دانشگاه‌های ایران در آینه ۲۰۱۸/ مهندسی و علوم پایه در صدر رشته‌ها

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، سال 2018 میلادی به پایان رسید و پرونده بررسی های نظام های رتبه بندی دانشگاهی در این سال مختومه شد. نگاهی به پنج نظام برتر رتبه بندی آموزشی، پژوهشی و اطلاع رسانی دانشگاه های جهان شامل وبومتریکس، شانگهای، کیواس، تایمز و لایدن حکایت از این دارد که در سال 2018 دانشگاه های چینی و انگلیسی در برخی از رشته ها از دانشگاه های آمریکایی پیشی گرفتند.

بررسی جایگاه دانشگاه های ایرانی در این رده بندی ها نشان می دهد که دانشگاه های کشور سال پرباری را پشت سر گذاشتند و در برخی از بخش ها و رتبه بندی ها با رشد روبرو بودند.

جایگاه ایرانی ها در رتبه بندی وبومتریکس/ 9 دانشگاه کشور در میان هزار دانشگاه برتر دنیا

رتبه بندی وبومتریکس webometrics یکی از معتبرترین و جامع‌ ترین مراجع رتبه‌ بندی وب‌ سایت‌ های دانشگاه‌ی است. این وب‌سایت هر سال دو بار گزارش رتبه‌ بندی خود را ویرایش و آخرین تغییرات را اعمال کرده و گزارش جدیدی ارائه می‌ کند.

آخرین ویرایش (جولای 2018) این رتبه بندی نشان می دهد دانشگاه های هاروارد، استنفورد، MIT، برکلی و میشیگان رتبه های اول تا پنجم را در میان دانشگاه های جهان کسب کرده‌ اند. بررسی 50 دانشگاه برتر جهان نشان می دهد که 41 دانشگاه در ایالات متحده آمریکا و 4 دانشگاه در بریتانیا، 2 دانشگاه در کانادا، یک دانشگاه در هنگ گنگ، 1 دانشگاه در سوئیس، یک دانشگاه چینی در این بازه حضور دارند.

نکته مورد توجه در رتبه بندی سال 2018 این نظام رتبه بندی این است که 5 دانشگاه برتر همانند سال 2017 بودند و تغییری در رده های بالای رتبه بندی ایجاد نشد.

وضعیت دانشگاه های ایرانی در نظام رتبه‌بندی وبومتریک نشان می دهد، دانشگاه تهران با رتبه 390 در این رتبه بندی حضور دارد. 607 دانشگاه ایرانی در این رتبه بندی درجه بندی شده اند که از این میان 9 دانشگاه در رتبه بندی دانشگاه‌ های جهان بین 1000 دانشگاه برتر قرار دارند. از نظر نوع دانشگاه نیز 7 دانشگاه جامع، 6 دانشگاه علوم پزشکی، 5 دانشگاه صنعتی و دو دانشگاه آزاد اسلامی در بین 20 دانشگاه برتر ایرانی دیده می‌ شود.

دانشگاه های تهران (رتبه 390)، علوم پزشکی تهران (رتبه 557)، صنعتی شریف (رتبه 596)، صنعتی امیرکبیر (رتبه 787)، تربیت مدرس (رتبه 854)، علوم پزشکی شهید بهشتی (رتبه 922)، صنعتی اصفهان (رتبه 935)، علم و صنعت ایران (رتبه 952) و فردوسی مشهد (رتبه 992) در میان برترین ها قرار دارند.

افزایش تعداد دانشگاه‌های ایرانی در فهرست برترین‌های دنیا در رتبه بندی موضوعی شانگهای

رتبه بندی شانگهای یکی از معتبرترین رتبه بندی های جهانی است که نتایج آن توسط دانشگاه شانگهای ژیائوتنگ چین منتشر می شود. این رتبه‌بندی برای اولین بار در ژوئـن سال 2003 میلادی منتشر شد و به صورت سالانه روزآمد می شود. مقایسه رتبه دانشگاه ها در سال 2018 نسبت به سال 2017 نشان می دهد که در میان 10 دانشگاه برتر تغییری در میان برترین ها رخ نداده است.

دانشگاه های هاروارد، استنفورد، کمبریج، انستیتو فناوری ماساچوست MIT، برکلی کالیفرنیا، پرینستون، آکسفورد، کلمبیا، انستیتو فناوری کالیفرنیا در سال 2017 جزء 10 دانشگاه برتر این رتبه بندی بودند و در سال 2018 نیز همان دانشگاه ها جزء 10 دانشگاه برتر این رتبه بندی بودند و رتبه بندی تغییری نداشت.

دانشگاه های ایرانی حاضر در میان 500 دانشگاه اول نیز در سال 2017 و 2018 تغییری نداشتند. دانشگاه تهران در رده 301-400 و دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رده 401-500 این رتبه بندی قرار دارند و در دو سال متوالی همین رتبه را کسب کردند.

نقطه تفاوت دانشگاه های ایرانی در این رتبه بندی، رده آنها در رتبه بندی موضوعی شانگهای است. رتبه بندی موضوعی شانگهای در سال 2018 در 54 رشته در قالب 5 حوزه کلی شامل حوزه مهندسی (22 رشته)، حوزه علوم پایه (8 رشته)، حوزه علوم زیستی (4 رشته)، حوزه علوم پزشکی (6 رشته) و حوزه علوم اجتماعی (14 رشته) انجام شد.

جدول مقایسه ای رتبه بندی موضوعی شانگهای در سال های 2018 و 2017

موضوع	دانشگاه برتر  سال 2017	دانشگاه برتر  سال 2018	رتبه دانشگاه های ایرانی در سال 2017	رتبه دانشگاه های ایرانی در سال 2018
ریاضی	دانشگاه پرینستون آمریکا	دانشگاه پرینستون آمریکا	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 101-150،  صنعتی امیرکبیر با رتبه 201-300، علم و صنعت ایران با رتبه 401-500	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 101-150، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400
فیزیک	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 401-500	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان با رتبه 401-500، صنعتی شریف با رتبه 401-500
شیمی	دانشگاه برکلی کالیفرنیا آمریکا	دانشگاه برکلی کالیفرنیا آمریکا	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 401-500	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 401-500
علوم زمین	انستیتو فناوری زوریخ سوئیس	دانشگاه کلرادو آمریکا	-	دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 401-500، دانشگاه تهران با رتبه 401-500
جغرافیا	دانشگاه آکسفورد انگلستان	دانشگاه آکسفورد انگلستان	-	-
محیط زیست	دانشگاه آکسفورد انگلستان	دانشگاه مون پلیه فرانسه		-
اقیانوس شناسی	-	دانشگاه واشنگتن آمریکا	-	-
علوم جوی	-	دانشگاه کلرادو آمریکا	-	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400
مهندسی مکانیک	دانشگاه کمبریج انگلستان	دانشگاه کمبریج انگلستان	9 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، صنعتی امیرکبیر با رتبه 101-150، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه 101-150، دانشگاه تهران با رتبه 101-150، علم و صنعت ایران با رتبه 151-200، صنعتی شریف با رتبه 151-200 ، فردوسی مشهد با رتبه 201-300، صنعتی اصفهان با رتبه 201-300، تربیت مدرس با رتبه 201-300	12 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 47، صنعتی امیرکبیر با رتبه 76-100، علم و صنعت ایران با رتبه 101-150، صنعتی شریف با رتبه 101-150، دانشگاه تهران با رتبه 101-150، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه 151-200، فردوسی مشهد با رتبه 201-300، صنعتی اصفهان با رتبه 201-300، خواجه نصیر طوسی با رتبه 201-300، تربیت مدرس با رتبه 201-300، دانشگاه گیلان با رتبه 201-300، دانشگاه تبریز با رتبه 201-300
مهندسی برق و الکترونیک	دانشگاه برکلی کالیفرنیا آمریکا	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	8 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400، فردوسی مشهد با رتبه 401-500، علم و صنعت ایران با رتبه 401-500، تربیت مدرس با رتبه 401-500، دانشگاه تبریز با رتبه 401-500	11 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، صنعتی شریف با رتبه 201-300، صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 301-400، تربیت مدرس با رتبه 301-400، دانشگاه تبریز با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400، فردوسی مشهد با رتبه 401-500، صنعتی اصفهان با رتبه 401-500، خواجه نصیر طوسی با رتبه 401-500، دانشگاه کاشان با رتبه 401-500
مهندسی کنترل و  اتوماسیون	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	دانشگاه ایلینویز در اوربانا آمریکا	- (تنها 100 دانشگاه برتر رتبه بندی شدند)	7 دانشگاه: دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 151-200، دانشگاه علم وصنعت با رتبه 151-200، صنعتی اصفهان با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، خواجه نصیرطوسی با رتبه 151-200، صنعتی شریف با رتبه 151-200 و دانشگاه تهران با رتبه 151-200
مهندسی مخابرات	دانشگاه شینهوا چین	دانشگاه شینهوا چین	دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 151-200	دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 101-150 و دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200
مهندسی علم و فناوری ابزار آلات	انستیتو فناوری هاربین چین	انستیتو فناوری هاربین چین	6 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، صنعتی شریف با رتبه 101-150، دانشگاه تهران با رتبه 101-150، صنعتی اصفهان با رتبه 151-200، صنعتی امیر کبیر با رتبه 201-300، علم و صنعت با رتبه 201-300	6 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 101-150، دانشگاه تهران با رتبه 101-150، صنعتی شریف با رتبه 151-200، صنعتی امیر کبیر با رتبه 201-300، دانشگاه علم و صنعت با رتبه 201-300
مهندسی پزشکی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 201-300، علوم پزشکی تهران با رتبه 201-300
مهندسی کامپیوتر	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	6 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 76-100، صنعتی امیرکبیر با رتبه 201-300، علم و صنعت با رتبه 201-300، دانشگاه تهران با رتبه 201-300، صنعتی شریف با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان 401-500، تربیت مدرس با رتبه 401-500،	5 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، صنعتی امیرکبیر با رتبه 201-300، صنعتی شریف با رتبه 201-300، علم و صنعت با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400
مهندسی عمران	دانشگاه Tongji چین	دانشگاه Tongji چین	10 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 49، دانشگاه تهران با رتبه 51-75، صنعتی شریف با رتبه 101-150، علم و صنعت با رتبه 151-200، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 151-200، صنعتی امیرکبیر با رتبه 201-300، دانشگاه تبریز با رتبه 201-300	10 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، دانشگاه تهران با رتبه 51-75، صنعتی امیرکبیر با رتبه 101-150، صنعتی شریف با رتبه 101-150، علم و صنعت با رتبه 151-200، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 151-200، صنعتی اصفهان با رتبه 201-300، خواجه نصیر با رتبه 201-300، دانشگاه گیلان با رتبه 201-300 و دانشگاه تبریز با رتبه 201-300
مهندسی شیمی	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	9 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 40، صنعتی امیر کبیر با رتبه 76-100، دانشگاه تهران با رتبه 76-100، صنعتی شریف با رتبه 101-150، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه 201-300، علم و صنعت ایران با رتبه 201-300، صنعتی اصفهان با رتبه 201-300، تربیت مدرس با رتبه 201-300،	21 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 26، صنعتی امیر کبیر با رتبه 51-75، دانشگاه تهران با رتبه 51-75، صنعتی شریف با رتبه 76-100، علم و صنعت ایران با رتبه 151-200، صنعتی اصفهان با رتبه 151-200، تربیت مدرس با رتبه 151-200، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه 201-300، دانشگاه تبریز با رتبه 201-300، فردوسی مشهد با رتبه 301-400، دانشگاه رازی با رتبه 301-400، صنعتی سهند با رتبه 301-400، دانشگاه کاشان با رتبه 301-400، دانشگاه اصفهان با رتبه 301-400، دانشگاه یاسوج با رتبه 301-400، دانشگاه بوعلی سینا با رتبه 401-500، خواجه نصیر طوسی با رتبه 401-500، دانشگاه سمنان با رتبه 401-500، دانشگاه شهید باهنر کرمان با رتبه 401-500، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 401-500، دانشگاه گیلان با رتبه 401-500
مهندسی مواد	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	انستیتو فناوری ماساچوست MIT آمریکا	6 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 201-300، صنعتی امیر کبیر با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 401-500	8 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 151-200، صنعتی امیر کبیر با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 401-500، علوم پزشکی تهران با رتبه 401-500، دانشگاه کاشان با رتبه 401-500
علوم و فناوری نانو	دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور	دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور	-	5 دانشگاه: دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400
علوم و مهندسی انرژی	دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور	دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300	13 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 101-150، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 201-300، دانشگاه تهران با رتبه 201-300، صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه 301-400، فردوسی مشهد با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 301-400، صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، خواجه نصیر طوسی با رتبه 301-400، تربیت مدرس با رتبه 301-400، دانشگاه تبریز با رتبه 301-400، صنعتی سهند با رتبه 401-500، دانشگاه کاشان با رتبه 401-500
مهندسی و علوم زیست محیطی	دانشگاه استانفورد آمریکا	دانشگاه استانفورد آمریکا	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 401-500، دانشگاه تهران با رتبه 401-500	4 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 401-500، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 401-500، علوم پزشکی تهران با رتبه 401-500، دانشگاه تهران با رتبه 401-500
منابع آب	دانشگاه فناوری دلفت هلند	دانشگاه آریزونا آمریکا	4 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 15، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 45، دانشگاه تبریز با رتبه 101-150،  تربیت مدرس با رتبه 151-200	5 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 51-75، دانشگاه تبریز با رتبه 76-100، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 101-150، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 151-200، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 151-200
علوم و صنایع غذایی	دانشگاه Wageningen هلند	دانشگاه Wageningen هلند	4 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، دانشگاه تهران با رتبه 76-100، فردوسی مشهد با رتبه 201-300، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 201-300	5 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 76-100، دانشگاه تهران با رتبه 76-100، دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 201-300، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 201-300
بیوتکنولوژی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	5 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی تبریز با رتبه 301-400، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 301-400، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 301-400، دانشگاه تهران با رتبه 301-400
مهندسی هوا و فضا	انستیتو فناوری جورجیا آمریکا	دانشگاه Beihang چین	-	-
مهندسی دریا و اقیانوس	دانشگاه شانگهای جیاتونگ چین	دانشگاه شانگهای جیاتونگ چین	-	دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 41
علوم و فناوری حمل و نقل	دانشگاه فناوری دلفت هلند	دانشگاه پکن  جیاتونگ چین	-	3 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 101-150، علم و صنعت ایران با رتبه 151-200، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 151-200
سنجش از دور	دانشگاه ووهان چین	دانشگاه ووهان چین	-	-
مهندسی معدن	دانشگاه علوم و تکنولوژی پکن چین	دانشگاه کویینزلند استرالیا	4 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 21، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 32، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 48، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 49	7 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 30، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 33، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 45، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 51-75، دانشگاه باهنر کرمان با رتبه 51-75، دانشگاه صنعتی شاهرود با رتبه 51-75، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 51-75
مهندسی متالورژی	دانشگاه مرکزی جنوب چین	دانشگاه علوم و فناوری پکن	8 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 27، صنعتی اصفهان با رتبه 51-75، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 51-75، صنعتی شریف با رتبه 76-100، صنعتی امیرکبیر با رتبه 101-150، علم و صنعت ایران با رتبه 101-150، فردوسی مشهد با رتبه 151-200، دانشگاه تبریز با رتبه 151-200	8 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 51-75، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 76-100، صنعتی امیرکبیر با رتبه 101-150، فردوسی مشهد با رتبه 101-150، علم و صنعت ایران با رتبه 101-150، صنعتی اصفهان با رتبه 101-150، صنعتی سهند با رتبه 101-150، صنعتی شریف با رتبه 101-150
علوم بیولوژیکی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
علوم زیستی انسانی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 401-500
علوم کشاورزی	دانشگاه Wageningen هلند	دانشگاه Wageningen هلند	4 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 401-500	4 دانشگاه: دانشگاه تهران با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 301-400، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 401-500
علوم دامپزشکی	دانشگاه Ghent بلژیک	دانشگاه Ghent بلژیک	دانشگاه تهران با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200	دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 151-200
پزشکی بالینی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 301-400	دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 301-400
بهداشت عمومی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 201-300	4 دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 151-200، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با رتبه 401-500، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 401-500، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 401-500
دندانپزشکی و علوم دهان و دندان	دانشگاه آن آربور میشیگان آمریکا	دانشگاه آن آربور میشیگان آمریکا	دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 151-200	4 دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی شیراز با رتبه 201-300
پرستاری	دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا	دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا	-	3 دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 201-300، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 201-300
فناوری پزشکی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
داروسازی و علوم دارویی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	3 دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 101-150، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 301-400	5 دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 51-75، دانشگاه علوم پزشکی مشهد با رتبه 151-200، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 201-300، دانشگاه علوم پزشکی تبریز با رتبه 401-500
اقتصاد	دانشگاه شیکاگو آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	دانشگاه تهران با رتبه 401-500
آمار	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
حقوق	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
علوم سیاسی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
جامعه شناسی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
آموزش	دانشگاه استانفورد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
ارتباطات	دانشگاه ایالتی اوهایو کلمبوس آمریکا	دانشگاه ایالتی اوهایو کلمبوس آمریکا	-	-
روانشناسی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-
مدیریت کسب و کار	دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا	دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا	-	-
مالیه و سرمایه گذاری	دانشگاه نیویورک آمریکا	دانشگاه نیویورک آمریکا	-	-
مدیریت	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	5 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 201-300، صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400	5 دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه 151-200، دانشگاه تهران با رتبه 201-300، صنعتی امیرکبیر با رتبه 301-400، صنعتی شریف با رتبه 301-400، علم و صنعت ایران با رتبه 401-500
اداره عمومی	دانشگاه اراسموس روتردام هلند	دانشگاه اراسموس روتردام هلند	-	-
مدیریت هتلداری و گردشگری	دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ	دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ	-	-
کتابداری و اطلاع رسانی	دانشگاه هاروارد آمریکا	دانشگاه هاروارد آمریکا	-	-

بررسی ها نشان می دهد که ایران نیز به همراه سایر کشورهای آسیایی با وجود تاکید بر تمدن شرق در حوزه های علوم انسانی ضعیف عمل کرده است. وجود رتبه تنها در 2 موضوع از 14 موضوع علوم انسانی و برتری یک دانشگاه آمریکایی در این حوزه ها نشان از کم توجهی به تولید علم بین المللی در حوزه علوم انسانی دارد. با توجه به توانمندی و وجود پتانسیل بالای دانشگاه های کشور در حوزه علوم انسانی، این امر نشان می دهد که نیازمند تولید علم بین المللی بیشتر در این حوزه هستیم.

افزایش تعداد دانشگاه های ایرانی در رتبه بندی کیواس/ 6 دانشگاه در میان برترین ها

کیو اس (QS) به عنوان یکی از معتبرترین نظام های رتبه بندی بین المللی شناخته می شود که دانشگاه های جهان را رتبه بندی می کند. روش شناسی رتبه بندی جهانی کیو اس از 6 شاخص در 4 حوزه کلی وضعیت آموزش، پژوهش، قابلیت جذب در بازار کار و بین المللی سازی جهت ارزیابی عملکرد دانشگاه ها بهره می برد و منابع اطلاعاتی مورد استفاده آن شامل اطلاعات حاصل از نظرسنجی ها، اطلاعات ارائه شده از سوی دانشگاه ها، اطلاعات پژوهشی سال های 2013-2017 دانشگاه ها در پایگاه استنادی اسکوپوس است.

نتایج رتبه بندی سال 2019 کیو اس که به تازگی منتشر شده نشان از حضور 6 دانشگاه ایرانی در جمع برترین ها می دهد. صنعتی شریف با رتبه 432 ، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 498 ، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه 650-601 ، دانشگاه تهران با رتبه 750-701 و دانشگاه های شهید بهشتی و دانشگاه شیراز با رتبه 1000-801 در این رتبه بندی حاضر هستند. دانشگاه شیراز اولین حضور خود را در رتبه بندی جهانی کیو اس در سال 2019 تجربه می کند و دو دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر نسبت به سال گذشته رشد داشته است.

در سال 2018 که در واقع بررسی های سال 2017 میلادی محسوب می شود اما در ابتدای 2018 منتشر می شود نیز دانشگاه های ایرانی در این رتبه بندی حضور داشتند. صنعتی شریف با رتبه 471-480 ، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 501-550، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه 551-600، دانشگاه تهران با رتبه 601-650 و دانشگاه شهید بهشتی با رتبه 1000-801 در این رتبه بندی حاضر بودند.

کیو اس در سال 2019 تعداد دانشگاه های مورد رتبه بندی خود را از 959 دانشگاه در سال 2018 به 1000 دانشگاه ارتقا داد و به همین دلیل سهم ایران از دانشگاه های برتر جهان از 5 دانشگاه در سال گذشته به 6 عدد رسیده است.

موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) ، دانشگاه استنفورد، دانشگاه هاروارد، موسسه تکنولوژی کالیفرنیا، دانشگاه آکسفورد ، دانشگاه کمبریج ، موسسه تکنولوژی فدرال سوئیس، امپریال کالج لندن، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه کالج لندن به ترتیب 10 دانشگاه برتر جهان در رتبه بندی سال 2019 کیو اس شناخته شدند.

یکی از رتبه بندی­ های مهم دنیا در زمینه دانشگاه ها، رتبه بندی جهانی تایمز است که به صورت سالانه به ارزیابی و سنجش دانشگاه ها در حوزه های موضوعی مختلف می پردازد. این رتبه بندی در 11 حوزه موضوعی کلی دانشگاه ­های برتر جهان را بر اساس 13 شاخص عملکردی تایمز معرفی می ­کند.  

این حوزه ­های موضوعی شامل مهندسی و فناوری (شامل مهندسی عمومی، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک و مهندسی هوا و فضا، مهندسی برق و الکترونیک و مهندسی شیمی). علوم زیستی (شامل علوم بیولوژیکی، علوم ورزشی، علوم دامپزشکی، کشاورزی و جنگلداری)، علوم فیزیکی (شامل فیزیک و نجوم، شیمی، زمین شناسی، محیط زیست و علوم دریایی، آمار و ریاضی) است. 

همچنین هنر و علوم انسانی (شامل زبان، ادبیات و زبانشناسی، تاریخ، ‌فلسفه و الهیات، هنر، هنرهای نمایشی و طراحی، باستان شناسی، معماری). پزشکی شامل Other health، پزشکی و دندانپزشکی. اقتصاد و تجارت (شامل اقتصاد و اقتصاد سنجی، تجارت و مدیریت، حسابداری و امور مالی)، علوم اجتماعی (شامل جغرافی، جامعه شناسی، سیاست و مطالعات بین الملل، ارتباطات و رسانه)، علوم کامپیوتر،‌ روانشناسی، آموزش و حقوق از دیگر حوزه های موضوعی است.

در رتبه بندی سال 2019 تایمز که در روزهای پایانی سال 2018 میلادی منتشر شد و در واقع ارزیابی 2018 دانشگاه ها محسوب می شود مشاهده می کنیم که دو دانشگاه انگلیسی آکسفورد و کمبریج رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند. رتبه سوم به دانشگاه استانفورد آمریکا اختصاص دارد.

در رتبه بندی سال 2018 تایمز که در ابتدای سال 2018 میلادی منتشر شد و در واقع ارزیابی 2017 دانشگاه ها بود نیز با همین وضعیت مواجهیم که دو دانشگاه انگلیسی آکسفورد و کمبریج رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند و رتبه سوم به انستیتو فناوری کالیفرنیا رسیده است.

دانشگاه های ایرانی در سال 2018 نسبت به سال 2017 تغییرات محسوسی در رتبه بندی جهانی تایمز داشتند. در سال 2017 که با گزارشی با عنوان رتبه بندی 2018 منتشر شد، 18 دانشگاه ایرانی در این رتبه بندی حضور داشتند.

دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 601–800، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 601–800، دانشگاه تبریز با رتبه 601–800، دانشگاه تهران با رتبه 601–800، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 601–800 در این سال در رده بندی قرار دارند.

همچنین دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه 801–1000، دانشگاه گیلان با رتبه 801–1000، دانشگاه اصفهان با رتبه 801–1000، دانشگاه شهید بهشتی با رتبه 801–1000، دانشگاه شیراز با رتبه 801–1000، دانشگاه الزهرا (س) با رتبه 1001+، دانشگاه بیرجند با رتبه 1001+ ، دانشگاه یزد با رتبه 1001+، دانشگاه زنجان با رتبه 1001+ در سال 2017 در رده بندی قرار دارند.

در سال 2018 که گزارشی با عنوان رتبه بندی 2019 منتشر شد، تعداد دانشگاه های ایرانی حاضر در این رتبه بندی به 29 دانشگاه افزایش یافت.

دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 501–600، دانشگاه کاشان با رتبه 501–600، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه 601–800، دانشگاه علوم پزشکی مشهد با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 601–800، دانشگاه صنعتی شیراز با رتبه 601–800، دانشگاه تبریز با رتبه 601–800، دانشگاه تهران با رتبه 601–800، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 601–800.

دانشگاه شهید مدنی آذربایجان با رتبه 801–1000، دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه 801–1000، دانشگاه گیلان با رتبه 801–1000، دانشگاه علوم پزشکی ایران با رتبه 801–1000، دانشگاه اصفهان با رتبه 801–1000، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی با رتبه 801–1000، دانشگاه مازندران با رتبه 801–1000، دانشگاه شهید بهشتی با رتبه 801–1000، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه 801–1000، دانشگاه شیراز با رتبه 801–1000.

دانشگاه الزهرا (س) با رتبه 1001+، دانشگاه بیرجند با رتبه 1001+ ، دانشگاه خوارزمی با رتبه 1001+، دانشگاه شهید باهنر کرمان با رتبه 1001+، دانشگاه صنعتی شاهرود با رتبه 1001+، دانشگاه ارومیه با رتبه 1001+، دانشگاه یزد با رتبه 1001+، دانشگاه زنجان با رتبه 1001+ در سال 2018 در رده بندی قرار دارند.

از میان حوزه های موضوعی نیز دانشگاه های ایرانی در رتبه بندی تایمز در بین هزار دانشگاه­ برتر جهان قرار دارند.

در رده شیمی 24 دانشگاه، در رده علوم کامپیوتر 24 دانشگاه، در رده فیزیک و نجوم 23 دانشگاه، در رده آمار و ریاضیات 23 دانشگاه، در رده مهندسی عمران 23 دانشگاه، در رده مهندسی برق و الکترونیک 23 دانشگاه، در رده مهندسی مکانیک و هوا و فضا 22 دانشگاه، در رده مهندسی شیمی 20 دانشگاه، در رده مدیریت و بازرگانی 20 دانشگاه جزء برترین ها شدند.

در رده علوم ورزشی 19 دانشگاه، در رده آموزش 18 دانشگاه، در رده روانشناسی 17 دانشگاه، در رده زمین شناسی و محیط زیست و علوم زمین و معدن 17 دانشگاه، در رده علوم بیولوژیکی 17 دانشگاه، در رده اقتصاد و اقتصاد سنجی 17 دانشگاه، در رده زبان و ادبیات و زبان شناسی 17 دانشگاه، در رده تاریخ و فلسفه 16 دانشگاه، در رده مهندسی عمومی 15 دانشگاه، در رده جامعه شناسی 15 دانشگاه، در رده حقوق 15 دانشگاه، در رده جغرافیا 14 دانشگاه، در رده معماری 14 دانشگاه، در رده علوم سیاسی و روابط بین الملل (مطالعات توسعه) 13 دانشگاه، در رده حسابداری و امور مالی 13 دانشگاه، در رده علوم کشاورزی و جنگلداری 13 دانشگاه در بین برترین ها قرار گرفتند.

در رده هنر و طراحی 10 دانشگاه، در رده علوم دامپزشکی 10 دانشگاه، در رده علوم ارتباطات و رسانه 8 دانشگاه، در رده باستان شناسی 7 دانشگاه، در رده پزشکی و دندانپزشکی 4 دانشگاه، در رده سایر علوم پزشکی 4 دانشگاه برترین شدند.

نکته مورد توجه در رتبه بندی تایمز این است که وضعیت دانشگاه های ایرانی در برخی علوم مرتبط با علوم انسانی در این رتبه بندی بهتر از وضعیت آنها در رتبه بندی شانگهای است و این نشان دهنده تفاوت نظام های رتبه بندی به خروجی های دانشگاه ها است.

حضور 23 دانشگاه ایرانی در نظام رتبه‌بندی لایدن

لایدن یکی از نظام‌های معتبر ارزیابی دانشگاهی است که هر ساله دانشگاه‌های برتر دنیا را بر اساس شاخص‌های معتبر علم‌سنجی مورد ارزیابی و رتبه‌بندی قرار می‌دهد. در سال 2018، دانشگاه‌های دنیا در 9 شاخص در قالب دو معیار کلی مرجعیت علمی و دیپلماسی علمی در لایدن مورد رتبه‌بندی قرار گرفتند. این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های 2013 الی 2016 از پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده کرده است.

معیار مرجعیت علمی (تاثیر علمی) از شاخص‌هایی چون مقالات یک درصد برتر، مقالات 5 درصد برتر، مقالات 10 درصد برتر و مقالات 50 درصد برتر بهره می گیرد. معیار دیپلماسی علمی نیز از شاخص‌هایی چون همکاری علمی، همکاری بین‌المللی، همکاری صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از 100 کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از 5000 کیلومتر استفاده می کند. بررسی دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن حاکی از رشد عملکرد دانشگاه‌های کشور دارد.

در سال 2017 تعداد 10 دانشگاه برتر دنیا شامل دانشگاه های هاروارد آمریکا، تورنتو کانادا، Zhejiang چین، میشگیان آمریکا، شانگهای جیاتونگ چین، جان هاپکینز آمریکا، سائوپولو برزیل، استانفورد آمریکا، دولتی سئول کره جنوبی، توکیو ژاپن است.

در این سال 18 دانشگاه‌ ایرانی شامل دانشگاه های تهران، امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، شیراز، فردوسی مشهد، تبریز، علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، شهید بهشتی، صنعتی خواجه نصیر، اصفهان، علوم پزشکی اصفهان، گیلان، علوم پزشکی شیراز در رده بندی معرفی شدند.

در سال 2018 این تعداد به 23 دانشگاه افزایش یافت. 10 دانشگاه برتر دنیا در سال 2018 در رتبه بندی لایدن شامل دانشگاه های هاروارد آمریکا، تورنتو کانادا، Zhejiang چین، شانگهای جیاتونگ چین، میشگیان آمریکا، شینهوا چین، جان هاپکینز آمریکا، سائوپولو برزیل، استانفورد آمریکا، دولتی سئول کره جنوبی، استانفورد آمریکا است.

در سال 2018 دانشگاه‌های تهران، امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز، علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، شهید بهشتی، صنعتی خواجه نصیر، اصفهان، گیلان، کاشان، علوم پزشکی اصفهان، علوم پزشکی شیراز، پرشکی تبریز، علوم پزشکی مشهد، بوعلی سینا همدان و شهید باهنر کرمان حضور یافتند.

در این رتبه بندی در رده علوم فیزیکی و مهندسی 21 دانشگاه، در رده علوم زمین 18 دانشگاه، در رده بندی علوم پزشکی و زیستی 17 دانشگاه ایرانی، در رده ریاضیات و علوم کامپیوتر 15 دانشگاه و در رده علوم انسانی یک دانشگاه در رتبه بندی لایدن حضور دارند که نشان دهنده برتری علوم مهندسی در این حوزه است.

حضور پررنگ دانشگاه های مهندسی و جهش دانشگاه های کوچک

 بررسی رتبه بندی های بین المللی در سال 2018 نشان می دهد که علوم فنی و مهندسی بیشترین میزان رشد را در میان دانشگاه ها داشته اند و رده دانشگاه های ایران را در میان رتبه بندی ها ارتقاء می دهند. علوم فنی و مهندسی به نوعی جور همه رشته ها را کشیده اند و موجب رشد دانشگاه ها در رده های کلی شوند.

در برخی از رده بندی ها به صورت موضوعی با افت های کوتاهی مواجهیم اما در مجموع روند رو به رشد دانشگاه ها به طور مشخص در سال 2018 مشهود است.

همچنین توجه به عناوین دانشگاه ها نشان می دهد که دانشگاه های کوچک و جوان رشد خوبی در سال های اخیر داشته اند و در برخی رده بندی ها پیشروتر از سایر دانشگاه ها هستند.

توجه به این رده بندی ها جایگاه دانشگاه های ایران را در تولید علم، پژوهش و آموزش نشان می دهد و با توجه به ملاک های این رده بندی ها، در صورتی که دانشگاه های ایرانی در حوزه هایی از جمله کسب و کار، فناوری، اشتغال فارغ التحصیلان نیز فعالیت بیشتری داشته باشند می توانند در سایر رده بندی ها نیز جایگاه خود را پیدا کنند. ناگفته نماند که چهار رتبه بندی وبومتریکس، کیو اس، تایمز و لایدن از مشهورترین رتبه بندی های دانشگاهی هستند و علاوه بر آنها رتبه بندی های دیگری نیز در سطح دانشگاهی وجود دارد که در این مقال نمی گنجد.