگر مشکل خاصی وجود نداشته باشد به تدریج و با افزایش سن کودک زردی برطرف خواهدشد.

3. سیروز کبدی

سیروز کبدی باعث زردی خفیف تا متوسط می‌شود. خارش پوست، بزرگی شکم در اثر آب آوردن، ضعف و خستگی، تورم پاها، تهوع و استفراغ و در مراحل شدید کاهش سطح هوشیاری از علائم این بیماری هستند. سیروز کبدی باید کنترل شود، در غیر این صورت احتمال فوت بیمار وجود دارد. بسیاری از این بیماران از خارش پوست شکایت دارند که با تجویز لوسیون‌های مخصوص و کرم‌های ضدخارش می‌توان خارش پوست را کاهش داد.

4. سرطان‌های گوارشی

شاید مهم‌ترین علت زردی پوست سرطان کبد و سرطان کیسه صفرا باشد که البته این بیماری‌ها صرفا یک علامت ندارند و علامت‌های زیاد دیگری هم مشاهده می‌شود. درد‌های شکمی، تب و لرز، کاهش وزن، خارش، بی اشتهایی، دفع مدفوع چرب، ضایعات پوست و... از علائم توأم با زردی هستند.

5. مصرف بعضی از دارو‌ها و غذاها.

اما یکی از مهم‌ترین علل زردی پوست مصرف بعضی داروهاست. بعضی از دارو‌ها مانند قرص‌های ضدبارداری، استامینوفن، دارو‌های استروییدی و... باعث زردی پوست می‌شوند. به همین دلیل وقتی بیماری با زردی پوست مراجعه می‌کند، یکی از سوال‌های رایج اطلاع از نوع دارویی است که بیمار مصرف می‌کند. نوع تغذیه نیز می‌تواند در رنگ پوست نقش داشته باشد. مصرف زیاد غذا‌های حاوی کاروتن که در سبزیجاتی مثل هویج دیده می‌شود موجب زردی پوست خواهدشد. البته این رنگدانه در پوست وجود دارد و تجمع آن هم در پوست ژنتیکی است، ولی در بعضی از افراد ممکن است زیاد باشد یا با مصرف غذا‌های حاوی کاروتن بیشتر شود.

بتاکاروتن در هویج، گوجه فرنگی، نخود سبز، کلم و... وجود دارد و اتفاقا باعث خوشرنگ شدن پوست می‌شود، ولی زیاده روی در آن اصلا توصیه نمی‌شود. توجه کنید این مواد خوراکی در افرادی که پوست زرد ژنتیکی دارند نباید حذف شود، بلکه فقط باید تعادل را حفظ کرد. کم آبی پوست را هم باید مدنظر داشت. البته کم آبی باعث زردی نمی‌شود، ولی درخشش پوست را کاهش می‌دهد و موجب تیرگی، خشکی و بد رنگی آن می‌شود و در افرادی که زردی ژنتیکی دارند نمود بیشتری پیدا خواهدکرد.

6. عمل جراحی

بعضی از افراد نیز بعد از عمل جراحی دچار زردی پوست می‌شوند. در جراحی‌هایی که روی کبد انجام می‌شود بیشتر شاهد زردی پوست هستیم.

7. ضربه به پوست

مورد بعدی خونمردگی بعد از ضربه است که در این مواقع با تغییرات رنگ مواجه هستیم. قسمت آسیب دیده بدن ممکن است قرمز رنگ، کبود مایل به آبی تیره و زرد شود. این نوع از زردی به تدریج بهبود خواهدیافت.

8. زردی ژنتیکی و نژادی

گاهی زردی پوست زمینه ژنتیکی دارد. مثلا فردی که از بدو تولد پوست زردی داشته یا پوست تیره که به زردی می‌زند. در این افراد پوست بدن و ملتحمه چشم و حتی زیر زبان به زردی می‌زند. با آزمایش‌های کلی و تشخیصی برای این افراد هیچ علامت و نشانه بیماری‌ای دیده نمی‌شود. برای تغییر رنگ پوست این افراد نمی‌توان کار خاصی انجام داد. در صورتی که بیمار خانم باشد می‌توان توصیه کرد از کرم‌های آرایشی برای روشن کردن و تغییر رنگ پوست استفاده کند. بعضی از بیماری‌های ژنتیکی مانند «ژیلبرت» که بی خطر هستند نیز می‌توانند باعث زردی شوند. این افراد هنگام گرسنگی و تشنگی دچار زردی پوست می‌شوند که معمولا گذراست. همچنین در بعضی از نژاد‌ها مانند نژاد کشور‌های شرق دور، رنگ پوست افراد عمدتا زرد است. این مورد نیز ژنتیکی است و قابل تغییر نیست.

9. کم خونی

بیماران دچار کم خونی هم ممکن است پوست رنگ پریده و مایل به زرد داشته باشند، به خصوص در کم خونی‌های داسی شکل این حالت شدیدتر دیده می‌شود. افراد دچار کم خونی علائمی مانند خستگی، ضعف، تعریق، تپش قلب و... دارند. در این مواقع باید برای از بین بردن زردی پوست کم خونی جبران و بیماری کنترل شود.

10. نارسایی قلبی

در بیماری نارسایی قلبی بیماران اغلب دچار سیانوز (نوعی تنگی نفس) هستند، ولی در این مواقع ممکن است رنگ پوست زرد هم به نظر برسد.

حرف آخر

اگر با زردی پوست و ملتحمه چشم مواجه شدید، حتما برای یافتن علت به پزشک مراجعه کنید. زردی ممکن است علت خاصی نداشته یا نشانه یک بیماری جدی باشد. آزمایش‌های تخصصی زیادی از جمله تست‌های کبدی، سنجش سطح آنزیم‌های بدن، سونوگرافی و... وجود دارد که می‌توان علت را خیلی زود پیدا کرد. وقتی بیماری وجود دارد، برای از بین بردن زردی حتما باید بیماری درمان یا کنترل شود، ولی در زردی‌های ژنتیکی نمی‌توان کار زیادی برای فرد انجام داد.